Nr 9-10 (135-136) Wrzesień - Październik 2006 r.

DZIAŁANIA KOMPANII WĘGLOWEJ
DLA OCHRONY ŚRODOWISKA

Kompania Węglowa S.A. rozpoczęła swoją działalność gospodarczą 1 lutego 2003 roku. Skupiała wówczas dwadzieścia trzy kopalnie, funkcjonujące wcześniej w strukturach pięciu różnych spółek węglowych. Poza kopalniami w Kompanii znalazły się również specjalistyczne zakłady zaplecza technicznego. Powstała więc największa w Europie firma górnicza, zdobywająca coraz bardziej znaczącą pozycję na trudnym rynku węglowym.

- Kompania Węglowa S.A. uczestnicząc w realizacji rządowego programu restrukturyzacji górnictwa węgla kamiennego buduje swoje nowoczesne oblicze rynkowe, produkcyjne oraz finansowe. Tworzy wizerunek firmy funkcjonalnie zorganizowanej, efektywne zarządzanej i wiarygodnej dla partnerów w biznesie – podkreśla dr inż. Leszek Kloc, dyrektor Biura Gospodarki Złożem i Ekologii. - W chwili obecnej Kompania, grupująca w swoich strukturach siedemnaście kopalń węgla kamiennego oraz pięć zakładów specjalistycznych ściśle powiązanych z resortem, posiada zdolność wydobywczą na poziomie 55 mln ton węgla rocznie. Górnictwo węgla kamiennego, niezależnie od stosowanych technologii eksploatacji, ingeruje w środowisko naturalne powodując określone, negatywne skutki. W działalność Kompanii jak i w całe górnictwo węgla kamiennego wpisane jest negatywne oddziaływanie na środowisko. Toteż wszelkie działania proekologiczne skierowane są na minimalizację tych skutków. W programie restrukturyzacyjnym górnictwa jako jedne z najważniejszych uznane zostały działania zmierzające do zmniejszenia szkodliwego oddziaływania  na środowisko i związanych z tym kosztów ekologicznych, a nasze kopalnie prowadzą eksploatację z zapewnieniem szczególnej troski o stan środowiska naturalnego. Mając na uwadze czynniki społeczne oraz środowiskowe związane z prowadzeniem eksploatacji pod zurbanizowanymi terenami województwa śląskiego, Kompania zapewnia szczególne preferencje na rzecz racjonalnego korzystania z zasobów środowiska  oraz jego ochrony. Celem zapewnienia pozytywnego odbioru społecznego oraz dobrej współpracy przedsiębiorcy górniczego, jakim bez wątpienia jest Kompania, z lokalnymi samorządami prowadzone są prace w ramach Zespołów Porozumiewawczych, gdzie w drodze negocjacji ustalane są warunki prowadzenia eksploatacji górniczej.

W związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, ingerującą w ekosystem regionu, kopalnie i zakłady zrzeszone w Kompanii Węglowej S.A. mają na względzie zapewnienie szczególnych preferencji na rzecz działań związanych z racjonalnym korzystaniem z zasobów środowiska oraz jego ochrony. Kompania Węglowa S.A. postawiła sobie za jeden z celów priorytetowych funkcjonowanie zgodnie z zasadami „Strategii zrównoważonego rozwoju”. W tym celu wprowadzono w życie„Program ochrony środowiska dla kopalń i zakładów wchodzących w skład Kompanii Węglowej S.A. na lata 2003 – 2006”, który określa kierunki podejmowanych w tej materii działań. Program ten, prowadzący do poprawy wskaźników ochrony środowiska uzyskał akceptacją ministra środowiska.

Głównymi czynnikami określającymi wywieraną presję środowiskową, powstającą podczas prowadzenia procesów planowania, wydobycia, przeróbki oraz sprzedaży węgla kamiennego jest występowanie szkód powstałych w  wyniku ruchu zakładów górniczych, wytwarzanie odpadów pogórniczych oraz zrzut zasolonych wód dołowych. Kompania prowadzi szerokie spektrum działań na rzecz ochrony środowiska.

Minimalizowanie wpływu

eksploatacji górniczej na powierzchnię terenu odbywa się poprzez odpowiedni dobór profilaktyki górniczej ograniczającej występowanie deformacji powierzchni terenu. Dr Leszek Kloc zwraca uwagę, że profilaktyka górnicza polega na takim kształtowaniu parametrów eksploatacji, aby prognozowane wskaźniki były równe lub mniejsze od odporności obiektów na powierzchni. Wśród działań profilaktycznych należy przede wszystkim wymienić.:

• dobór kształtu i wielkości pola eksploatacyjnego;
• dywersyfikację parceli eksploatacyjnych zapobiegających sumowaniu się wpływów eksploatacyjnych;
• spowalnianiu prędkości frontu ścianowego i likwidacji przerw w eksploatacji;
• podejmowaniu eksploatacji na terenach mniej zurbanizowanych.

