Nr 7-8 (133-134) Lipiec - Sierpień 2006 r.

HOLDING STAWIA NA EKOLOGIĘ
WALKA O CZYSTE POWIETRZE

Działania Katowickiego Holdingu Węglowego S.A. w zakresie ochrony środowiska zostały już wielokrotnie doceniane i wyróżniane w różnego rodzaju konkursach ekologicznych. Zarząd KHW S.A. od kilku lat posia-da prestiżowy „Certyfikat Uczestnictwa w Programie Czystszej Produkcji” z prawem używania znaku „Sto-suję zasady Czystszej Produkcji”.

W ubiegłym roku KHW przystąpił do VII edycji Narodowego Konkursu Ekologicznego „Przyjaźni Środowisku” organizowanego przez Centrum Wspierania Inicjatyw Pozarządowych pod patronatem Prezydenta RP. Za konse-kwentną realizację długofalowej polityki proekologicznej 3 lutego 2006 roku został laureatem tegoż konkursu w kategorii „Przedsiębiorstwo Przyjazne Środowisku” a zarazem uhonorowany tytułem „Firma Przyjazna Środowisku”. 

- Górnictwo węgla kamiennego, niezależnie od stosowanych technologii eksploatacji węgla, powoduje określone negatywne skutki w środowisku. Wynikają one z głębokiej ingerencji człowieka w naturalne struktury geologiczne i przyrodnicze – podkreśla Stanisław Gajos, prezes Zarządu Katowickiego Holdingu Węglowego S.A. – Eksploatacji węgla, oprócz osiąganego celu jakim jest węgiel handlowy, towarzyszą skutki nie zamierzone ale i nieuniknione, takie jak odkształcenia oraz deformacje górotworu jak również wpływy na powierzchni ziemi. Dlatego działalność w kolejnych latach musi być związana z minimalizacją niekorzystnego oddziaływanie na środowisko. Przyjęcie preferencji na rzecz ochrony i kształtowania środowiska stawia przed górnictwem węglowym określone zadania polegające na dostosowaniu eksploatacji węgla do wymagań ekologicznych. Nasz Holding powstał 29 czerwca 1993 roku w wyniku połączenia jedenastu kopalń. Dzisiaj w skład Katowickiej Grupy Kapitałowej wchodzą kopalnie: Murcki, Mysłowice, Wesoła, Wieczorek, Wujek, Staszic, Kazimierz Juliusz. W spółce przywiązujemy dużą wagę do ochrony środowiska zgodnie z zasadami strategii zrównoważonego rozwoju. Podejmowane działania cechuje więc troska o takie stymulowanie rozwoju górnictwa, by w możliwie najmniejszym stopniu zaburzało ono układy ekologiczne, na które wkraczamy ze swoją działalnością. W związku z tym opracowany został „Program ekologii i ochrony środowiska” , obejmujący lata 2004 – 2010, w oparciu o Plan Techniczno – Ekonomiczny i Biznes Plan. Zawarte w nim zadania ujęte zostały również w Programie Zarządzania Środowiskowego. W celu ograniczenia oraz eliminacji negatywnego oddziaływania na ekosystem w naszych zakładach górniczych prowadzona jest szeroka działalność inwestycyjna m.in. w zakresie ochrony wód powierzchniowych, gospodarki odpadami górniczymi, ograniczenia emisji pyłów i gazów do atmosfery, ochrony przed uciążliwościami hałasu oraz w zakresie rekultywacji terenów zdegradowanych i pogórniczych. 

Działalność kopalń Katowickiego Holdingu Węglowego usprawniana jest także poprzez

stosowanie twardych zasad 

obowiązujących w Systemie Zarządzania Jakością, Systemie Zarządzania Bezpieczeństwem i Higieną Pracy oraz Systemie Zarządzania Środowiskowego. Wdrożenie przez Holding Zintegrowanego Systemu Zarządzania okazało się nowatorskim sposobem na poprawę efektywności działania. 

Sukcesem proekologicznym KHW S.A. jest to, iż jest on pierwszym krajowym producentem Kwalifikowanych Paliw Węglowych o powtarzalnych parametrach fizyko – chemicznych, spełniających wymagania niskoemisyjnych kotłów nowej generacji. Należy tu wyróżnić EKORET – przeznaczony do kotłów z paleniskami retortowymi typu Stocker oraz EKO – FINS do palenisk retortowych typu Stocker i rusztowych z bocznym podawaniem węgla. Sortymenty te produkowane są przez Katowicki Węgiel Sp. z o. o. w zakładzie w Sosnowcu na bazie węgli pochodzących z kopalń Kazimierz Juliusz, Mysłowice i Wieczorek. Natomiast kopalnie: Wujek, Staszic, Wieczorek i Mysłowice wytwarzają GROSZEK – E i ORZECH –E przeznaczone do kotłów zasypowych, komorowych ze wstępnym zgazowaniem węgla. Efekt ekologiczny wynikający ze stosowania tego typu węgli mierzy się różnicą pomiędzy wielkością emisji ze starych, nisko sprawnych technologii węglowych a emisją uzyskiwaną z niskoemisyjnych kotłów węglowych nowej generacji. Według badań Zespołu Akredytowanych Laboratoriów Instytutu Chemicznej Przeróbki Węgla w Zabrzu oraz na podstawie badań weryfikacyjnych przeprowadzonych dla Programu Ograniczenia Niskiej Emisji w mieście Tychy, emisja substancji toksycznych do powietrza z jednego gospodarstwa ( domu o powierzchni do 200 m kw. ) ogrzewanego starym, nisko sprawnym kotłem węglowym wynosi około 1 027,63 kg/rok. Zastosowanie kotłów niskoemisyjnych nowej generacji redukuje tę emisję do około 122,56 kg/rok. Uzyskany efekt ekologiczny z jednego gospodarstwa eksploatującego nowoczesny kocioł węglowy o mocy 25 KW to około 905,07 kg/rok. Łączny efekt ekologiczny uzyskany tylko w roku 2005 z tytułu spalania EKORETU i EKO – FINSU ( łącznie 102 000 to ) w około 25 750 niskoemisyjnych kotłach węglowych zamontowanych w gospodarstwach domowych, to niższa emisja substancji toksycznych do powietrza o około 23 305 ton/rok. Jak podkreśla prezes Stanisław Gajos, katowicki Holding już od 1996 roku prowadzi aktywne oraz nowatorskie Zarządzanie Mediami Energetycznymi w ramach długofalowej „Strategii Zarządzania” – integrującej wszystkie elementy ciągu produkcyjnego. W związku z czym dokonano wiele istotnych zmian techniczno – organizacyjnych w procesach produkcyjnych wszystkich kopalń. Unowocześniono wiele urządzeń, wprowadzono energooszczędne technologie, instalacje, maszyny. Rozbudowano infrastrukturę pomiarowo – rozliczeniową, informatyczną i transmisyjną. 

Racjonalne gospodarowanie energią przełożyło się na konkretne liczby. Podsumowaniem efektów z poszanowania energii w zakładach górniczych Holdingu za lata 1996 – 2005 to między innymi: 

• powstała przez lata działań w kierunku poszanowania energii ok. 68,89% różnica pomiędzy ceną jednostkową mediów energetycznych a faktycznym jednostkowym kosztem ponoszonym przez firmę za media energetyczne; 
• ograniczenie o ok. 14,68% jednostkowego zużycia energii elektrycznej na tonę produkowanego węgla; 
• spadek o ok. 57,14% jednostkowego zużycia energii cieplnej na tonę produkowanego węgla; 
• zmniejszenie o ok. 32,29% jednostkowego zużycia sprężonego powietrza na tonę węgla; 
• ograniczenie o ok. 42,65% jednostkowego zużycia wody pitnej na tonę węgla. 

Udział KHW S.A. w Konkurencyjnym Rynku Energii Elektrycznej przyniósł firmie 

oszczędności w opłatach 

za energię elektryczną w wysokości ponad 19,6 mln zł przy nakładach inwestycyjnych wynoszących zaledwie 2,3 mln zł. Najważniejszym efektem ekologicznym jest skuteczne ograniczenie dopływu do atmosfery setek tysięcy metrów sześciennych toksycznych i powodujących efekt cieplarniany substancji, takich jak na przykład tlenek węgla, tlenek azotu, tlenek siarki i innych, czyli produktów spalania powstających podczas produkcji energii. Jest to wynik znaczącego ograniczenia energochłonności procesów produkcyjnych. 

Gospodarka wodami dołowymi 

w kopalniach prowadzona jest w celu maksymalnego ograniczenia dopływu „u źródła” ich powstania na dole kopalń, selekcji wód przeznaczonych na cele przemysłowe oraz wód silnie zasolonych. Istotne jest również wykorzystanie wód dołowych silnie zasolonych oraz odpadów elektrownianych i poflotacyjnych do doszczelniania zrobów zawałowych oraz ograniczenia osiadania terenu. W celu poprawy jakości wód odprowadzanych do rzeki Mlecznej w kopalni „Murcki” zakończono realizację zadania pn. „ Remont komory B osadników centralnych wód dołowych w Tychach – Czułowie”. Obecnie do głównych przedsięwzięć należy odtworzenie komory C osadników centralnych, dzięki czemu możliwe będzie przywrócenie zdolności sedymentacji zawiesiny i ograniczenie jej zrzutu do Mlecznej. Wśród wielu inwestycji mających chronić wody powierzchniowe w KWK „Wesoła” wymienić należy modernizację mechaniczno - biologicznej oczyszczalni ścieków „Bioblok”, czy oczyszczalni „Kremer” oraz wykonanie półtechnicznej doświadczalnej instalacji zatężania wód słonych. Natomiast funkcjonująca od 1996 roku stacja uzdatniania wody w pełni pokrywa potrzeby własne kopalni i tym samym uniezależnia zakład od dostaw wody z RPWiK. Podobna stacja działa w KWK „Wujek”. Dzięki zastosowaniu odpowiedniej technologii (m.in. metody odwróconej osmozy), kopalnia oprócz uzyskania na własne potrzeby wysokiej jakości wody pitnej, zmniejszyła zrzuty wód dołowych do kanalizacji o 2000 m sześć. na dobę. W latach 2003 – 2006 w kopalni realizowane jest zadanie pn. „Ochrona wód przed zanieczyszczeniem – uporządkowanie gospodarki ściekowej zlewni rowu „Wujek” doprowadzającego ścieki do rzeki Rawy”, polegające na budowie kanalizacji rozdzielczej, co spowoduje przekierunkowanie ścieków bytowych do kolektora sanitarnego, którym odprowadzane będą do oczyszczalni miejskiej a następnie do rzeki Kłodnicy. 

Do zdobycia w 2004 roku przez spółkę „Ekolauru Polskiej Izby Ekologii” przyczyniła się min. kopalnia „Murcki”, która od kilku lat koncentruje się na zagospodarowaniu zwałowisk pogórniczych w dzielnicach Kostuchna i Murcki. W Kostuchnie rekultywację przeprowadzono w dwóch etapach. Pierwszy obejmował ukształtowanie bryły zwałowiska na obszarze ok. 13 ha wraz z odwodnieniem i obsianiem traw. Obecnie trwa drugi etap, w którym zbliżony zakres prac rozciąga się na dalsze 12 ha. Obejmują one m.in. ukształtowanie powierzchni terenu, wykonanie rowów opaskowych i osadników, obsadzenie krzewami i obsianie trawą oraz wykonanie małej architektury. Zakończenie tej inwestycji przewidziane jest na koniec przyszłego roku. Jednoczenie trwa rekultywacja i zagospodarowanie 20 ha zwałowiska w Murckach. Dzięki staraniom kopalni „Kazimierz – Juliusz” zasadzono 200 tys. drzew i krzewów na 20 ha dawnych nieużytkach sosnowieckiej dzielnicy Kazimierz Górny, na 6 ha wyrobiska popiaskowego w dzielnicy Juliusz oraz dalszych 3 ha w dzielnicy Maczki. Obecnie prace rekultywacyjne koncentrują się na 13 ha zdegradowanego eksploatacją górniczą terenu w rejonie Kazimierza, gdzie za pięć lat wyrośnie las. Osobny problem stanowi kopalnia „Katowice – Kleofas”, która w 2004 zakończyła eksploatację. Jednakże po kopalni pozostaje zdegradowany obszar o powierzchni 33 ha., który poddany zostanie rekultywacji. 

