Rok 2004 był najlepszym w historii polskiego górnictwa węgla kamiennego jeśli chodzi o ilość wypadków – w porównaniu do roku 2003 nastąpił spadek wypadków śmiertelnych o 64 proc. a wypadków ciężkich o 56 proc.

- Na wysokim poziomie w podziemnych zakładach utrzymywały się w roku 2004 zagrożenia naturalne, zwłaszcza zagrożenia tąpaniami, pożarowe i metanowe. Zagrożenia te z roku na rok są coraz wyższe – mówi Wojciech Bradecki, prezes Wyższego Urzędu Górniczego.

Prezes Bradecki zwraca uwagę, że zagrożenie metanowe zwiększa się wraz z koncentracją wydobycia, eksploatacją z coraz niższych poziomów i zwiększeniem wydobycia podpoziomowego. Zagrożenia wybuchem pyłu węglowego, wyrzutami gazów i skał oraz wodne nie przyniosły w ostatnich dwóch latach niebezpiecznych zdarzeń, ale jak podkreśla prezes WUG, nadal są obecne.

W zeszłym roku w kopalniach węgla kamiennego doszło do trzech tąpnięć: dwa razy w kopalni Halemba i raz w kopalni Polska-Wirek, w wyniku których doszło do 11 lekkich wypadków. Wstrząsy w kopalniach Staszic, Wujek i Polska-Wirek były przyczyną 8 wypadków lekkich i jednego ciężkiego. W roku 2004 w kopalniach węgla doszło do 9 pożarów. W kopalniach Bielszowice, Halemba, Śląsk, Centrum i Janina były to pożary endogeniczne a w kopalniach Budryk, Polska-Wirek, Staszic i Dębieńsko - egzogeniczne, w tym dwa na powierzchni.

Główne przyczyny wypadków i ciężkich w górnictwie to, według WUG, stosowanie przez pracowników niebezpiecznych metod pracy, nieprzestrzeganie przez pracowników ustaleń zawartych w instrukcjach i regulaminach, niewłaściwa praca osób kierownictwa i dozoru ruchu polegająca na tolerowaniu niebezpiecznych metod pracy, prowadzenie robót niezgodnie z ustaleniami dokumentacyjnymi lub brak dokumentacji. Do istotnych przyczyn wypadków należy także zatrudnianie pracowników bez stosownych kwalifikacji i upoważnień, niewłaściwy stan techniczny maszyn i urządzeń, niestosowanie środków ochrony indywidualnej lub ich niewłaściwy dobór i niewłaściwa profilaktyka przeciwpożarowa.

W minionym roku przedstawiciele Urzędów Górniczych przeprowadzili 8636 inspekcji w zakładach wydobywających kopaliny podstawowe (m.in. węgiel kamienny i brunatny, miedź, sól). W wyniku tych inspekcji wstrzymano łącznie 2290 robót, maszyn i urządzeń (o blisko 200 więcej niż rok wcześniej), wdrożono 334 postępowania wyjaśniające.

- Jednocześnie rozpoznawano i dokonywano analizy zagrożeń, w szczególności kontrolowano intensywność eksploatacji podpoziomowej węgla kamiennego. Doprowadzono do wycofania z użytkowania części zużytych obudów zmechanizowanych i innych urządzeń. W związku z dużym zagrożeniem pożarowym zobowiązano przedsiębiorstwa górnicze do stworzenia harmonogramu wymiany starych aparatów ucieczkowych na nowe. Niestety proces wymiany przebiega zbyt wolno – dodaje Wojciech Bradecki.

W Wyższym Urzędzie Górniczym wdrożono system nadzoru rynku, oprócz prawie 400 decyzji dopuszczających do stosowania w zakładach górniczych maszyn, urządzeń, materiałów oraz sprzętu strzałowego, wykonano także 104 kontrole wobec wyrobów na podstawie ustawy o systemie oceny zgodności.

WUG przygotował szczegółowy plan działalności na rok 2005. Jednym z najważniejszych jego zadań będzie uczestnictwo w pracach nad nowelizacją Prawa geologicznego i górniczego oraz przepisów wykonawczych dotyczących BHP w podziemnych i odkrywkowych zakładach górniczych.

- W roku 2005 będziemy kładli szczególny nacisk na kontrolę robót górniczych prowadzonych poniżej poziomu. Tam będą częstsze inspekcje – zapowiada prezes Bradecki.

Do innych najważniejszych, tegorocznych zadań WUG należy egzekwowanie wymagań w zakresie bezpieczeństwa eksploatacji oraz kryteriów oceny stopnia zużycia obudów zmechanizowanych w kopalniach oraz nadzorowanie realizacji harmonogramów wymiany w podziemnych zakładach górniczych sprzętu oczyszczającego na izolujący drogi oddechowe.

Wojciech Bradecki zwraca uwagę, że WUG będzie wspierał realizację projektów badawczych w zakresie dostosowania sieci telekomunikacyjnych w zakładach podziemnych do wymagań norm a także nowych rozwiązań technicznych zraszania części urabiających kombajnów górniczych. WUG w sprawie bezpieczeństwa ściśle współpracuje m.in. z Głównym Instytutem Górnictwa, z którym dokonano ustaleń dotyczących m.in. nowelizacji kryteriów zaliczania do stopni zagrożeń, ustalania maksymalnego postępu ścian, wypracowania nowych rozwiązań w zakresie klimatyzacji, określenia granic bezpiecznej strefy dla zabudowy w pobliżu zlikwidowanych szybów.

- W roku 2004 na rzecz bezpieczeństwa w górnictwie wykonaliśmy 55 prac statutowych i 12 projektów badawczych na rzecz górnictwa węgla kamiennego, brunatnego oraz miedzi. Obecnie w różnym stanie zaawansowania jest 45 proc. przedsięwzięć dotyczących bezpieczeństwa pracy w górnictwie, terenów pogórniczych i ochrony środowiska – mówi prof. dr hab. inż. Józef Dubiński, naczelny dyrektor Głównego Instytutu Górnictwa. W tym roku WUG przeprowadzi ok. 15 proc. inspekcji mniej niż w roku 2004.

Rok 2005 nie zaczął się zbyt optymistycznie, do 14 lutego w górnictwie węgla kamiennego zanotowano 2 wypadki śmiertelne i 3 wypadki ciężkie.