Górnicza Izba Przemysłowo-Handlowa

Rząd przyjął 10 listopada 2009 r. „Politykę energetyczną Polski do roku 2030”. Będzie ona miała ogromne znaczenie dla górnictwa węgla oraz energetyki opartej na węglu.

Realizacja polityki energetycznej ma zwiększyć bezpieczeństwo energetyczne kraju, przy zachowaniu zasady zrównoważonego rozwoju. Polityka ta wpisuje się w priorytety „Strategii rozwoju kraju 2007-2015” i odpowiada celom odnowionych Strategii Lizbońskiej i Strategii Zrównoważonego Rozwoju Unii Europejskiej. Polityka opiera się na kilku podstawowych celach.

Celami szczegółowymi w tym obszarze są dążenie do utrzymania zeroenergetycznego wzrostu gospodarczego oraz zmniejszanie energochłonności polskiej gospodarki do poziomu krajów UE-15. Realizacja tych założeń ma być możliwa dzięki m.in. przyjęciu ustawy o efektywności energetycznej. Według deklaracji rządu ustawa ta jest priorytetem i od niej zależy realizacja wszystkich celów polityki energetycznej. Prace nad ustawą o efektywności energetycznej trwają od roku 2007, wejdzie ona w życie najprawdopodobniej w drugim kwartale 2010 r.

W dokumencie założono, że w większym stopniu będzie wykorzystywana wysokosprawna kogeneracja do produkowania energii, zaplanowano dwukrotny wzrost produkcji energii elektrycznej wytwarzanej w tej technologii. Niezbędne będzie dążenie do zmniejszenia strat sieciowych w przesyle i dystrybucji, co oznacza konieczność zmodernizowania obecnych i budowę nowych sieci oraz wymianę transformatorów. Polityka… zakłada także zwiększenie efektywności wykorzystania energii, w czym mają pomóc kampanie informacyjne i edukacyjne.

Przewidziano obowiązkowe stosowanie świadectw charakterystyki energetycznej dla budynków i mieszkań, a także oznaczanie energochłonności urządzeń i produktów. Inwestycje energooszczędne będą wspierane kredytami preferencyjnymi oraz dotacjami ze środków krajowych i europejskich.

W dokumencie zwrócono uwagą, że niezbędne będzie racjonalne i efektywne gospodarowanie złożami węgla kamiennego i brunatnego. W Polityce… przypomniano, że Polska posiada znaczne zasoby węgla, które będą pełnić rolę ważnego stabilizatora bezpieczeństwa energetycznego kraju, co ma szczególne znaczenie wobec uzależnienia polskiej gospodarki od importu gazu (w ponad 70 proc.) i ropy naftowej (w ponad 95 proc.). Polityka energetyczna ukierunkowana będzie na dywersyfikację dostaw surowców i paliw, rozumianą również jako zróżnicowanie technologii, a nie jak do niedawna – jedynie zróżnicowanie kierunków dostaw.

W dokumencie zapowiedziano, że wspierany będzie rozwój technologii pozwalających na pozyskiwanie paliw płynnych i gazowych z surowców krajowych. Ze względu na stopniowe wyczerpywanie się zasobów węgla kamiennego i brunatnego w obecnie eksploatowanych złożach, planowane jest w horyzoncie do 2030 roku przygotowanie i rozpoczęcie eksploatacji nowych złóż. Z tego względu konieczne jest zabezpieczenie dostępu do zasobów strategicznych węgla, m.in. poprzez ochronę obszarów ich występowania przed dalszą zabudową infrastrukturalną nie związaną z energetyką i ujęcie ich w koncepcji zagospodarowania przestrzennego kraju, miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego oraz długookresowej strategii rozwoju. Konieczne jest również skorelowanie w tych dokumentach planów eksploatacji złóż z planami inwestycyjnymi w innych sektorach, np. dotyczącymi infrastruktury drogowej. Dotyczy to w szczególności złóż węgla kamiennego „Bzie-Dębina”, „Śmiłowice”, „Brzezinka” oraz złóż węgla brunatnego „Legnica”, „Gubin” i złóż satelickich czynnych kopalń. Wydaje się jednak, że zapisy o wykorzystywaniu złóż węgla brunatnego są czysto deklaratywne, ponieważ istnieje bardzo duży opór społeczny przeciwko budowie nowych kopalń węgla brunatnego. Dowodem tego była demonstracja samorządowców pod Sejmem 2 grudnia, którzy protestowali przeciwko planom realizacji nowych kopalń węgla brunatnego. Wśród szczegółowych celów w tym obszarze wymieniono zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego kraju poprzez zaspokojenie krajowego zapotrzebowania na węgiel, zagwarantowanie stabilnych dostaw do odbiorców i wymaganych parametrów jakościowych. Zwrócono uwagę na konieczność wykorzystania węgla przy zastosowaniu sprawnych i niskoemisyjnych technologiach, w tym zgazowania węgla oraz przerobu na paliwa ciekłe lub gazowe oraz wykorzystaniu nowoczesnych technologii w sektorze górnictwa węgla dla zwiększenia konkurencyjności, bezpieczeństwa pracy, ochrony środowiska oraz stworzenia podstaw pod rozwój technologiczny i naukowy. Wskazano także na konieczność maksymalnego zagospodarowania metanu uwalnianego przy eksploatacji węgla w kopalniach.

