Na podstawie kilku gmin doradcy energetyczni z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach, biorący udział w projekcie „Ogólnopolski system wsparcia doradczego dla sektora publicznego, mieszkaniowego oraz przedsiębiorców w zakresie efektywności energetycznej”, przedstawili przemiany, które dzięki zaangażowaniu środków finansowych, krajowych i unijnych, za-chodzą w śląskich gminach górniczych. Na pierwszy ogień poszły Ornontowice i Ruda Śląska.

Gmina Ornontowice jest gminą wiejską, należącą do powiatu mikołowskiego. Charakterystyczny element krajobrazu gminy stanowi Kopalnia Węgla Kamiennego Budryk należąca do Jastrzębskiej Spółki Węglowej. Poważnym problemem jest zjawisko niskiej emisji, czyli zanieczyszczeń powietrza pochodzących z palenisk domowych i lokalnych kotłowni, w których bardzo często spala się kiepskiej jakości węgiel oraz muł węglowy. Ogrzewanie indywidualne stanowi znaczące źródło zanieczyszczeń powietrza w gminie. Od 1999 r. prowadzony jest program dofinansowania do ekologicznego ogrzewania budynków mieszkalnych. Do dnia dzisiejszego dotacją zostało objętych ponad 300 domów.

Wśród kolejnych inwestycji, mających podnieść jakość życia mieszkańców, należy wymienić budowę Centrum Kultury i Promocji ARTeria oraz Halę Sportową. Oba obiekty zostaną zrealizowane w technologii pasywnej, a nakłady inwestycyjne na ich realizację wynoszące odpowiednio ok. 7 i 4 mln zł. W części zostaną one sfinansowane z funduszy europejskich.

– Kontynuowany będzie również program wymiany indywidualnych źródeł ciepła w budynkach mieszkalnych. W ramach tego działania przewiduje się do 2020 r. wymianę przestarzałych kotłów węglowych w kolejnych 220 budynkach. W rezultacie możliwe będzie ograniczenie emisji CO2 na poziomie 3000 Mg – tłumaczy Szymon Twardoch, doradca energetyczny z WFOŚiGW w Katowicach.
 

Bezzwrotna pomoc

Kolejnym przykładem gminy z bogatą historią przemysłową, położoną w samym centrum aglomeracji, jest Ruda Śląska ze swoją megakopalnią Ruda. Lokalizacja różnego typu zakładów przemysłowych w centrum miasta nie ułatwia władzom walki z likwidacją niskiej emisji. W 2016 r. zakończona została termomodernizacja szpitala miejskiego w dzielnicy Godula. Montaż paneli słonecznych wraz z urządzeniami dla ogrzewania wody umożliwia z kolei pozyskiwanie ciepła z odnawialnych źródeł energii na potrzeby własne szpitala. Jak wynika z przeprowadzonego przez szpital audytu efektywności ekologicznej, roczne oszczędności energii końcowej po zakończonej inwestycji szacowane są na poziomie 43,5 proc., natomiast emisja CO2 ulegnie ograniczeniu o ponad 40 proc. rocznie. Koszt inwestycji wyniósł ponad 6,1 mln zł. Spółka uzyskała dofinansowanie w wysokości ponad 4 mln zł z Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego.

 Charakterystycznym elementem krajobrazu gminy Ornontowice jest kopalnia Budryk.

– Jest to forma bezzwrotnej pomocy zagranicznej przyznanej przez Norwegię, Islandię i Liechtenstein nowym członkom Unii Europejskiej. Obecnie realizowana jest druga edycja funduszy EOG, obejmująca lata 2009–2014. Złożony przez rudzki szpital projekt został dofinansowany w ramach programu „Oszczędzanie energii i promowanie odnawialnych źródeł energii”, którego celem jest redukcja emisji gazów cieplarnianych i zanieczyszczeń powietrza oraz zwiększenie udziału energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych w ogólnym bilansie zużycia energii – wyjaśnia Szymon Twardoch.

Termomodernizacja placówek oświatowych i montaż urządzeń do monitorowania zużycia energii to kolejne pomysły na obniżenie kosztów utrzymania miejskich budynków w Rudzie Śląskiej. W 2014 r. podpisano umowę z wykonawcą, a realizacja zadania została wykonana w 2015 r. Przedsięwzięcie objęło 12 placówek oświatowych z terenu Rudy Śląskiej. Siedem z nich będzie pod-danych kompleksowej termomodernizacji, w pięciu pozostałych termomodernizacje zrobiono w poprzednich latach.
 

