Ograniczanie skutków środowiskowych towarzyszących eksploatacji górniczej.

W Zakładzie Górniczym Janina w Libiążu powstał unikatowy obiekt unieszkodliwiania odpadów wydobywczych. Inwestycja jest efektem prac badawczych przeprowadzonych wspólnie przez ekspertów spółki Tauron Wydobycie, do której należy kopalnia oraz naukowców z Głównego Instytutu Górnictwa.

Sieć monitoringowa złożona jest z pięciu piezometrów odwierconych w celu kontroli jakości wód podziemnych poziomu czwartorzędowego, rozmieszczonych na kierunku ich spływu, na południowym przedpolu hałdy. Monitoring obejmuje pomiar głębokości położenia zwierciadła wód podziemnych oraz pobór próbek wód do analiz fizykochemicznych. Ich wyniki wskazują, że w ostatnich latach nastąpił wyraźny wzrost presji składowiska na wody podziemne. Stwierdzono obniżenie odczynu wód do kwaśnego oraz ich ponadnormatywne zanieczyszczenie siarczanami, chlorkami, żelazem i metalami ciężkimi – cynkiem, niklem i kadmem. Obecnie wody podziemne w rejonie czoła składowiska klasyfikowane są do V klasy, to jest do wód złej jakości. Na stokach hałdy obserwowane są przejawy kwaśnego drenażu górniczego.

Stop zanieczyszczeniom

Tauron Wydobycie przystąpił do projektu badawczego o akronimie Manager pod nazwą: „Zarządzanie wodami kopalnianymi dla ograniczenia zagrożeń środowiskowych po zakończeniu eksploatacji górniczej”, współfinansowanego ze środków Funduszu Badawczego dla Węgla i Stali Unii Europejskiej. Realizowany jest przez konsorcjum dziesięciu podmiotów naukowych i przemysłowych z pięciu krajów europejskich. W ramach projektu Manager w Głównym Instytucie Górnictwa wykonano testy laboratoryjne, które stanowiły podstawę do opracowania koncepcji, a następnie wdrożenia systemu do podczyszczania kwaśnych wód odciekowych, powstających na obszarze obiektu unieszkodliwiania odpadów wydobywczych ZG Janina w czasie opadów deszczu.

– System do neutralizacji kwaśnych odcieków został zlokalizowany na terenie przemysłowym, przylegającym od zachodu do obiektu unieszkodliwiania opadów wydobywczych ZG Janina. Jego głównym zadaniem jest ograniczenie infiltracji zanieczyszczonych wód spływu powierzchniowego do wód podziemnych w wyniku procesu podczyszczania i stabilizacji ich składu chemicznego i niedopuszczenie do dalszych, niekorzystnych zmian chemicznych. Proces neutralizacji i stabilizacji składu chemicznego kwaśnych odcieków ma za zadanie poprawę ich jakości w zakresie wzrostu pH i zasadowości oraz prowadzi do obniżenia kwasowości, a także stężeń żelaza i glinu oraz metali ciężkich w stopniu umożliwiającym odprowadzenie do wód powierzchniowych potoku Gromieckiego – tłumaczy Krzysztof Paw z Wydziału Ochrony Środowiska ZG Janina.

W ramach projektu, przy wykorzystaniu środków unijnych, wykonano szereg prac, takich jak: modernizacja i konserwacja istniejących rowów opaskowych, zabudowa małogabarytowego, dwukomorowego osadnika, wykonanie szczelnego drenu reaktywnego wypełnionego kruszywem wapiennym, wykonanie szczelnego stawu sedymentacyjnego do usuwania zawiesiny, wykonanie przelewów pozwalających na grawitacyjny przepływ zakwaszonych wód z rowu opaskowego oraz modernizacja sieci piezometrów kontrolnych.

– Do niedawna wody deszczowe spływające ze skarp obiektu unieszkodliwiania odpadów wydobywczych retencjonowane były w rowie opaskowym południowym, zakończonym odparowalnikiem. Obecnie, po oddaniu do pracy systemu neutralizacji wód, kwaśne odcieki z rowu opaskowego kierowane są przez bezobsługowy przepust z końcówką pływakową do wysokosprawnego osadnika dwukomorowego. Te małogabarytowe urządzenie stanowi zabezpieczenie systemu neutralizacji przed ewentualnym zakolmatowaniem materiałem ilastym w przypadku uszkodzenia przepustu pływakowego. Następnym elementem systemu jest dren reaktywny, przez który pozbawione zawiesiny kwaśne wody wypływają z rowu opaskowego. Jest on wykonany w korpusie obwałowania rowu opaskowego w formie rowu szczelnego, wypełnionego kruszywem wapiennym. Kwaśne wody w wyniku kontaktu z kruszywem wapiennym podlegają procesom neutralizacji, a ich kwasowość jest zastępowana przez zasadowość. Ostatnim i największym obszarowo elementem systemu na drodze przepływu neutralizowanych wód jest uszczelniony staw sedymentacyjny. Jego głównym zadaniem jest sedymentacja koloidalnej zawiesiny tlenowodorotlenków żelaza – opisuje Robert Frączek, geolog z Zakładu Górniczego Janina.

Trwałe rozwiązanie

Wody o ustabilizowanym składzie chemicznym odprowadzane są dalej rowem odwadniającym w kierunku południowo-zachodnim do przepompowni Tauron Wydobycie i dalej do potoku Gromieckiego. System obejmuje działania związane z obecnym stanem gospodarowania wodami, jak również okres, gdy działalność górnicza zostanie zakończona, zapewniając trwałość zastosowanych rozwiązań oraz efektów środowiskowych w długiej perspektywie czasowej. Wdrożenie systemu do neutralizacji kwaśnych odcieków jest jednym z działań Tauron Wydobycie zmierzających do ograniczenia skutków środowiskowych towarzyszących eksploatacji górniczej. Należy podkreślić, że jest to pierwszy system dedykowany neutralizacji kwaśnych wód spływających z miejsc deponowania odpadów pogórniczych w Polsce.

Kajetan Berezowski 
Publicysta tygodnika Trybuna Górnicza 
i portalu górniczego nettg.pl

Dofinansowano ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach
Treści zawarte w publikacji nie stanowią oficjalnego stanowiska organów Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach