Neuwied, RFN
| Nr 9-10 (99-100) Wrzesień - Październik 2003r. | Biuletyn Górniczy | ||
|
Światowe górnictwo Faza umiarkowanego wzrostu
Rok 2002 był kolejnym okresem relatywnej stagnacji gospodarki światowej; globalny produkt społeczny brutto zwiększył się o 2,8 proc. przewyższając jedynie o 0,6 proc. wynik roku poprzedniego. Równie nieznaczne są wskaźniki progresji obrotów handlu światowego. Przyczynę tego stanu widzi się w USA, gdzie między innymi sfałszowanie bilansów niektórych koncernów, wątpliwości odnośnie perspektyw rozwoju oraz rosnące ceny ropy naftowej doprowadziły do spadku notowań giełdowych. W konsekwencji, po początkowych symptomach ożywienia, utrwaliły się zjawiska dekoniunktury o rozmiarach obejmujących kontynenty i przestrzenie gospodarcze łącznie z Unią Europejską. W tych uwarunkowaniach ogólnoświatowe zużycie energii ustabilizowało się na poziomie około 13,1 mld ton węgla umownego. Struktura zużycia, tak w aspekcie jakościowym, jak i geograficznym nie zmienia się znacząco od wielu lat. W statystykach 2002 roku zapisano następujący rozkład zużycia: ropa naftowa - 38 proc. (-1,2 proc.), gaz ziemny - 24 proc. (-0,9 proc.), węgiel - 25 proc. (+2,2 proc.), energia jądrowa - 7 proc. (-0,8 proc.). Udział węgla w procesach produkcji energii elektrycznej wynosi 37 proc.. Jest to zarazem wskaźnik ujęty w prognozach wieloletnich - zatem poziom zużycia węgla będzie narastał w stosownej relacji do wielkości produkcji energii elektrycznej. W aspekcie geograficznym struktura zużycia nośników energii, w tym zużycia węgla, przedstawia się następująco: Ameryka Północna - ogółem 29,7 proc., węgiel - 26,5 proc., Azja / Australia - 27,2 proc. / 45,2 proc. Europa - 30,8 proc. / 22,8 proc. pozostałe regiony - 12,3 proc. / 5,5 proc.. Światowe wydobycie węgla kamiennego wzrosło w ubiegłym roku z 3,5 do 3,7 ton, w tym 0,5 mld ton węgla koksowego. W obszarze gospodarczym Pacyfiku wzrost produkcji notuje Australia (+7 mln ton), Indonezja (+12 mln ton), Chińska Republika Ludowa (+276 mln ton). Znaczna amplituda wahań wydobycia chińskiego budzi wątpliwości co do stopnia wiarygodności tych danych; eksperci zakładają, że w 2001 roku produkcja węgla w tym kraju była wyższa od wielkości ujętej w statystykach. W Indiach trwa faza dynamicznego rozwoju. Natomiast główni producenci amerykańscy - w USA, Kanadzie i Kolumbii - obniżyli swe wydobycieodpowiednio o 52; 5 i 2 miliony ton w reakcji na zmniejszające się zapotrzebowanie na węgiel energetyczny występujące na rynku atlantyckim. Redukcję wydobycia odnotowano również w Unii Europejskiej oraz w Rosji, Kazachstanie i na Ukrainie. Produkcję węglakamiennego na świecie w latach 2000 - 2002 przedstawiono w tabeli 1.Światowy handel węglem kamiennym zwiększył swe obroty o 7 milionów ton, co oznacza 1,1 proc. przyrostu do wykonania roku poprzedniego. Węgiel będący przedmiotem obrotu międzynarodowego stanowi około 16,5 proc. wydobycia ogólnego, przy czym odpowiednie dane odniesione do węgla koksowego i energetycznego wynoszą 35 proc. i 14 proc.. Zestawienie głównych eksporterów oraz charakterystyczne wskaźniki za lata 2000 - 2002 prezentuje tabela 2. Na rynku węgla koksowego, mimo rosnącej produkcji stali, obroty zmniejszyły się o 7 mln ton, co jest odbiciem - z jednej strony - postępu technologicznego w procesach hutniczych oraz - z drugiej strony- skutkiem pokrycia potrzeb węglem pochodzącym z kraju producenta koksu. Nowością jest stosowanie antracytu w procesach hutniczych. W międzynarodowym handlu koksem obroty szacowane są na 20-22 mln ton. Głównymi importerami węgla są w dalszym ciągu: Unia Europejska, Japonia oraz kraje Azji Południowo-Wschodniej. Import Unii Europejskiej zmniejszył się z 175 do 170 mln ton. W poszczególnych krajach Unii występują okresowe wahania zapotrzebowania mieszczącego się jednak w tendencjach wieloletnich względnie w deklarowanych strategiach. Dane obejmujące informacje odnośnie importu węgla do Unii Europejskiej zestawiono w tabelach 3 i 4. Przykłady: Wielka Brytania obniżyła import wskutek zmniejszonego zużycia konsumpcji energii, zaś Hiszpania zmuszona została do kompensaty ubytku wydolności elektrownii wodnych zwiększoną produkcją elektrownii węglowych - stąd wzrost importu o ponad 5 mln ton. W tabelach nie uwzględniono dostaw w ilości około 11 mln ton/rok. W grze rynkowej określoną rolę odgrywają również zapasy węgla zmagazynowane na składowiskach zakładów górniczych i głównych odbiorców; w państwach UE producenci mają "na składzie" 9,3 (+1,3) mln ton węgla oraz 2,5 (-0,9) mln ton koksu. Zapasy głównych odbiorców są wielce zróżnicowane, ich wystarczalność waha się od 10 (huty) do 45 dni (elektrownie), taki stan za rok 2001odnotowały ostatnio opublikowane raporty dotyczące gospodarki niemieckiej. Ceny węgla energetycznego importowanego do Europy, wskutek zmniejszonego popytu, wykazywały silną tendencję spadkową w okresie od stycznia do września 2002r; dopiero pod koniec roku notowano silne wzrosty, tak frachtów, jak i kategorii cenowych, które poziom cen windowały do notowań z początku roku. Ceny węgla koksowego nie uległy istotnym zmianom. Pod koniec roku ubiegłego, także w pierwszym kwartale 2003r., skokowo wzrosły ceny koksu. Stan ten spowodowany został zmniejszoną podażą koksu chińskiego. Charakterystyczne dane dotyczące cen węgla importowanego przez kraje Unii Europejskiej podano w tabeli 5. Verein Deutscher Kohlenimporteure (Zrzeszenie Niemieckich Importerów Węgla, D-20095 Hamburg, Ferdinandstr. 35 - nowy adres - internet:www.verein-kohlenimporteure.de) w swym dorocznym sprawozdaniu opublikowanym w czerwcu bieżącego roku podaje skrótowe charakterystyki znaczących producentów węgla kamiennego. Charakterystyki uzupełniono danymi zaczerpniętymi z dodatkowych źródeł. I tak: Chińska Republika Ludowa- wzrost produkcji uzyskano we wszystkich grupach zakładów górniczych; szczególnie wysoki - o 150 mln ton - był przyrost wydobycia w kopalniach małych, będących własnością gmin względnie nawet osób prywatnych. Eksport węgla na wskutek zapotrzebowania wewnętrznego zmniejszył się o 6,0 mln ton; równocześnie wzrósł import węgla do wielkości 11 mln ton. Głównymi odbiorcami chińskiegowęgla energetycznego są Japonia, Korea Południowa i Tajwan. Węgiel koksowy kierowano do Japonii, Korei Płdn. i Brazylii, koks natomiast do Unii Europejskiej (4,3 mln ton), Japonii, Indii i USA. Górnictwo chińskie łącznie ze stosowną infrastrukturą w zakresie transportu i przeładunków jest systematycznie modernizowane. USAzmniejszyły zarówno produkcję, jak i eksport węgla. Przyczyną tego stanu jest obniżony poziom popytu będący odbiciem zmniejszonego tempa rozwoju gospodarczego. Typowe dla górnictwa północnoamerykańskiego jest ponadto redukowanie produkcji w miarę spadku cen na rynku międzynarodowym. Tendencja ta zauważalna jest również w 2003 roku. Niemieckie koncerny energetyczne działające na terenie USA - RAG Coal Imternational i RWE AG - odmiennie oceniają swe wyniki za rok miniony. RAG - konkretnie RAG American Coal Holding - zabezpieczony umowami, zdołał nawet swą produkcję zwiększyć do 64,9 mln ton (+5,4 mln ton), przy czym szczególnie korzystne wyniki uzyskano w kopalni odkrywkowej Eagle Butte w stanie Wyoming; 24 mln ton węgla z tej kopalni skierowano do elektrowni zlokalizowanych na zachód od Missisipi. Koncern RWE AG, działający za pośrednictwem przedsiębiorstwa Consol Energy, rozważa natomiast celowość wycofania się z tego obszaru. Indie lokują się na trzecim miejscu wśród producentów oraz na ósmym miejscu w grupie importerów węgla w skali światowej. Zasoby węgla kwalifikujące się do ekonomicznej eksploatacji szacowane są na 84,8 mld ton; zasoby geologiczne obejmują łącznie 214 mld ton. Węgiel jest fundamentem aktualnej i perspektywicznej polityki energetycznejIndii. Mimo dynamicznie rosnącej produkcji zwiększa się niedobór węgla w gospodarce; aktualna luka między popytem a podażą górnictwa krajowego, wynosząca 30 mln ton, wzrośnie do 111 mln ton w 2007 roku. W dążeniu do zaspokojenia zapotrzebowania założono w dziesiątym planie pięcioletnim (2002-2007) zwiększenie udziału wydobycia z odkrywek do 82 proc.. W przyszłości Indie stawić się muszą wyzwaniom wynikającym z konieczności sprostania międzynarodowym standardom z zakresu ochrony środowiska naturalnego. Ciekawostką są podatki i cła ochronne, którymi obłożony jest węgiel importowany. Australiakonsekwentnie umacnia swą pozycję wiodącego eksportera na bazie korzystnych warunków eksploatacyjnych 74,3 proc. produkcji pochodzi z kopalń odkrywkowych. struktura eksportu nie ulega istotnym zmianom, poza przypadkiem reakcji na gwałtowny wzrost zapotrzebowania gospodarki chińskiej - z tytułu dostawy na ten rynek zwiększył się z 0,8 do 4,9 mln ton. Republika Południowej Afrykiod lat wskazuje określoną stabilizację wyników; prawdopodobieństwo wzrostu produkcji i eksportu jest raczej niewielki. Rosja, mimo obniżenia poziomu produkcji, zwiększyła rozmiary eksportu z 33 do 40 mln. Głównymi odbiorcami węgla rosyjskiego są: Unia Europejska, Japonia, Turcja, Korea Południowa, Tajwan, Rumunia i Chińska republika Ludowa. Docelowy poziom eksportu wielkość 46 do 48 mln ton w latach 2010-2020. Państwo wspomaga te plany poprzez zróżnicowany system finansowego wsparcia. Indonezjauzyskała wzrost produkcji bez dodatkowych inwestycji. Stopień wykorzystania zdolności produkcyjnych kopalń produkujących na eksport wynosi 86 proc.. Niestabilne układy polityczne nie sprzyjają realizacji większych przedsięwzięć inwestycyjnych. Stąd rezultuje niepewność odnośnie możliwości utrzymania dotychczasowej progresji wyników. Kolumbiaw reakcji na obniżenie rozmiarów popytu zmniejszyła, po wielu latach systematycznego rozwoju, wielkość produkcji i eksportu węgla energetycznego. Największy producent węgla Correjon Coal przyjęty został przez konsorcjum utworzone przez koncerny działające w skali globalnej, mianowicie BHP, Anglo Coal i Glencore. Problemem pozostaje aktywność grup terrorystycznych zakłócająca transport i przeładunki węgla.Rząd kolumbijski zmniejszył rozmiary swego zaangażowania w przemyśle górniczym. Aktualne potencjały w zakresie eksportu ocenia się na 520 mln ton. Baza