Nr 1 - 2 (139-140) Styczeń - Luty 2007 r.

NOWA POLITYKA ENERGETYCZNA UNII EUROPEJSKIEJ
WĘGIEL TAK, ALE CZYSTY

Komisja Europejska przedstawiła 10 stycznia br. tzw. pakiet energetyczny, zawierający cele polityki energetycznej Unii Europejskiej do roku 2020. Komisja przewiduje dużą rolę węgla w europejskiej energetyce, ale pod warunkiem, że będzie on wykorzystywany w sposób bardziej efektywny i nieszkodliwy dla środowiska.

Głównym celem pakietu energetycznego jest ustanowienie nowej polityki energetycznej dla Europy koncentrującej się wokół kwestii zapobiegania zmianom klimatu oraz zwiększaniu bezpieczeństwa dostaw energii i konkurencyjności. Komisja proponuje, aby Unia Europejska zobowiązała się do redukcji emisji gazów cieplarnianych o co najmniej 20 proc. do roku 2020. 

- Jest to punkt zwrotny dla Unii Europejskiej. Polityka energetyczna była kluczowym obszarem polityki od początku powstania projektu europejskiego. Teraz musi się ona ponownie stać kwestią priorytetową. Wszystkie państwa członkowskie UE stoją w obliczu wyzwań związanych ze zmianami klimatu, rosnącym uzależnieniem od dostaw energii i jej wyższymi cenami. Aby zagwarantować pewne, bezpieczne i konkurencyjne dostawy energii, potrzebujemy wspólnych rozwiązań na szczeblu europejskim – przekonuje José Manuel Barroso, przewodniczący Komisji Europejskiej. 

Komisarz ds. polityki energetycznej Andris Piebalgs stwierdził, że jeśli dziś podejmiemy właściwe decyzje, to Europa może wywołać na świecie nową rewolucję przemysłową, jaką będzie rozwijanie gospodarki opartej na technologiach niskoemisyjnych. 

Zdaniem komisarza ds. środowiska naturalnego Stavrosa Dimasa zmiany klimatu stanowią jedno z największych zagrożeń dla naszej planety i dlatego przeciwdziałanie zmianom klimatu jest bezwzględną koniecznością. 

- Udało nam się uzgodnić szereg ambitnych, ale jednocześnie realistycznych celów, których realizacja wesprze nasze globalne wysiłki na rzecz zapobiegania zmianom klimatu i ich najbardziej dramatycznym skutkom – twierdzi Dimas. 

TRZY FILARY POLITYKI ENERGETYCZNEJ 

Zdaniem Komisji Europejskiej, z ponad 50 proc. prawdopodobieństwem można przypuszczać, że w bieżącym stuleciu temperatura na świecie wzrośnie o ponad 5 stopni Celsjusza. W świetle prognoz obecna polityka w zakresie energii i transportu zamiast zmniejszać poziom emisji w UE doprowadziłyby do jego zwiększenia o około 5 proc. do roku 2030. Według prognoz KE, jeśli nie zmienią się bieżące tendencje i programy polityczne, uzależnienie UE od importu surowców energetycznych wzrośnie w 2030 r. z obecnego poziomu ok. 50 proc. do 65 proc. całkowitego ich zużycia w UE. Ponadto nadal nie zakończono procesu formowania rynku wewnętrznego energii elektrycznej i gazu, w związku z czym obywatele UE, jak i gospodarka unijna, nie mogą w pełni czerpać z korzyści płynących z liberalizacji sektora energetycznego. 

Działania zaproponowane przez Komisję stanowią pakiet rozwiązań odnoszących się do tych wyzwań i opierają się na trzech filarach: 

1. Prawdziwy rynek wewnętrzny energii 

Celem jest zaoferowanie użytkownikom energii w UE, zarówno obywatelom, jak i przedsiębiorstwom, rzeczywistego wyboru sprzedawcy energii i gazu, a także pobudzenie znaczących inwestycji w obszarze energii. Zdaniem Komisji, jednolity rynek przyczyni się nie tylko do większej konkurencyjności, lecz też do zrównoważonego rozwoju i zapewnienia bezpieczeństwa. 

2. Przyśpieszenie procesu przechodzenia na rodzaje energii oparte na technologiach niskoemisyjnych

Komisja zakłada utrzymanie przez UE pozycji światowego lidera w dziedzinie energii odnawialnej, wytyczając cel, zgodnie z którym do 2020 roku 20 proc. całkowitego zużycia różnych rodzajów energii pochodziłoby ze źródeł odnawialnych. Oznaczać to będzie konieczność ogromnego wzrostu we wszystkich trzech sektorach energii odnawialnej, tj. w sektorze elektryczności, biopaliw oraz ogrzewania i chłodzenia. Temu zamierzeniu związanemu z odnawialnymi źródłami energii towarzyszyć będzie realizacja celu minimalnego na poziomie 10 proc. dotyczącego biopaliw. Oprócz tego w 2007 r. pakiet środków legislacyjnych w obszarze energii odnawialnej obejmie również szczególne działania mające ułatwić penetrację rynku w odniesieniu do biopaliw oraz ogrzewania i chłodzenia. 

Istotne znaczenie dla obniżenia kosztów czystej energii oraz zapewnienia gospodarce UE roli lidera w gwałtownie powiększającym się sektorze technologii niskoemisyjnych będą miały również badania. Aby umożliwić realizację tych zamierzeń, Komisja zaproponuje europejski strategiczny plan w dziedzinie technologii energetycznych. W ciągu następnych siedmiu lat Unia Europejska ma zwiększyć o co najmniej 50 proc. swoje wydatki na badania w dziedzinie energii. 

Obecnie energia jądrowa stanowi 14 proc. zużycia energii pierwotnej w UE i 30 proc. energii elektrycznej. W swoich propozycjach Komisja podkreśla, że decyzja o korzystaniu bądź rezygnacji z energii jądrowej jest suwerenną sprawą każdego państwa członkowskiego. Komisja zaleca, aby w krajach UE, w których poziom wykorzystania energii jądrowej zmniejsza się, wprowadzać w zastępstwie korzystanie z innych źródeł energii niskoemisyjnej, w przeciwnym razie realizacja celu dotyczącego redukcji emisji gazów cieplarnianych stanie się jeszcze większym wyzwaniem. 

3. Wydajność energetyczna 

Komisja postuluje również zmniejszenie o 20 proc. całkowitego zużycia energii pierwotnej do roku 2020. Jeśli to się powiedzie, to do 2020 r. UE zużywałaby średnio 13 proc. mniej energii niż obecnie, zaoszczędzając każdego roku 100 mld euro i około 780 ton dwutlenku węgla. 

Komisja proponuje użytkowanie na większą skalę pojazdów o niższym zużyciu paliwa; wprowadzenie bardziej rygorystycznych standardów i lepszych informacji i oznaczeń na urządzeniach; zwiększenie wydajności energetycznej budynków w UE oraz poprawę wydajności wytwarzania, przesyłu oraz dystrybucji ciepła i energii elektrycznej. Komisja proponuje również nowe porozumienie międzynarodowe w sprawie wydajności energetycznej. 

KE podkreśla, że propozycje oparte na trzech filarach wymagać będą prowadzenia spójnej i wiarygodnej polityki zewnętrznej. 

WSPÓLNE STANOWISKO W POLITYCE ENERGETYCZNEJ 

Komisja przyznaje, że Unia Europejska nie jest w stanie sama osiągnąć swoich celów dotyczących energii i zmian klimatu. Musi ona współpracować zarówno z krajami rozwiniętymi, jak i rozwijającymi się, z odbiorcami energii, jak i jej producentami. Unia Europejska chce opracować skuteczne mechanizmy solidarnościowe, aby móc sobie radzić z wszelkimi kryzysami w zakresie dostaw energii oraz będzie aktywnie rozwijać wspólną zewnętrzną politykę energetyczną umożliwiającą w coraz większym stopniu wypracowywanie wspólnego stanowiska z krajami trzecimi. Będzie także podejmować wysiłki na rzecz ustanowienia tzw. partnerstw energetycznych opartych na zasadzie przejrzystości, przewidywalności i wzajemności. 

Komisja poczyniła już pewne postępy na drodze do bardziej spójnej zewnętrznej polityki energetycznej, czego dowodem jest stworzenie sieci koordynatorów ds. bezpieczeństwa energetycznego. Komisja zaproponowała kilka działań mających wzmocnić porozumienia międzynarodowe, w tym Traktat Karty Energetycznej, strategię w zakresie zmian klimatu będącą wynikiem postanowień z Kioto. KE chce także objąć systemem handlu uprawnieniami do emisji partnerów globalnych oraz doprowadzić do dalszego rozszerzenia zakresu umów dwustronnych z krajami trzecimi, tak aby kwestie energetyczne stały się integralną częścią stosunków zewnętrznych UE. Nowe inicjatywy proponowane przez Komisję dotyczą budowania partnerstwa pomiędzy Afryką i Europą, a także osiągnięcia porozumienia międzynarodowego w sprawie wydajności energetycznej. 

W ocenie Komisji badania sektorowe, przegląd strategiczny oraz plan działań stanowią razem podstawę proponowanej nowej europejskiej polityki energetycznej. Proces ten ma doprowadzić do przekształcenia zasad w konkretne wnioski legislacyjne. Komisja zabiegać będzie o wsparcie dla swoich propozycji w zakresie energii i zmian klimatu podczas wiosennego posiedzenia Rady Europejskiej, a w następstwie przeprowadzonych tam rozmów przedłoży wnioski legislacyjne. 

MIEJSCE DLA PALIW KOPALNYCH 

Ochrona klimatu wiąże się z możliwie najbardziej wydajnym wykorzystywaniem dostępnych nam źródeł energii. Dlatego, zdaniem KE, zarówno w Europie jak i na całym świecie należy prowadzić badania nad możliwościami zwiększenia sprawności energetycznej węgla przetwarzanego na elektryczność. Należy także doskonalić i szerzej stosować technologie wychwytywania i stałego składowania dwutlenku węgla wytworzonego przez elektrownie. 

Komisja zdaje sobie sprawę, że węgiel i gaz stanowią ponad 50 proc. całości dostaw surowców energetycznych w UE i pozostaną znaczącym jej źródłem. Jeżeli UE ma zrealizować swoje długoterminowe cele związane ze zmianami klimatycznymi, konieczne jest wprowadzenie bardziej ekologicznych technologii spalania węgla oraz znaczne ograniczenie emisji dwutlenku węgla. Ponadto na szczeblu międzynarodowym zasadnicze znaczenie ma opracowanie ekologicznych technologii spalania węgla i wychwytywania oraz składowania dwutlenku węgla: przewiduje się, że do roku 2030 na całym świecie produkować się będzie dwa razy tyle elektryczności z węgla, co obecnie. Stworzy to również nowe możliwości dla europejskiego eksportu. 

Aby od 2020 r. paliwa kopalne rzeczywiście wykorzystywano w zrównoważony sposób, UE musi ustanowić korzystne ramy regulacyjne dla opracowania tych nowatorskich technologii, a zatem musi więcej i lepiej inwestować w badania naukowe, a także podejmować działania na arenie międzynarodowej. Unijny system handlu uprawnieniami do emisji będzie też musiał w przyszłości obejmować wychwytywanie i składowanie dwutlenku węgla. 

W 2007 r. Komisja Europejska rozpocznie prace nad: 

• opracowaniem mechanizmu zmierzającego do stworzenia i uruchomienia do roku 2015 do 12 elektrowni doświadczalnych wykorzystujących zrównoważone technologie paliw kopalnych w ramach komercyjnej produkcji energii w UE; 
• przedstawieniem wyraźnej prognozy dotyczącej terminu zainstalowania przez elektrownie węglowe i gazowe systemów wychwytywania i składowania CO2. Komisja uważa, że do 2020 r. wszystkie nowe elektrownie węglowe powinny stosować technologie wychwytywania i składowania CO2, a istniejące elektrownie powinny następnie stopniowo wdrażać takie samo podejście. 

Komisja przyznaje, że paliwa kopalne stanowią znaczący element struktury dostaw energii w Unii Europejskiej, a także w wielu innych krajach. Jej zdaniem węgiel może przyczynić się do zapewnienia bezpieczeństwa dostaw energii oraz rozwoju gospodarki UE i świata wyłącznie pod warunkiem zastosowania technologii umożliwiających znaczne ograniczenie jego szkodliwego wpływu na środowisko naturalne. 

Ekologiczne technologie spalania węgla, które zwiększają sprawność i zmniejszają emisje zanieczyszczeń, są obecnie szeroko stosowane w sektorze energetycznym przez najbardziej rozwinięte państwa. Do roku 2020 przewiduje się dalszy postęp w zakresie nowatorskich rozwiązań technologicznych, które obejmą również wychwytywanie i składowanie CO2 w produkcji energii z węgla, w związku z czym od 2020 r. w UE i na całym świecie możliwa będzie produkcja energii przy „poziomie emisji bliskim zera”.

Donald Dusek