Duży nacisk kładzie się również na profilaktykę budowlaną. Polega ona m.in. na podziale długich i nieregularnych obiektów na krótsze, niezależne konstrukcyjne segmenty tworzone za pomocą przerw dylatacyjnych, wymianie starych stropów drewnianych oraz ceglanych sklepień odcinkowych na stropy żelbetowe. Zabezpieczeniu poddawane są fundamenty za pomocą przepon, opasek lub płyt zewnętrznych, kotwieniu stropów za pomocą ściągów stalowych. Jednocześnie na etapie sporządzania części szczegółowych planów ruchu, kopalnie dokonują porównania prognozowanych deformacji terenu z odpornością obiektów powierzchniowych. Dokonana analiza porównawcza pozwala na korektę planów eksploatacyjnych lub podjęcie decyzji o ewentualnym dodatkowym zabezpieczeniu obiektów. Ponadto plany ruchu kopalń, przed zatwierdzeniem przez stosowne organy nadzoru górniczego, muszą być zaopiniowane przez samorząd terytorialny oraz użytkowników obiektów kubaturowych i infrastruktury technicznej. Aby nie dochodziło do ewentualnych konfliktów czy „zgrzytów” pomiędzy Kompanią a lokalnymi samorządami, przy jednoczesnym dążeniu do zachowania społecznego spokoju oraz  zapewnienia dobrego postrzegania firmy przez mieszkańców rejonów górniczych, prowadzone są negocjacje w ramach specjalistycznych Zespołów Porozumiewawczych, w wyniku których ustalane są warunki eksploatacji górniczej. Jednocześnie w celu zmniejszenia wytwarzanych odpadów górniczych głównie poprzez tak zwane działania „u źródła”, kopalnie maksymalnie ograniczają ilości odpadów kierowanych na zwałowiska poprzez ich gospodarcze wykorzystanie w podziemnych wyrobiskach i starych zrobach, jak również na powierzchni, polegające na promowaniu „produktowego” wizerunku odpadów górniczych. Dotychczas prowadzona gospodarka skałą płonną polegająca na maksymalnym ograniczeniu jej powstawania oraz gospodarczym wykorzystaniu, uległa rozszerzeniu o spojrzenie  „produktowe” uwzględniające aspekt produkcji kruszyw na bazie skały płonnej.

Kompania jest największym wytwórcą odpadów, których w roku ubiegłym wyprodukowano w ilości ok.16,5 mln, z czego  15,9 mln ton w wyniku wzbogacania węgla. Kopalina towarzysząca wydobyciu i przeróbce węgla, traktowana dotąd jako odpad, stanowi naturalny surowiec naszego kraju który przede wszystkim

należy wykorzystać.

W związku z tym już w roku 2005 stworzono w firmie funkcję pełnomocnika Zarządu ds. Gospodarki Skałą Płonną. Takie posunięcie ma zdynamizować kształtowanie polityki gospodarki tą kopaliną. Tworzenie Planu Gospodarki Odpadami opiera się o jednostkowe plany dla każdej kopalni  i zakładu  oddzielnie. W tym celu powołano Pełnomocników Kopalń. Działalność operatora powinna polegać m.in. na poszukiwaniu optymalnych rozwiązań w zakresie planowania sposobów wykorzystania skały płonnej, uporządkowania obrotu odpadów powęglowych, przy jednoczesnym dostosowaniu się do warunków formalno - prawnych oraz niezbędnych zmian technologii, które stosuje się przy ich gospodarczym wykorzystaniu. Kolejnym krokiem jest pozyskiwanie i utworzenie terenów dla magazynowania gotowych produktów, różnego rodzaju kruszyw oraz odpadów do dalszej przeróbki. Ważnymi elementami strategii jest stworzenie systemu monitoringu procesów wytwarzania, magazynowania, dystrybucji odpadów powęglowych i uzyskanych z nich kruszyw oraz wyznaczania stacji przeładunkowych. Mając na uwadze szeroko zakrojoną racjonalną gospodarkę skałą płonną w Kompanii opracowano ramowe wytyczne, które obejmują m.in.: „produktowe” podejście do problemu, w wyniku którego

nie powstają odpady

lecz surowce wtórne; rozeznanie możliwości zbytu alternatywnych materiałów budowlanych, podsadzkowych, do produkcji cementu oraz lekkich do produkcji bloków betonowych; poszukiwanie nowych miejsc wykorzystania gospodarczego przy współpracy z lokalnymi samorządami i jednostkami administracji państwowej; kampanię informacyjną o przydatności skały płonnej do wykorzystania przy rekultywacji terenów, robotach hydrotechnicznych, budownictwie inżynieryjnym. W sierpniu ub. r. opracowano Kompleksową Koncepcję Zagospodarowania Skały Płonnej Kompanii Węglowej S.A. Rozeznano możliwości udziału firmy w procesie budowy dróg i autostrad, przygotowano oraz opiniowano postępowania związane z procedurami przetargowymi oraz zawieraniem umów. Nawiązano także współpracę w zakresie sprzedaży (kruszyw) kamienia, odpowiadającego wymogom normy europejskiej i budowniczych dróg ekspresowych oraz autostrady na terenie Republiki Czeskiej.

Kolejnym problemem wymagającym kompleksowych rozwiązań jest zmniejszenie szkodliwego oddziaływania kopalnianych wód zasolonych na wody powierzchniowe. Postawiony sobie przez Kompanię cel proekologiczny, realizowany jest głównie dzięki kontrolowanemu zrzutowi zasolonych wód. Prowadzone są także działania „u źródła”. Obecnie Kompania Węglowa S.A. wprowadza w życie „Program przedsięwzięć związanych z ograniczeniem zrzutu wód z kopalń odprowadzających je do górnej Wisły”. Nadrzędnym celem tego programu jest ograniczenie oddziaływania wód kopalnianych na wody zlewni rzeki  Małej Wisły i Wisły. Efektem wynikającym z całkowitej realizacji planowanych przedsięwzięć  będzie zapewnienie, poprzez istniejące zbiorniki retencyjne, retencjonowanego zrzutu dostosowanego do warunków hydrologicznych Wisły. W ramach ochrony hydrotechnicznej rzeki Odry. Kompania wykorzystuje istniejący System Kolektora Olza, jednocześnie zapewniając retencjonowany zrzut zasolonych wód dołowych.

Poczynania Kompani Węglowej S.A. w walce o ochronę środowiska naturalnego nie pozostają bez echa. W 2004 roku jury VI edycji Narodowego Konkursu Ekologicznego, którego jednym ze współorganizatorów jest GIPH, organizowanego pod patronatem Prezydenta RP, nagrodziło kopalnie wchodzące w skład spółki. Laureatem w kategorii „Technologia godna polecenia” została KWK „Bolesław Śmiały za zadanie proekologiczne pn. „Rekultywacja techniczna i biologiczna składowiska odpadów pogórniczych Skalny”. Likwidacja „zapożarowania” oraz rekultywacja techniczna i biologiczna składowiska przyniosła następujące efekty ekologiczne: likwidację emisji gazów pożarowych do atmosfery oraz jego uciążliwości zapachowych, poprawę walorów krajobrazowych, powrót do życia biologicznego na teren składowiska, możliwość wykorzystania jego powierzchni do szeroko rozumianej rekreacji i sportu.

Wyróżnienie w kategorii „Firm przyjazna środowisku” otrzymała kopalnia „Knurów” za ważne zadanie proekologiczne jakim była budowa zakładowej oczyszczalni ścieków w rejonie szybów głównych zakładu.

Ponownie w roku 2005 działalność Kompanii w zakresie ograniczenia niekorzystnego oddziaływania na środowisko oraz poprawy jego stanu

została nagrodzona

 przez kapitułę Polskiej Izby Ekologii – Konkursu Ekolaury. Przyznane zostały wyróżnienia kopalniom „Rydułtowy  - Anna” oraz „Piast”. Pierwsza z nich otrzymała je za przedsięwzięcie pn. „Ukształtowanie i zagospodarowanie terenu w kierunku rekreacyjno – sportowym rejonu zwałowiska Wrzosy”. Rejon zlikwidowanych osadników mułowych, który przylega bezpośrednio do zwałowiska „Wrzosy”, został zdegradowany i przekształcony w wyniku działalności kop. „Anna”. Kopalnia utrzymywała na tym terenie pięć awaryjnych osadników mułowych o łącznej pojemności 262.300 m.3., które służyły do wprowadzenia wody z obiegu wodno-mułowego Zakładu Przeróbki Mechanicznej Węgla kopalni „Anna”. Nagromadzony muł, po wysuszeniu, wybierano z osadników i przeznaczano do gospodarczego wykorzystania. Deniwelacje terenu osiągnęły ponad 12 m tworząc lokalne zagłębienia terenowe, które były wypełniane, w sposób niekontrolowany, odpadami przez okoliczną ludność. Po robotach związanych z ukształtowaniem technicznym rejonu osadników mułowych z wykorzystaniem odpadów pogórniczych stworzono przyjemne dla oka tereny widokowe. Zaś dla amatorów czynnego wypoczynku wykonano szereg obiektów służących  do codziennej rekreacji, takich jak tor kolarski przełajowy, korty tenisowe, boiska do koszykówki.