Zużycie energii pod nadzorem

Monitoringiem zużycia energii będzie natomiast objęte wszystkie 12 szkół i przedszkoli. Oznacza to, że zostanie w nich zamontowany system informatyczny, który poprzez zdalne zarządzanie zoptymalizuje zużycie ciepła. Wykonawca będzie go monitorował przez kolejnych dziesięć lat. Ma to pomóc w osiągnięciu takich parametrów, które pozwolą na obniżenie rachunków za ogrzewanie. Przy wyborze najkorzystniejszej oferty oceniano m.in. cenę oraz gwarancję oszczędności ciepła i energii elektrycznej. Z wyliczeń przedstawionych przez konsorcjum wynika, że po zrealizowaniu inwestycji oszczędność energii cieplnej w perspektywie dziesięciu lat wyniesie ponad 4,3 mln zł. Z kolei zmiana oświetlenia na energooszczędne ma przynieść w tym czasie prawie 190 tys. zł oszczędności.

Pieniądze, które zostaną zaoszczędzone dzięki inwestycji, zostaną przeznaczone na wynagrodzenie wykonawcy. W ten sposób w części będzie się ona samofinansowała.

W ciągu ostatnich 5 lat w mieście poddano kompleksowej termomodernizacji 22 miejskie obiekty, większość z nich to szkoły i przedszkola. W 12 zamontowano urządzenia do monitorowania zużycia energii. Wartość tych inwestycji to ok. 42 mln zł. Na realizację części przedsięwzięć miasto otrzymało ponad 2,2 mln zł dotacji z WFOŚiGW. Na ten cel Fundusz udzielił też gminie preferencyjnych pożyczek, których wartość wyniosła ponad 9,8 mln zł. W tym roku na termomodernizacje placówek oświatowych miasto zamierza przeznaczyć ponad 13 mln zł.
 

Ekogroszek i fotowoltaika

W ramach obniżania kosztów eksploatacyjnych budynków miejskich zamontowano kolektory słoneczne i panele fotowoltaiczne na budynkach wielorodzinnych w Rudzie Śląskiej przy ul. Jankowskiego 6 i 8 oraz Piernikarczyka 4.

– Przedsięwzięcie zostało również dofinansowane przez WFOŚiGW – zwraca uwagę Wioletta Jończyk, koordynująca pracę doradców.

Inwestycje obejmowały kompleksowe zaprojektowanie i wybudowanie systemu paneli fotowoltaicznych, wytwarzających energię elektryczną oraz kolektorów słonecznych na dachach budynków. Cała wytworzona energia będzie wykorzystywana na cele eksploatacyjne, przede wszystkim do podgrzewania wody. Kolektory słoneczne i ogniwa fotowoltaiczne to rozwiązanie stosowane także przy innych inwestycjach w Rudzie Śląskiej. W ramach zakończonej w 2013 r. termomodernizacji budynku Domu Pomocy Społecznej „Senior” zainstalowano 95 kolektorów słonecznych o łącznej powierzchni absorpcyjnej ponad 200 m kw. Z kolei zakończona w lipcu 2015 r. kompleksowa termomodernizacja kąpieliska letniego obejmowała m.in. wykonanie instalacji fotowoltaicznej, wykorzystywanej do zasilania obiektu w energię elektryczną oraz do podgrzewania wody basenowej. Duże zainteresowanie towarzyszyło piecom retortowym przeznaczonym do spalania węgla ekologicznego typu ekogroszek.

W Rudzie Śląskiej, w okresie od 1 stycznia do 30 września każdego roku można też składać wnioski o dofinansowywanie wymiany starych pieców węglowych na ogrzewanie ekologiczne. Na wymianę systemu ogrzewania gmina oferuje kwotę 2 tys. zł na lokal mieszkalny lub 5 tys. zł dla wspólnoty mieszkaniowej.

– Likwidacja niskiej emisji czy poprawa efektywności energetycznej z pewnością przyczynią się do poprawy komfortu życia. Działania podejmowane przez gminy wyznaczają standard funkcjonowania w otaczającym środowisku i zachęcają mieszkańców do kontynuowania zmian – podsumowuje Wioletta Jończyk.

Kajetan Berezowski
Publicysta tygodnika Trybuna Górnicza
i portalu górniczego nettg.pl

Dofinansowano ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach. Treści zawarte w publikacji nie stanowią oficjalnego stanowiska organów Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach.