Górnicza Izba Przemysłowo-Handlowa

Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej poddane zostały nowym wyzwaniom proekologicznym. 25 czerwca br. minister środowiska podpisał z nimi porozumienie w sprawie realizacji Programu Operacyjnego „Infrastruktura i Środowisko” dla osi priorytetowych I-Gospodarka wodno- ściekowa oraz II- Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi.

Program ten jest odpowiedzią na szanse i wyzwania jakie wiążą się z naszą przynależnością do Unii Europejskiej. Ma on na celu podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej Polski i jej regionów poprzez rozwój infrastruktury technicznej, przy równoczesnej ochronie i poprawie stanu środowiska, zdrowia, zachowaniu tożsamości kulturowej i rozwijaniu spójności terytorialnej. PO IiŚ realizowany jest przez kilka instytucji, tworzących określoną strukturę. Główną, odpowiedzialną za jego realizowanie w całym kraju jest tzw. instytucja zarządzająca, której rolę pełni Ministerstwo Rozwoju Regionalnego. Ono z kolei część obowiązków delegowało do instytucji pośredniczącej czyli Ministerstwa Środowiska ( w zakresie programu operacyjnego dotyczącego ochrony środowiska) Natomiast rolę instytucji wdrążającej pełni W FOŚ i GW. Program finansowany jest z dwóch źródeł UE : Funduszu Spójności (22,2 mld € ) oraz Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (5,7 mld € ). Zatem łączna wartość alokacji wynosi 27,9 mld € z funduszy UE na lata 2007 –2013.

Fundusze będą odpowiadały za wdrażanie projektów o wartości nie przekraczającej 25 mln €. Unia Europejska na inwestycje związane z ochroną środowiska przeznaczyła w skali kraju 4,8 mld €. Natomiast przewidywana kwota dofinansowania dla województwa śląskiego to około 0,8 mld €. Pomimo przeznaczenia znacznych funduszy unijnych na projekty Programu, środki te nie są wystarczające do wypełnienia zadań akcesyjnych Polski w takich obszarach jak ochrona środowiska czy energetyka. Na projekty z tych dziedzin przeznaczane będą również środki krajowe-publiczne i prywatne.

Do zadań powierzonych WFOŚiGW ( a tym samym katowickiemu Funduszowi) należą działania w zakresie przygotowania i oceny projektów w tym: monitorowanie przygotowania projektów umieszczonych w „Indykatywnym Wykazie Indywidualnych Projektów Kluczowych, w tym Dużych”; przedstawianie Instytucji Pośredniczącej (IP) wniosku dla ocenionych pozytywnie projektów celem podjęcia decyzji o dofinansowaniu; dokonywanie oceny formalnej wniosków składnych w procedurze konkursowej oraz przekazywanie wyników oceny do instytucji pośredniczącej; zawieranie umów z beneficjantami.

WFOŚiGW w chwili obecnej zajmują się nie tylko monitorowaniem sposobu przygotowania wniosków i udziałem w ich ocenie. Do ich zadań należy m.in. kontrola zawierania umów dla zadań objętych projektem, do których stosuje się przepisy dotycząc zamówień publicznych oraz kontrola stopnia realizacji projektów oraz sposobu wydawanie przyznanych środków. Beneficjantami POIiŚ mogą zostać: jednostki samorządu terytorialnego i ich związki; podmioty świadczące usługi z zakresu zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego; wojewodowie, PGL Lasy Państwowe i jego jednostki organizacyjne; urzędy morskie; wojsko – jednostki organizacyjne podległe Ministrowi Obrony Narodowej oraz, dla których jest on organem założycielskim lub nadzorczym; podmioty odpowiedzialne za realizację zadań wymienionych na liście indykatywnej. PO IiŚ dotyczy dwóch osi priorytetowych: I-Gospodarka wodno – ściekowa, II- Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi. Eksperci specjalistycznego Zespołu funduszy europejskich WFOŚiGW w Katowicach, Mariusz Dziaćko i Wojciech Mikoda pod kierownictwem Witolda Klimzy zajmują się przygotowaniem i wdrażaniem projektów z tych właśnie dziedzin. Priorytet I jest jednym z narzędzi współfinansowania Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych, który jest dokumentem rządowym mającym wypełniać zobowiązania przyjęte przez Polskę w Traktacie Akcesyjnym w zakresie dyrektywy Rady 91/271/EWG. Program ten obejmuje inwestycje do końca 2015 r. Zgodnie z jego założeniami Polska powinna wybudować, rozbudować lub zmodernizować oczyszczalnie ścieków w 318 aglomeracjach powyżej 15 tys. RLM a także w rejonach powyżej 2tys. RLM. To samo dotyczy sieci kanalizacji sanitarnej w 459 aglomeracjach o łącznej długości ok. 20 tys. km. Tego typu działanie osiągnięte zostanie poprzez realizację projektów indywidualnych ze środków EFRR w ramach 16 regionalnych programów operacyjnych. W związku z powyższym wspierane będą głównie przedsięwzięcia zmierzające do zapewnienia skutecznych i efektywnych systemów zbierania i oczyszczania ścieków komunalnych w aglomeracjach powyżej 15 tys. RLM. Dotyczyć będą także wyeliminowania ze ścieków niektórych substancji niebezpiecznych, bezpośrednio zagrażających życiu i zdrowiu ludzi, dotrzymywania bezpiecznych wskaźników emisyjnych w odniesieniu do pozostałych substancji zagrażającym ekosystemom wodnym. Dodatkowo, w uzasadnionych przypadkach jako element kompleksowego projektu, w jego zakres może zostać włączona budowa i modernizacja systemów zaopatrzenia w wodę oraz budowa kanalizacji deszczowej.

Priorytet II „Gospodarka odpadami i ochrona środowiska” obejmuje projekty mające zapobiegać oraz ograniczać wytwarzania odpadów komunalnych, wdrażania technologii odzysku, w tym recyklingu oraz technologii ostatecznego unieszkodliwiania odpadów komunalnych i likwidacji zagrożeń wynikających z ich składowania. Ponadto, w zakresie ochrony powierzchni ziemi, wspierane będą inwestycje dotyczące rekultywacji trenów zdegradowanych na cele przyrodnicze, stabilizacji osuwisk oraz ochrony brzegów morskich. Zgodnie z założeniami, priorytet ma się przyczynić do stosowania nowoczesnych technologii odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, w tym termicznego ich przekształcania oraz intensyfikacji odzysku, recyklingu oraz unieszkodliwiania w procesach innych niż składowanie. Przyczyni się to także do likwidacji zagrożeń wynikających ze składowania odpadów a tym samym do realizacji zobowiązań akcesyjnych w omawianym przedsięwzięciu. Rekultywacja będzie miała na celu przywrócenie naturalnego ukształtowania ternu i, lub osiągnięcia przez glebę lub ziemię zawartości substancji zgodnych z wymaganymi standardami unijnymi. W ramach priorytetu mogą być realizowane wyłączne projekty wielkoobszarowe na terenach niezurbanizowanych i jedynie w sytuacji, gdy obecny właściciel gruntu nie jest odpowiedzialny za powstanie zanieczyszczenia lub degradację środowiska. Te inwestycje powinny zapewnić wzmocnienie pełnienia funkcji społecznych, m.in. udostępniania zrekultywowanych terenów w sposób nieograniczony i utrzymanie lub poprawę ekologicznych funkcji terenu, jego bioróżnorodności czy też tradycyjnego krajobrazu. Dotacje będą mogły otrzymać projekty związane z zabezpieczeniem osuwisk. W ramach kompleksowej rekultywacji przewiduje się również rozminowanie obszarów popoligonowych i usuwanie zanieczyszczeń gruntowych. Dodatkowo wspierane będą inwestycje służące stabilizacji morskiej linii brzegowej, co wiąże się z ochroną i zabezpieczeniem brzegów morskich przed zanikaniem plaż.

W ramach priorytetu realizowane będą duże inwestycje według listy indykatywnej, takie jak: inwestycje z zakresu gospodarki odpadami komunalnymi dotyczące instalacji i systemów obsługującym minimum 150 tys. mieszkańców; inwestycje związane z rekultywacją terenów oraz ochrony brzegów morskich, także polegające na zabezpieczeniu osuwisk o wartości co najmniej 20 mln złotych. Ponadto na współfinansowane liczyć będą mogły również, zarejestrowane prze Komisję Europejską, projekty zgłoszone w ramach Funduszu Spójności w sektorze środowiska na podstawie Strategii wykorzystania Funduszu Spójności na lata 2004-2006, które z uwagi na wyczerpania środków nie mogły otrzymać decyzji w okresie programowania 2004-2006. W ramach Priorytetu II funkcjonują dwa Działania. Działanie 2.1 obejmuje kompleksowe przedsięwzięcia z zakresu gospodarki odpadami komunalnym ze szczególnym uwzględnieniem odpadów niebezpiecznych. Dotowane będą przede wszystkim zakłady zagospodarowania odpadów, które powinny mieć przepustowość wystarczającą do przyjmowania i przetwarzania odpadów z obszaru zamieszkałego minimum przez 150 tys. mieszkańców i powinny spełniać kryteria najlepszej dostępnej techniki. Wsparcie uzyskują projekty obejmujące np. kompleksowe systemy gospodarowania odpadami komunalnymi, które uwzględniają działania prewencyjne, selektywne zbieranie i przygotowanie odpadów do odzysku lub unieszkodliwienia oraz, o ile wynika to ze stosownych planów, instalacje do odzysku, w tym recyklingu oraz unieszkodliwiania. Inne dotyczą budowy punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych w szczególności niebezpiecznych czy składowisk traktowanych jako element regionalnego ZZO. Uwzględniają także budowę instalacji umożliwiających przygotowanie odpadów do procesów odzysku, recyklingu, w tym demontażu zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego (oraz przetwarzania odpadów z niego powstałych), mebli i innych odpadów wielkogabarytowych, sortowania odpadów selektywnie zbieranych, ich mechaniczno - biologicznego przetwarzania. Działanie 2.2 to: „Przywracanie terenom zdegradowanym wartości przyrodniczych i ochrona brzegów morskich” o minimalnej wartości projektów wynoszącej 20 mln zł. Przykładowe rodzaje projektów to: rekultywacja terenów powojskowych oraz zdegradowanych przez przemysł i górnictwo (włącznie z działaniami udostępniającymi tereny do rekultywacji – usuwanie m.in. zanieczyszczeń ropopochodnych i chemicznych); inwestycje związane z zabezpieczeniem i stabilizacją osuwisk; modernizacja i budowa umocnień brzegowych

Program Operacyjny „Infrastruktura i Środowisko” z poziomu teoretycznych założeń przechodzi do praktyki. W ostatniej dekadzie listopada odbyły się pierwsze spotkania pracowników WFOŚiGW w Katowicach z przedstawicielami gmin przygotowujących projekty inwestycji w omawianych priorytetach, ubiegających się o dotacje. Gminy te przeszły pierwszy etap i zostały umieszczone w Indykatywnym Wykazie Indywidualnych Projektów dla POIiŚ, co pozwala na kontynuację rozpoczętych przygotowań inwestycyjnych. Na liście znajduje się 16 projektów. Gmina Konopiska planuje uporządkowanie gospodarki wodno-ściekowej w zlewni oczyszczalni w Dźbowie, podobnie jak gmina Lubliniec. Kolejne projekty to: budowa sieci kanalizacji sanitarnej w gminie Wilkowice w sołectwach Bystra, Meszna, Wilkowice a także na terenie gminy Kozy; budowa kanalizacji sanitarnej i sieci wodociągowej w gminie Buczkowice oraz systemu kanalizacji w Łaziskach Górnych. Ochrona dorzecza Małej Panwi i Liswarty będzie możliwa dzięki modernizacji i budowie oczyszczalni ścieków wraz z systemem kanalizacji sanitarnej. Kolejne inwestycje to: uporządkowanie gospodarki ściekowej w Rybniku; kanalizacja sanitarna gminy Jasienica wraz z częścią Jaworzna, w ramach zlewni zbiornika Goczałkowickiego jako zabezpieczenia wody pitnej dla Śląska; III etap rozbudowy sieci kanalizacyjnej w gminie Wisła. W ramach Priorytetu II Urząd Miejski w Sosnowcu złożył projekt budowy kompleksowego systemu gospodarki odpadami w mieście zaś Zakład Gospodarki Odpadami S.A. ma takie same plany w stosunku do Bielska Białej i gmin powiatu bielskiego. Zostały również złożone projekty dotyczące rozbudowy regionalnego zakładu zagospodarowania odpadów komunalnych dla obsługi północnej części województwa śląskiego oraz rekultywacji terenów poprzemysłowych w Zakładach Chemicznych Tarnowskie Góry. Spółka Restrukturyzacji Kopalń S.A. stara się o dotacje na rekultywację terenów zdegradowanych wydobyciem i wzbogacaniem węgla, natomiast Międzygminne Przedsiębiorstwo Gospodarki Odpadami MASTER Sp.z o. o. na instalację biologicznego unieszkodliwiania odpadów w Tychach.

I oś priorytetowa przewiduje dofinansowanie budowy kanalizacji sanitarnej (Gmina Konopiska).

Wizyta ministra środowiska prof. Macieja Nowickiego na stoisku WFOŚiGW w Katowicach na tegorocznych Targach POLEKO. Fundusz prezentował i promował realizację POIiŚ na terenie woj. śląskiego.

opracowała Mira Borkiewicz

Kolumna dofinansowana ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska
i Gospodarki Wodnej w Katowicach