W Polityce… zwrócono uwagę, że w przypadku gazu ziemnego konieczna będzie dywersyfikacja dostaw. Chodzi o budowę systemu przesyłowego umożliwiającego dostawy z kierunku północnego, zachodniego i południowego. W Polityce... zapowiedziano prowadzenie polityki taryfowej, która zachęci do inwestowania w infrastrukturę liniową (przesył i dystrybucja). Zbudowany zostanie terminal do odbioru gazu skroplonego (LNG). Realizowane będą inwestycję umożliwiające większe wydobycie tego surowca w Polsce.

Przewidziano także zwiększenie dywersyfikacji źródeł dostaw ropy naftowej oraz budowę magazynów na ropę i paliwa płynne, zapewniających ciągłość dostaw w sytuacjach kryzysowych. Zbudowane zostaną rurociągi do transportu ropy z regionu Morza Kaspijskiego. Zaplanowano rozbudowę i budowę magazynów na ropę i paliwa płynne (magazyny kawernowe, tj. podziemne; bazy przeładunkowo-magazynowe).

Niezbędna będzie rozbudowa istniejących mocy wytwórczych w energetyce. Zachowanie bezpieczeństwa energetycznego będzie wymagać odtworzenia i zbudowania nowych linii elektroenergetycznych, umożliwiających wymianę energii z krajami sąsiednimi. Przewidziano modernizację sieci przesyłowych i dystrybucyjnych. Podkreślono, że Skarb Państwa utrzyma większościowy pakiet akcji w PGE Polskiej Grupie Energetycznej oraz kontrolny w Turon Polska Energia. W Polityce… wskazano na pozyskiwanie funduszy na rozwój górnictwa poprzez prywatyzację spółek węglowych, po uzgodnieniu ze stroną społeczną. Zasadność prywatyzacji, wolumen akcji i czas debiutu będą analizowane pod kątem realizacji celów polityki energetycznej.

W tym obszarze zaplanowano rozwój energetyki jądrowej, która oprócz braku emisji dwutlenku węgla, zapewnia niezależność w pozyskiwaniu energii. W Polityce… uznano, że najważniejsze będzie przygotowanie infrastruktury dla energetyki jądrowej i zapewnienie inwestorom warunków do wybudowania i uruchomienia elektrowni jądrowych działających w oparciu o bezpieczne technologie. Wszystkie te przedsięwzięcia powinny zyskać akceptację społeczną i być realizowane z zachowaniem wymogów bezpieczeństwa.

Przygotowany zostanie program wprowadzenia energetyki jądrowej w Polsce. Przeprowadzone zostaną analizy lokalizacyjne dla elektrowni jądrowych i składowiska odpadów promieniotwórczych. Przewidywana jest budowa zaplecza szkoleniowego i naukowo-badawczego. Przyspieszony zostanie proces kształcenia kadr dla instytucji związanych z energetyką jądrową. Podkreślono, że pierwszy blok w elektrowni jądrowej ma być uruchomiony w roku 2020.

Założono, że w 2020 r. ze źródeł odnawialnych powinno pochodzić 15 proc. energii produkowanej w Polsce, ponadto Polska powinna posiadać10 proc. udział biopaliw w rynku paliw transportowych i znaczące wykorzystanie biopaliw II generacji. Realizacja tych zamierzeń wymaga m.in. utrzymania mechanizmów wsparcia dla producentów energii elektrycznej pozyskiwanej ze źródeł odnawialnych (OZE) i zachowania obowiązku stopniowego zwiększania udziału biokomponentów w paliwach. Niezbędne będzie także utrzymanie zasady zwolnienia z akcyzy energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych i wsparcie budowy nowych jednostek OZE. Kontynuowany będzie „Wieloletni program promocji biopaliw i innych paliw odnawialnych w transporcie na lata 2008-2014”. Rozwój tej energetyki oznacza również większą niezależność od importu, niewielką lub zerową emisję zanieczyszczeń, a także rozwój słabszych ekonomicznie regionów, ale bogatych w zasoby energii odnawialnej.

W tym obszarze chodzi głównie o zwiększenie konkurencji między dostawcami paliw i energii, co powinno przeciwdziałać nadmiernemu wzrostowi ich cen. Aby osiągnąć ten cel przewidziano m.in. ułatwienia przy zmianie sprzedawcy energii elektrycznej i gazu oraz wprowadzenie rynkowych metod kształtowania cen na te produkty. Zakłada się też, że najubożsi będą chronieni przed skutkami wzrostu cen, Ministerstwo Gospodarki przygotowało już propozycję rozwiązań na rzecz ochrony tzw. wrażliwych odbiorców energii elektrycznej.

Przede wszystkim konieczne będzie ograniczenie emisji: dwutlenku węgla, gazów cieplarnianych i pyłów. Dlatego przewidziano wspieranie rozwoju czystych technologii węglowych, w szczególności wychwytywania i składowania dwutlenku węgla. Ważne będzie także gospodarcze wykorzystanie odpadów oraz ochrona wód powierzchniowych i podziemnych. W Polityce… zapowiedziano stworzenie systemu zarządzania krajowymi pułapami emisji gazów cieplarnianych i innych substancji oraz wprowadzenie dopuszczalnych produktowych wskaźniki emisji. Realizowane mają być zobowiązania wynikające z nowej dyrektywy ETS (o europejskim systemie handlu emisjami), opracowany zostanie system dysponowania przychodami z aukcji uprawnień do emisji CO2. Bardzo istotnym kierunkiem działań będzie również wsparcie rozwoju technologii wychwytu i składowania dwutlenku węgla (CCS).

Zapowiedziano aktywny udział w realizacji inicjatywy Komisji Europejskiej, dotyczącej budowy obiektów demonstracyjnych dużej skali, w zakresie technologii CCS. Wspomniano także o wykorzystaniu technologii CCS do wspomagania wydobycia ropy naftowej i gazu ziemnego.

Zadeklarowano także zintensyfikowanie badań naukowych i prac rozwojowych nad technologią CCS oraz nowymi technologiami pozwalającymi wykorzystać wychwycony CO2 jako surowiec w innych gałęziach przemysłu. Zwiększone ma być gospodarcze wykorzystanie odpadów węgla i zwiększenie wykorzystanie ubocznych produktów spalania.

Wiele zapisów Polityki energetycznej… - jak wzrost efektywności energetycznej czy zmniejszenie oddziaływania energetyki na środowisko naturalne - jest oczywista i korzystna. Inne, jak np. zwiększenie wykorzystania energii produkowanej w odnawialnych źródłach jest efektem realizacji polityki Unii Europejskiej.

Z prognoz przedstawionych w dokumencie widać, że - pomimo deklaracji, iż węgiel stanowi podstawę energetyki w Polsce - jego znaczenie będzie stopniowo malało. Dotyczy to zarówno węgla kamiennego jak i brunatnego.

	Jednostki	2006	2010	2015	2020	2025	2030
węgiel brunatny	Mtoe	12,6	11,22	12,16	9,39	11,21	9,27
węgiel brunatny	mln ton	59,4	52,8	57,2	44,2	52,7	45,7
węgiel kamienny	Mtoe	43,8	37,9	35,3	34,6	34,0	36,7
węgiel kamienny	mln ton	76,5	66,1	61,7	60,4	59,3	64,0