przeładunkowa portów jest przystosowana do przejęcia produkcji docelowej. Kanadaobniżyła produkcję z 34 do 30 mln ton; eksport węgla koksowego zmniejszył się z 28 do 23 mln ton. Równocześnie sprowadzono ponad 17 mln ton węgla z USA i Kolumbii. W styczniu 2003 roku zintegrowano całość kanadyjskiego górnictwa węgla kamiennego w ramach jednego przedsiębiorstwa. Celem jest koordynacja eksportu węgla koksowego i obniżenie kosztów. Prognozy na rok 2003 i lata następne zakładają utrzymującą się fazę umiarkowanego wzrostu gospodarczego w skali globalnej. Konsumpcja energii rosnąć zatem będzie głównie w przestrzeni gospodarczej Pacyfiku, gdzie przyrosty zaludnienia i większa dynamika wzrostu generować będą permanentną progresję zapotrzebowania na węgiel energetyczny i koksowy. Walory węgla w tym obszarze wzmacniane są brakiem sieci rurociągów przystosowanych do przesyłu gazu ziemnego na większe odległości. Stosowanie zaś gazu skroplonego jest w tych warunkach nieopłacalne. Potrzeby tego rynku pokrywane będą importem z Australii, Indonezji oraz - w mniejszym zakresie - z Chin i Rosji. Unia Europejska utrzymywać będzie stabilny raczej poziom węglochłonności; ubytki wydobycia własnego uzupełniane będą dostawami z zewnątrz. W dalszej przyszłości zaznaczy się silniejsza konkurencja ze strony wysoko subwencjonowanej energii odnawialnej, szczególnie wiatrowej. Presja na ograniczenie emisji dwutlenku węgla, poza skutkami bezpośrednimi, na przykład poprzez zastąpienie węgla - w większym lub mniejszym zakresie - innymi nośnikami, doprowadzi najprawdopodobniej do zmniejszenia węglochłonności w wyniku podwyższenia sprawności przemiany energetycznej w elektrowniach. Niewiadomą pozostaje zakres i tempo unieruchamiania elektrowni jądrowych. Rząd niemiecki podtrzymuje zamiar rezygnacji z tego źródła energii; analogiczne plany formułuje się ponadto w Szwecji i Belgii. Finlandia natomiast ogłosiła zamiar budowy piątego reaktora jądrowego. Komisja Europejska w swych planach odnośnie przyszłościowej polityki energetycznej zakłada określoną dywersyfikację z uwzględnieniem energetyki jądrowej o podwyższonym standardzie bezpieczeństwa. W polityce czysto węglowej postrzega się Republikę Południowej Afryki, Polskę, Kolumbię i Rosję jako głównych dostawców węgla na rynek europejski, przy czym - RPA i Kolumbia wyrównywać mają ubytki w eksporcie pozostałych krajów. Ewentualny wzrost cen spowodowaćmoże powrót eksporterów amerykańskich. Nie tylko... Wyższy poziom cen byłby również istotnym czynnikiem sprzyjającym procesom restrukturyzacji górnictwa polskiego, zapewniającym ponadto utrwalenie pozycji Polski w grupie znaczących eksporterów.
Tabela 1. Produkcja węgla kamiennego na świecie w latach 2000-2002
Źródło: Verein Deutscher Kohlenimporteure: Jahresbericht 2002, Hamburg, czerwiec 2002 Uwaga: Dane za rok 2002 nie są ostatecznie zweryfikowane. Kolejne tabele oparte na w/w informacjach źródłowych oraz na statystyce "Zahlen zur Kohlenimporteure", Essen, czerwiec 2002
Tabela 2. Światowy handel węglem kamiennym w latach 2000 - 2002
Uwaga: Wynik uwzględnia wyłącznie eksport poza granice Wspólnoty Niezależnych Państw
Tabela 3. Dostawcy węgla kamiennego na rynku Unii Europejskiej w latach 2000-2002
Uwagi: WU - węgiel umowny; porty ARA - Amsterda m, Rotterdam, Antwerpia
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| NA POCZĄTEK POWRÓT STRONA GŁÓWNA |