• Złapał Kozak Tatarzyna, czyli o pułapkach szybkiego rozbratu z węglem

  Nagły wystrzał cen gazu, sygnały o niedostatecznej podaży surowca na rynku biomasy, wolne tempo i niepewność towarzysząca projektom geotermalnym, a także społeczne kontrowersje wokół budowy spalarni odpadów wskazują, że dekarbonizację… więcej

• Restrukturyzacja górnictwa węgla kamiennego w Zjednoczonym Królestwie

  Wydobycie węgla na skalę przemysłową w Wielkiej Brytanii rozpoczęło się około XVI wieku. Już w 1600 r., północno-wschodnie angielskie zagłębia węglowe Northumberland i Durham dostarczały ponad 250 000 t/r węgla,… więcej

• Turów: dlaczego nie można zamknąć kopalni i z czym nie zgadzają się Czesi.

  Blisko, coraz bliżej? Porozumienie w sprawie kopalni Turów jest na wyciągnięcie ręki. Ale prawda jest też taka, że nowy rząd formowany w Czechach wcale nie musi iść na rękę Polsce.… więcej

• Spis treści

  W numerze: Złapał Kozak Tatarzyna, czyli o pułapkach szybkiego rozbratu z węglem - 4 O metanie i sejsmiczności na konferencji GZN 2021 - 7 Ceny gazu biją rekordy. Odejście od węgla… więcej

Rok zmian i wstrząsów, które wciąż niosą nadzieję

Mijający rok w branży górniczej zaznaczył się wyjątkowymi zmianami. Obfitował w ważne wydarzenia. W lutym rząd przyjął „Politykę Energetyczną Polski do 2040 r., latem resort klimatu i środowiska skierował do konsultacji projekt strategicznego dokumentu „Polityka Surowcowa Państwa”, a pod koniec maja uroczyście podpisano, po wcześniejszych uzgodnieniach związków zawodowych z rządem, tzw. ,,umowę społeczną’’ o likwidacji górnictwa węgla kamiennego do 2049 r. Obecnie mamy do czynienia z planem wdrożenia przez Unię Europejską najnowszego pakietu klimatycznego „Fit for 55” (narzędzia ograniczenia emisji o 55% do 2030 r. i doprowadzenia do neutralności klimatycznej w 2050 r.), którego jednym z celów jest drastyczne przyspieszenie dekarbonizacji.

W ostatnich miesiącach obserwujemy w UE silne rozchwianie systemu elektro-energetycznego, mające właściwie znamiona kryzysu. Co właściwie się stało? Histeryczna walka z węglem – zarówno w Unii Europejskiej, jak i w naszym kraju – doprowadziła do deficytu tego surowca na rynku. Skutkiem tego gaz, któremu wyznaczono rolę paliwa przejściowego w procesie transformacji, bardzo gwałtownie podrożał, bo producenci błękitnego paliwa bezwzględnie wykorzystali okazję, jaką sprezentowała im polityka dekarbonizacyjna. W sytuacji, gdy wielu krajom w oczy zajrzało widmo blackoutu, węgiel o dziwo zaczął wracać do łask, a jego ceny również poszybowały w górę.

W Polsce obserwujemy przy tym niezwykle ciekawe zjawisko: podczas, gdy w okresie od maja 2020 do września 2021 r. ceny węgla na rynkach północno-zachodniej Europy wzrosły około czterech razy (z 40 do 160 USD/t), w kraju ceny miałów energetycznych (podstawowego paliwa elektrowni węglowych) obniżyły się o ok. 5%. Mało kto zauważa, że dzięki niewysokim cenom krajowego węgla mamy stosunkowo niskie ceny energii (w połowie września ok. 120 EUR/MWh).

W tym samym czasie w większości krajów UE oscylowały one w granicach 145-150, a w Wielkiej Brytanii przekroczyły 420 EUR/MWh. Nasuwa się przy tym oczywisty wniosek, iż górnictwo węgla w Polsce – utrzymując niższe ceny wewnętrzne – po raz kolejny dotuje całą krajową gospodarkę. Tymczasem, zamiast wdzięczności, nasza branża znowu jest obwiniana – tym razem za zbyt małą produkcję, która nie zaspokaja popytu.

Gorzki paradoks polega na tym, że zgodnie z ustaleniami planu likwidacji kopalń producenci węgla, wykonując zalecenia swojego właściciela, rozpoczęli redukowanie mocy produkcyjnych (cięcia inwestycji, ograniczanie frontów wydobywczych itp.). W chwili, gdy wskutek koniunktury rynkowej mogliby teraz sprzedawać węgiel z dużym zyskiem, brakuje surowca i możliwości zwiększenia jego wydobycia. W jaskrawy sposób obnażony został zatem fakt, iż plan likwidacji górnictwa w Polsce nie uwzględnia rzeczywistych potrzeb energetycznych kraju i to zarówno teraz, jak i w nieodległej przyszłości. Przywołana na wstępie polityka energetyczna przewiduje w roku 2040 zapotrzebowanie na węgiel energetyczny na poziomie 16,2 mln ton, a polityka surowcowa do 25 mln ton, tymczasem do roku 2049 mają zostać zlikwidowane wszystkie kopalnie. Czy dojdzie do tego, że znowu będziemy ratować się węglem z importu?

Warto zauważyć, że wiele państw przygotowało plany awaryjne na wypadek blackoutów, a ich treść polega w uproszczeniu na sięgnięciu po sprawdzone i stabilne źródła energii, takie jak np. bloki węglowe, rzecz jasna bez oglądania się na emisyjność i przystawanie takich działań ratunkowych do deklaracji klimatycznych. Wygląda na to, że węgiel jeszcze długo będzie się skutecznie bronił.

Absurd i hipokryzja sytuacji, w jakiej się znajdujemy, są już trudne do ukrycia. Górnicza Izba Przemysłowo-Handlowa wielokrotnie w przeszłości zwracała uwagę na zagrożenia płynące z bezrozumnej polityki dot. klimatu w Unii Europejskiej. Niestety w Polsce my sami w równie bezkrytyczny sposób godzimy się na jej wdrażanie. Wystarczy na przykład włączyć telewizor na programie dowolnej stacji, aby przekonać się, że do dzisiaj, mimo jaskrawych faktów, nikt nie odważa się na uwagę, że galopujące bez precedensu ceny energii w UE są prostą konsekwencją unijnej polityki klimatycznej.

Rynek boleśnie weryfikuje założenia bezmyślnych deklaracji i planów. Czy jednak za błędy i nieracjonalne pomysły w zakresie polityki energetyczno-klimatycznej UE wszyscy wspólnie nie płacimy stanowczo zbyt wysokiej ceny? Czy wstrząs rynkowy zdoła trwale wybudzić Europę z maligny? Czy rynek doprowadzi do zmiany szkodliwej politycznej utopii? By tak się stało, serdecznie życzę Czytelnikom w przededniu tradycyjnej Barbórki oraz nadchodzących Świąt i zakończenia 2021 r., który przyniósł jakże ważne zmiany!

Janusz Olszowski

 Prezes Górniczej Izby Przemysłowo-Handlowej