KWK „Piast” została wyróżniona za produkcję ekologicznego węgla o uziarnieniu 6 – 200 mm o nazwie „Retopal” przeznaczonego do spalania w niskoemisyjnych kotłach retortowych. Produkt ten jest źródłem „czystej energii”, bowiem spalany w piecach retortowych spełnia kryteria znaku bezpieczeństwa ekologicznego, co zostało potwierdzone przez Instytut Przeróbki Węgla dla kotłów „Eko-Leg”. 

Zaangażowanie Kompanii Węglowej S.A. w poprawę stanu środowiska naturalnego w roku 2006 spotkał się z uznaniem jury VII edycji Narodowego Konkursu Ekologicznego, którego jednym z głównych organizatorów jest GIPH. W kategorii „Produkt przyjazny środowisku” została laureatem za produkcję „Retopalu”. Równocześnie za całokształt działalności oraz za przedsięwzięcie pn. „ Instalacja przemysłowego wykorzystania popiołów lotnych, wód słonych i odpadów poflotacyjnych” KWK „Szczygłowice” została wybrana laureatem w kategorii „Firma przyjazna środowisku”. Również kopalnia w tej samej kategorii -  „Ziemowit,” otrzymała wyróżnienie za zainstalowanie systemu oczyszczania wód dołowych z radu na poziomie 650 m.

Ekologiczny „Retopal” z kopalni „Piast” otrzymał również nagrodę specjalną jako najbardziej ekologiczny produkt prezentowany na IV Tyskich Targach Budownictwa i Przedsiębiorczości i Ekologii w Imielinie. Na uwagę zasługuje także fakt przyznania przez Polska Izbę Ekologii nagrody specjalnej dla Kompanii Węglowej S.A. jako firmy, która we współdziałaniu z Izbą najbardziej efektywnie pracuje na rzecz ochrony środowiska.

Za realizację inwestycji pn. „System oczyszczania wód dołowych z radu na poz. 650” KWK „Ziemowit” uzyskała wyróżnienie. Była to budowa stacji odradowania wód z poz. 650 m, w oparciu o sprawdzoną w praktyce technologię opracowaną przez GIG.

Dyrektor Leszek Kloc stwierdził - Wychodząc naprzeciw rozwojowi nowych technologii i strategii gospodarczej Unii Europejskiej, działania Kompanii Węglowej S.A. ukierunkowane są na wkomponowanie się w obszar priorytetów związanych z rozwojem ochrony środowiska, mając na względzie zwiększenie efektywności ekonomicznej produkcji węgla. Realizowane oraz planowane zadania w obszarze środowiska naturalnego i różnych form jego ochrony pociągają za sobą znaczne zaangażowanie finansowe. W roku 2004 nakłady na usuwanie szkód wywołanych ruchem zakładów górniczych wyniosły 118,5 mln zł. Jednocześnie nakłady na rekultywacje terenów poprzemysłowych wyniosły 45,2 mln zł., a na inwestycje związane z ochroną środowiska – 35,5 mln zł. W roku 2005 nakłady na usuwanie szkód górniczych wyniosły 157,3 mln zł., na rekultywację terenów poprzemysłowych – 44,1 mln zł, zaś na inwestycje – 44,7 mln zł. W roku bieżącym natomiast planuje się wydanie na usuwanie szkód  kwotę 177,3 mln zł, na rekultywację  - 47,1mln zł. jednocześnie planowane nakłady inwestycyjne na ochronę środowiska mają się kształtować w wysokości 53,3 mln zł. Oznacza to gwarancję zmniejszenia negatywnego wpływu na środowisko naturalne, przy jednoczesnym pozytywnym wpływie na rozwój gospodarczy i społeczny regionu.

Oprac. MB Kolumna dofinansowana ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach