Roboty przygotowawcze w górnictwie

Bez tajemnic

Wielkość robót przygotowawczo-udostępniających ma zasadniczy wpływ na zdolności wydobywcze poszczególnych kopalń i całej branży górnictwa węgla kamiennego. Ponieważ wykonuje się ich znacznie mniej niż powinno, to wydobycie węgla w Polsce od lat systematycznie maleje. Rzutuje to również niekorzystnie na bezpieczeństwo pracy, gdyż już ponad 50% wydobycia uzyskuje się z tzw. podpoziomów.

-Ilość robót górniczych, w tym wyrobisk korytarzowych węglowych, węglowo-kamiennych, kamienno-węglowych i kamiennych, jest ściśle związana z planowaną wielkością wydobycia każdej kopalni i każdej spółki węglowej, a także łącznego wydobycia w całym górnictwie węglowym, którego poziom jest ustalany w oparciu o zapotrzebowanie krajowe i możliwości eksportu – podkreśla mgr inż. Zygmunt Olszowski, były wieloletni Główny Inżynier Inwestycji w KWK „Szombierki” i były Prezes Zarządu Przedsiębiorstwa Budownictwa Górniczego ALPEX Sp. z o.o. - Wskaźniki natężenia(wykonania) korytarzowych wyrobisk górniczych na każdy rok są zamieszczane w internecie, a także w prasie branżowej oraz w różnego rodzaju biuletynach. Są to informacje ogólnodostępne, podobnie jak informacje o planowanych wielkościach wydobycia i informacje o występujących w kopalniach różnego rodzaju zaburzeniach geologiczno-górniczych i zagrożeniach naturalnych, o których można się dowiedzieć w szczegółach z opisów i przekroi budowy geologicznej Zagłębia Górnośląskiego, Rybnicko-Jastrzębskiego, czy Lubelskiego. 

Gdyby przykładowo przyjąć wydobycie na poziomie 85 mln ton, jakie planowano na rok 2009 ( KW – 48 mln ton, KHW – 15 mln ton, JSW – 13 mln ton, PKW – 4 mln ton i LW Bogdanka – 5 mln ton), to średni wskaźnik wykonania robót przygotowawczych w roku 2009 powinien był wynieść 4,5 mb/1000t (w KW – 4,5 mb/1000t, w KHW – 4,3 mb/1000t, w JSW – 4,95 mb/1000t, w PKW – 4,3 mb/1000t i w LW Bogdanka – 4,7 mb/1000t) co pozwoliło zapewnić ciągłość wydobycia w roku 2010 w wielkości nie mniejszej niż przed rokiem (faktyczne wydobycie w roku 2009 wyniosło jednak tylko 77 mln ton). Natomiast w roku 2010 wskaźnik robót przygotowawczo-udostępniających, o czym poinformowała Joanna Strzelec-Łobodzińska, wiceminister gospodarki, na konferencji „Górnictwo 2010” w Katowicach w listopadzie ubr., był nieco niższy aniżeli w roku 2009. To może mieć niekorzystny wpływ na wielkość wydobycia w roku 2011. 

- Ilość robót przygotowawczo-udostępniających w poszczególnych spółkach oraz kopalniach, przewidywana do wykonania, szacowana jest w oparciu o: wielkość wydobycia, średni wskaźnik wykonania robót i ilość kopalń w spółce – wyjaśnia Z. Olszowski. 

Wydobycie w 2010r w KW S.A. osiągnęło poziom 41 mln ton, czyli 41mln ton x 4,55 mb/1000t = 186,5 km : 16 kopalń = 11,65 km/kop. Stosując ten sam schemat dla pozostałych tj. dla KHW, JSW, PKW i LW Bogdanka, można wyliczyć łączną ilość robót przygotowawczo-udostępniających, która wynosi 355 km ( KW- 186,5 km, KHW – 64,5 km, JSW – 64,3 km, PKW – 17,2 km i LW Bogdanka – 22,5 km). 

Tymczasem ilość robót kamiennych, wykonywanych średniorocznie, wynosi zaledwie ok. 5% ogólnej sumy robót przygotowawczych, które powinny być realizowane, czyli 17,8 km/r. 

Wzrost kosztów wykonania 1 mb wyrobiska korytarzowego z każdym rokiem się zwiększa w odniesieniu do roku poprzedniego, przy zachowaniu z góry ustalonej jakości i czasu realizacji zadania. 

- Dokładne określenie ilości robót przygotowawczo-udostępniających dla każdej kopalni, a także kosztów finansowych jakie kopalnia musi przeznaczyć na każdy rok, można obliczyć wykorzystując opublikowane dane z przeprowadzanych przetargów publicznych i właścicielskich w roku poprzedzającym, np. na rok 2010 bazując na zamówieniach z roku 2009 – informuje Z. Olszowski i wyjaśnia, że: każda firma zajmująca się wykonawstwem robót górniczych, znając zadania wydobywcze całego górnictwa, a także poszczególnych kopalń, może z dużym prawdopodobieństwem obliczyć ile (i jakie) muszą one wykonać robót przygotowawczych dla zapewnienia ciągłości wydobycia. Informacje te są ogłaszane w każdym roku w internecie, a także w biuletynach zamówień publicznych i są elementem powtarzalnym, a zatem znają je nie tylko przedsiębiorcy krajowi, ale także wszyscy zainteresowani w ujęciu globalnym i to w dłuższym dystansie czasowym. 

Wydobycie węgla kamiennego w polskich kopalniach wymaga również stosowania określonych systemów profilaktyki. 

- Ilość węgla wydobywanego z trudnych warunków geologiczno-górniczych, wymagających aktywnej, bieżącej profilaktyki, wynosi średnio co najmniej 15%, natomiast w JSW S.A. ok. 20%, a to ze względu na zwiększone występowanie zaburzeń geologicznych, głównie w postaci różnego rodzaju uskoków itp. – uważa mgr inż. Maciej Rogowski, ściśle współpracujący ze znaną firmą chemii przemysłowej INTERCHEMOL S.A. w Obornikach Śląskich. W jego ocenie, dla zapewnienia wysokiego stopnia bezpieczeństwa pracy, a także ciągłości ruchu rejonów ścian wydobywczych, powinno się stosować głównie systemy głębokiej iniekcji w różnym ujęciu rozmieszczenia i konfiguracji otworów w bloku skalnym przeznaczonym do scalania i wypełniania szczelin i mikropęknięć. 

- Z wieloletnich doświadczeń wynika, że każda wydobyta tona węgla z trudnych warunków geologiczno-górniczych jest obciążona kosztem w wysokości od 8 do 14 zł, co daje średnie obciążenie tony węgla w wysokości 11 zł – informuje M. Rogowski. - Natomiast w strefach uskokowych, lub przy innych zaburzeniach, które w dużym stopniu niszczą strukturę górotworu, zdecydowanie zwiększa się zużycie środków chemicznych scalających spękane skały, w tym również węgiel. Wiadomym jest, że wraz ze wzrostem głębokości eksploatacji będą wzrastać nakłady na aktywną profilaktykę o co najmniej 10% na każde 100 m głębokości. Ponadto na koszty profilaktyki zdecydowanie wpływa wielkość wydobycia. Im mniejsze wydobycie, tym mniejsze koszty profilaktyki. 

Dla zobrazowania nakładów finansowych jakie spółki węglowe muszą ponieść na profilaktykę górniczą, wykonywaną środkami chemicznymi płynnymi, spełniającymi określone normy w górnym progu wymagalności, a nie w dolnym, są następujące: w przypadku KW jest to kwota 67 650 000 zł/r ( 41 mln t x 0,15 x 11 zł/t = 67.650 000 zł/rok), KHW – 24.750.000 zł/r, JSW – 28.600.000 zł/r, PKW – 6.600.000 zł/r i LW Bogdanka – 8.250.000 zł/r, co daje łączną kwotę 127.600.000 zł/r. 

M. Rogowski wyjaśnia, że: powyższa kwota, w wysokości 127.600.000 zł, stanowi wartość środków chemicznych płynnych, stosowanych w różnych systemach iniekcji górotworu, a także podstawowych pian izolacyjnych i wypełniających. Każdy producent środków chemicznych, dostarczanych do górnictwa, wie jakie środki były stosowane, a także zna ich ilość i parametry w latach poprzednich i na tej podstawie może z dużym prawdopodobieństwem określić wielkość zamówień na rok następny. Istnieje również możliwość obliczenia ilości i łącznej długości otworów iniekcyjnych dla wykonania zadania iniekcyjnego dla jednej kopalni, jak również dla całego górnictwa. 

W ocenie M. Rogowskiego, zużycie środków płynnych, stosowanych w iniekcjach górotworu w latach poprzednich, było następujące: KW ok. 2,5 tys. ton, KHW – ok. 1,5 tys. ton, JSW – ok. 2,1 tys. ton, PKW – ok. 0,8 tys. ton, LW Bogdanka S.A. – ok. 1,2 tys. ton. Łącznie górnictwo węgla kamiennego, do różnego rodzaju iniekcji górotworu, zużywa ok. 8,2 tys. ton płynnych środków chemicznych w skali roku, a środków chemicznych do wytwarzania pian zużywano średnio 2,33 tyś. ton Cena 1 kg środka iniekcyjnego płynnego, spełniającego normę w górnej wartości parametrów, wynosi co najmniej 14 zł. A zatem można określić wielkość zużycia tych środków, w tym również środków do wytwarzania pian izolacyjnych, a także wypełniania różnego rodzaju wyrw i pustek w górotworze według następującego wyliczenia: 127 600 000 zł:14 zł/kg = 9 114 285 kg, czyli ok. 9114 ton. 9114 t – 7093 t (środki iniekcyjne) = 2021 t ( środki chemiczne do wytwarzania pian). W rezultacie zmniejszenia wydobycia w roku 2010 w KW S.A. do poziomu 41 mln ton, zmniejszyło się zużycie środków chemicznych płynnych. 

x x x 

Jak wynika z przedstawionych wyliczeń i ocen specjalistów, można z dużym przybliżeniem określić potrzeby w zakresie robót przygotowawczych dla każdej kopalni. Wszystkie rodzaje robót górniczych są ogłaszane w przetargach publicznych, opartych o Ustawę o Zamówieniach Publicznych, lub przetargach właścicielskich w oparciu o wewnętrzne regulaminy Spółek Węglowych. Każda zainteresowana osoba i podmiot gospodarczy wie gdzie można zapoznać się z ogólnymi wymaganiami przetargowymi. Zainteresowani wykonawcy, znający dobrze tematykę górnictwa, są w stanie określić dla każdej kopalni ile np. robót górniczych zostało jeszcze do wykonania po każdym przetargu. Ponadto specjaliści, którzy zajmują się innowacyjnymi rozwiązaniami technologicznymi górnictwa węglowego, a także szeroko rozumianą profilaktyką górniczą, mogą określić z dużym prawdopodobieństwem jakie i kiedy oraz ile należy zastosować np. środków chemicznych płynnych do ograniczenia bądź likwidacji występujących zagrożeń naturalnych w rejonach wyrobisk górniczych. 

Określony wzrost wydobycia lub jego zmniejszenie np. o 15% wpływa w tym samym stopniu na wielkość robót górniczych, a także na zużycie środków chemicznych płynnych do profilaktyki górniczej. 

Z zaprezentowanych powyżej wypowiedzi fachowców, osób od wielu lat związanych z górnictwem, jednoznacznie wynika, że zbyt mało wykonuje się robót przygotowawczo-udostępniających, co niekorzystnie wpływa na utrzymanie poziomu wydobycia i bezpieczeństwa pracy. Nasuwa się również jednoznaczny wniosek, że w większym stopniu należałoby wykorzystywać środki chemiczne w profilaktyce, łącznie z usługą, gdzie usługodawca odpowiada za dobór środków chemicznych do konkretnych warunków geologiczno-górniczych i zagrożeń naturalnych. Niezwykle istotnym też jest żeby specjalistyczne firmy wykonywały profilaktykę górniczą środkami chemicznymi ściśle skorelowanymi do zagrożeń w miejscu wykonywania usługi.

 Oprac: (JAD)