W Katowicach otwarto Międzynarodowe Centrum Doskonałości w zakresie metanu z kopalń węgla. To pierwsze takie centrum na świecie. Ekspercka organizacja funkcjonująca pod auspicjami Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ przyczyni się do opracowania nowych metod odzyskiwania i wykorzystania metanu jako cennego źródła energii.

Nowo otwarta instytucja została założona przez Główny Instytut Górnictwa w Katowicach, Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo, Państwowy Instytut Geologiczny, Instytut Nafty oraz Gazu. Centrum będzie funkcjonować pod patronatem Europejskiej Komisji Gospodarczej Organizacji Narodów Zjednoczonych (UNECE).

Emisja metanu i ślad węglowy

Nowe rozwiązania wypracowane przez ekspertów Centrum mają przyczynić się do rozwoju technologii odzyskiwania i wykorzystywania metanu z kopalń. Zwiększy się nie tylko efektywność górnicza, ale także bezpieczeństwo górników. Emisja metanu i ślad węglowy w górnictwie ulegną ograniczeniu. Samo Centrum będzie służyć jako dogodna platforma wymiany doświadczeń dla przedstawicieli sektora węglowego, gromadząc i udostępniając informacje dotyczące zarządzania metanem z całego świata.

W tym miejscu warto jednak cofnąć się w czasie. W 2010 r. Grupa Ekspercka ds. Metanu z Kopalń Europejskiej Komisji Gospodarczej Narodów Zjednoczonych we współpracy z Globalną Inicjatywą ds. Metanu, opublikowały dokument pod nazwą: „Best Practice Guidance for Effective Methane Drainage and Use in Coal Mines” („Najlepsze praktyki w dziedzinie efektywnego ujęcia i wykorzystania metanu w kopalniach węgla”). Głównym celem publikacji było zwiększenie bezpieczeństwa w kopalniach podziemnych oraz zachęcenie do efektywnego wykorzystywania metanu z kopalń jako sposobu na zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych do atmosfery. W lipcu 2011 r. Rada Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. Gospodarczych i Społecznych zaprosiła kraje członkowskie ONZ, międzynarodowe organizacje i pięć regionalnych komisji do podjęcia stosownych kroków celem stosowania najlepszych praktyk, wskazując, że stanowią one światowy standard w dziedzinie bezpieczeństwa w górnictwie poprzez lepsze zarządzanie zasobami metanu z kopalń.

Z kolei w 2013 r. Grupa Ekspercka podjęła działania na rzecz utworzenia Międzynarodowego   Centrum    Doskonałości w dziedzinie Metanu z Kopalń, jako specjalistycznego centrum, którego zadaniem byłoby wspieranie działań mających na celu budowanie potencjału w dziedzinie prowadzonych przez nią prac.  Memorandum w sprawie utworzenia Centrum podpisano jesienią 2015 r. w Genewie. Było to porozumienie między GIG, polskim rządem (reprezentował go wówczas resort gospodarki) oraz Europejską Komisją Gospodarczą Narodów Zjednoczonych. O stworzenie takiego ośrodka u siebie zabiegały m.in. Chiny, Indie i Ukraina. Wybrano jednak polską ofertę.

Głównym zadaniem powstałego w Katowicach Centrum ma być teraz wspieranie działań służących upowszechnianiu najlepszych praktyk związanych ze zmniejszaniem emisji metanu do atmosfery i jego gospodarczym wykorzystaniem - tak, by było to opłacalne i akceptowalne społecznie. Gromadzone będą m.in. informacje i doświadczenia w zakresie zarządzania  metanem z kopalń z zachowaniem zasad zrównoważonego rozwoju, na co szczególny nacisk kładzie ONZ. Oprócz wymiany doświadczeń, wizyt specjalistów czy szkoleń w dziedzinie metanu z kopalń, Centrum ma również uczestniczyć w projektach badawczych.

Większe bezpieczeństwo

- Zaangażowanie Głównego Instytutu Górnictwa w działania Centrum jest wyrazem uznania dla doświadczenia i kwalifikacji naszej kadry naukowej. Centrum powinno przyczynić się do aktywnego rozwijania prac i badań w zakresie odmetanowania pokładów węgla. W polskich kopalniach odmetanowanie wyrobisk prowadzone jest głównie dla zapewnienia bezpieczeństwa prac górniczych, a ujmowany metan w znacznej części uwalniany jest do atmosfery. Trzeba zachęcać społeczności, naukowców, firmy górnicze i decydentów do podnoszenia świadomości w zakresie wyzwań i możliwości, jakie daje wykorzystanie metanu z pokładów węgla – powiedział prof. Stanisław Prusek, naczelny dyrektor GIG.

Z kolei Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo dzięki zaangażowaniu w Centrum uzyska dostęp do najnowszych badań dotyczących  wykorzystania  metanu  z pokładów węgla. Spółka testuje obecnie możliwość wydobycia metanu z pokładów węgla metodą szczelinowania hydraulicznego.

WFOŚiGW był pierwszy w  kraju

Należy wspomnieć,  że  działania  na rzeczy wychwytywania i gospodarczego wykorzystywania  metanu  prowadzone są na Śląsku od dawna. Wojewódzki Fundusz Ochrony  Środowiska  i  Gospodarki   Wodnej w Katowicach jako pierwszy w kraju wsparł tego typu inwestycje.

– Z największym zainteresowaniem przyglądamy się inwestycjom kopalń w odmetanowanie.  Trzymamy kciuki, żeby  było ich jak najwięcej! – podkreśla Andrzej Pilot, szef WFOŚiGW.

Fundusz przeznaczył w ostatnich latach na wsparcie naziemnych stacji odmetanowania kilkadziesiąt milionów złotych. Dla przykładu instalacja w kopalni Wujek kosztowała 11,58 mln zł. Katowicki WFOŚiGW udzielił na nią 5,79 mln zł kredytu, który podlega umorzeniu w 45 proc., pod warunkiem, że za zaoszczędzone pieniądze wybudowane zostaną kolejne ekologiczne instalacje.

Wspierane przez WFOŚiGW inwestycje w metan cechowała zawsze wysoka stopa zwrotu. W kopalniach należących dawniej do Katowickiego Holdingu Węglowego kopalniach Murcki-Staszic i Mysłowice-Wesoła każdy megawat mocy generatorów zapewniał firmie ponad milion złotych przychodu rocznie – w sumie 16–17 mln zł. Eksperci szacują, że tak będzie nadal już pod auspicjami Polskiej Grupy Górniczej. Zresztą pod względem technologii nowoczesnego odmetanowania Jastrzębska Spółka Węglowa i Polska Grupa Górnicza również odnotowują coraz lepsze wyniki. Prym wiodą kopalnie: Pniówek, Knurów-Szczygłowice oraz ruchy Marcel i Jankowice należące do kopalni ROW. Wzorem może być również kopalnia Brzeszcze (Turon Wydobycie). Regułą staje się już trigeneracja z dodatkową produkcją chłodu.

Otwarcie Międzynarodowego Centrum Doskonałości stało się też okazją do odbycia debaty, podczas której eksperci z całego świata zaprezentowali najlepsze rozwiązania z zakresu wykorzystania oraz wydobycia metanu z pokładów węgla. Dyskutowano także możliwości rozwoju segmentu wydobywczego w Polsce.

Kajetan Berezowski
Publicysta tygodnika Trybuna Górnicza
i portalu górniczego netttg.pl

Dofinansowano ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach. Treści zawarte w publikacji nie stanowią oficjalnego stanowiska organów Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach.