Nowy ATEX już na wiosnę

Po ponad 20 latach rynek urządzeń w wykonaniu przeciwwybuchowym znów czekają zmiany.

Regulacje prawne Unii Europejskiej określają warunki stosowania urządzeń w przestrzeniach zagrożonych wybuchem. Wymagania w zakresie wprowadzania na rynek urządzeń, systemów ochronnych oraz komponentów przeznaczonych do użytku w atmosferze potencjalnie wybuchowej ujęte są w dyrektywie ATEX.

Regulacje prawne Unii Europejskiej określają warunki stosowania urządzeń w przestrzeniach zagrożonych wybuchem. Wymagania w zakresie wprowadzania na rynek urządzeń, systemów ochronnych oraz komponentów przeznaczonych do użytku w atmosferze potencjalnie wybuchowej ujęte są w dyrektywie ATEX.

Skrót ATEX pochodzi od słów „Atmosphères Explosibles” (atmosfery wybuchowe). Atmosfera wybuchowa może zawierać palne gazy, mgły lub pary, albo wybuchowy pył. Jeżeli występuje odpowiednie stężenie tych substancji zmieszanych z powietrzem, źródło zapłonu może wywołać eksplozję. W Europie normy, które dostarczają producentom wytyczne dotyczące projektowania oraz konstruowania maszyn i urządzeń, ustanawiane są przez europejskie komitety normalizacyjne (CEN oraz CENELEC). Spełnienie przez wyrób wymagań zawartych w normach zharmonizowanych jest najprostszą drogą do wykazania zgodności z wymaganiami zasadniczymi podanymi w dyrektywach „nowego podejścia” (np. dyrektywa ATEX).

Nowe wyzwania

Aby ujednolić przepisy w zakresie urządzeń przeznaczonych do pracy w strefach zagrożonych wybuchem, Parlament Europejski i Rada Unii Europejskiej 23 marca 1994 r. wydały dyrektywę 94/9/EC ATEX.

Weszła ona w życie 1 lipca 2003 r., a odnosi się do minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa pracy, w miejscach pracy, w których może wystąpić atmosfera wybuchowa. Pierwsza dyrektywa została wprowadzona do polskiego prawodawstwa rozporządzeniem Ministra Gospodarki już w 2003 r. i zaczęła obowiązywać polskich przedsiębiorców wraz z wejściem Polski do Unii Europejskiej 1 maja 2004 r., przez co stanęli oni w obliczu całkowicie nowych wyzwań.

Nowością, która pojawiła się z chwilą przyjęcia dyrektywy ATEX, było objęcie uregulowaniami urządzeń nieelektrycznych.

– Oczywiście takie urządzania nie były w Polsce nowością, stosowaliśmy przecież zarówno przerywacze płomienia, które w nomenklaturze ATEX-owej są systemami ochronnymi, przeciwwybuchowe napędy spalinowe oraz przeciwwybuchowe urządzenia mechaniczne, np. nie objęte ATEX-em narzędzia ręczne – wspomina dr Michał Górny z Głównego Instytutu Górnictwa. –Urządzenia te były jednak oceniane i eksploatowane na podstawie orzeczeń wydawanych wg własnych metodyk badawczych przez Kopalnię Doświadczalną „BARBARA”.

Przesunięcie odpowiedzialności

Uregulowaniami dotyczącymi bezpieczeństwa przeciwwybuchowego zostali objęci również producenci urządzeń mechanicznych. Wyraźnie przesunęła się też odpowiedzialność za urządzenia. Dawniejsze decyzje administracyjne, (jak np. dopuszczenie do stosowania) zastąpiła deklaracja producenta, tzw. deklaracje zgodności CE ze wszystkimi wynikającymi z tego faktu konsekwencjami.

–Producenci musieli uświadomić sobie, że odpowiadają nie tylko za poprawną konstrukcję urządzenia, ale też za wybór właściwego modułu oceny zgodności oraz dokumentację przekazywaną użytkownikowi. Świadomość ta nie jest niestety jeszcze powszechna – wyjaśnia dr Górny.

Kolejne zmiany

Obecnie po ponad 20 latach, rynek urządzeń w wykonaniu przeciwwybuchowym znów czekają zmiany. 20 kwietnia 2016 r. obecnie obowiązująca dyrektywa ATEX zostanie zastąpiona przez Dyrektywę 2014/34/ UE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich, odnoszących się do urządzeń i systemów ochronnych przeznaczonych do użytku w atmosferze potencjalnie wybuchowej. Tzw. dyrektywa ATEX dotyczy producentów, dystrybutorów i importerów urządzeń, systemów ochronnych i aparatury przeznaczonych do użytkowania w potencjalnie wybuchowej atmosferze i ma zastosowanie do:

1. urządzeń i systemów ochronnych przeznaczonych do użytku w atmosferze potencjalnie wybuchowej,
2. sprzętu zabezpieczającego, sterującego i regulacyjnego przeznaczonego do użytku poza atmosferą potencjalnie wybuchową, który wymagany jest lub przyczynia się do bezpiecznego funkcjonowania urządzeń i systemów ochronnych wobec zagrożeń wybuchowych,
3. komponentów, które mają być częścią urządzeń i systemów ochronnych, o których mowa w punkcie 1.

–Dla nowej dyrektywy nie przewidziano okresu przejściowego, data 20 kwietnia jest datą sztywną – mówił Krzysztof Majewski, dyrektor Departamentu Bezpieczeństwa Gospodarczego w Ministerstwie Gospodarki, podczas warsztatów 26 listopada 2015 r. w Warszawie, które resort wspólnie z Głównym Instytutem Górnictwa zorganizowali dla przedstawicieli firm przemysłowych. Wprowadza ona szereg zmian ważnych dla producentów urządzeń w wykonaniu przeciwwybuchowym. M.in.: wprowadza obowiązki dla importerów i dystrybutorów, a producenci muszą zastąpić dotychczasowe deklaracje zgodności CE, nowymi deklaracjami zgodności UE, które będą miały jednolity wzór.
Nie uległ zmianie zakres normy oraz klasyfikacja produktów na grupy i podgrupy. Bez zmian pozostają: zgodność z zasadniczymi wymaganiami zdrowia i bezpieczeństwa (EHSR), procedury oceny zgodności oraz lista norm zharmonizowanych.

Zachowują zgodność

A co chyba najważniejsze, certyfikaty wydane na podstawie poprzedniej dyrektywy zachowają zgodność z nową dyrektywą ATEX. To dobra wiadomość dla producentów, bo nie będą zmuszeni do ponownego certyfikowania swoich wyrobów. Nowy ATEX rozbudowuje wymagania odnośnie do jednostek oceniających zgodność, m.in mówi o tym, że poziom kompetencyjny i technicznych jednostek notyfikowanych powinien być na tym samym poziomie, a same jednostki powinny stosować procedury bez tworzenia zbędnego obciążenia podmiotów gospodarczych.

Zainteresowanie producentów i importerów budzą szczególnie kwestie obowiązków w zakresie wprowadzania na rynek urządzenia, co do których zastosowanie dyrektywy ATEX jest niejednoznaczne. Takie są np. urządzenia nieelektryczne, które nie zawierają własnych, potencjalnych źródeł zapłonu. W interpretacji wymagań dyrektywy pomocny może być poradnik „ATEX – wytyczne wdrażania”, którego polska oficjalna wersja dostępna jest na stronie www. KDBEx.eu. W przypadku nowej dyrektywy ATEX, taki przewodnik jest właśnie opracowywany – przewiduje się, że będzie wydany wraz z wejściem w życie nowej dyrektywy, czyli w kwietniu 2016 r.

Sylwia Jarosławska-Sobór