Działalność kopalń mająca na celu 

minimalizowanie negatywnego wpływu eksploatacji górniczej na środowisko dyktowana jest zarówno prawem krajowym, jak i normami ekologicznymi Unii Europejskiej. Ryszard Federowski, rzecznik prasowy KHW S. A. wyjaśnia, że realizacja programu już w perspektywie 2006 r. ma – w stosunku do roku 2002 – przynieść znaczące rezultaty. Prawie o 10 proc., tj. o niespełna 442 tys. ton, zmniejszona zostanie ilość odpadów górniczych. Ważnym przedsięwzięciem proekologicznym będzie praktyka całkowitego odzyskiwania odpadów w celu wykorzystywani ich w podziemiach kopalni, jak również na powierzchni. Po pierwsze - w jeszcze większym stopniu niż dotychczas odpady stosowane będę jako komponent podsadzki hydraulicznej służącej do wypełniania zrobów oraz likwidacji zbędnych wyrobisk korytarzowych, w drugim zaś – do robót rekultywacyjnych i inżynieryjnych oraz kształtowania powierzchni terenu. Pierwotny charakter terenów zdegradowanych zostanie odtworzony na powierzchni przeszło 25 ha. 

Do kopalń mających największy udział w wykorzystaniu odpadów w wyrobiskach podziemnych należą „Wieczorek” i „Wujek”. Największe ilości odpadów pogórniczych kierowane do zagospodarowania na terenach własnych pochodzą z kopalń „Murcki” i „Kazimierz Juliusz”, a na terenach obcych z KWK „Wesoła”. Kopalnie KHW S.A. decyzją Wojewody Śląskiego posiadają stosowne pozwolenia na wytwarzanie odpadów niebezpiecznych i innych, zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie odzysku odpadów, określania miejsc i sposobu ich magazynowania. 

Kopalnia „Staszic” realizuje projekt pn. „Zagospodarowanie metanu, ujmowanego przez stację odmetanowania na szybie V” zaplanowanego na lata 2004 – 2006. Obecnie 51 proc. metanu z systemów wentylacyjnych kopalni trafia do atmosfery, a pozostała część zagospodarowywana jest w hucie Ferrum. Natomiast po zakończeniu inwestycji odzyskiwany gaz w całości będzie wykorzystywany we własnym zespole energetycznym, wytwarzającym w układzie skojarzonym energię elektryczną i cieplną. Zminimalizowana zostanie emisja metanu do atmosfery a zarazem zmniejszy się ilość kupowanej energii. Rok później zakończy się modernizacja stacji odmetanowania w KWK „Wesoła”. Efektem wymiany pomp próżniowych będą lepsze parametry mieszanki gazowej do gospodarczego wykorzystania. Stężenia metanu występujące w kopalni „Śląsk” uniemożliwiają odzyski i techniczne wykorzystanie tego gazu. Niemniej i tutaj ogranicza się jego emisję do atmosfery, stosując odpowiednie metody górnicze, takie jak np. tamowanie wyrobisk, likwidacja już nieczynnych a także likwidacja otworów wiertniczych. 

Walka kopalń katowickiego Holdingu o czyste powietrze polega na systematycznej redukcji pyłów, pochodzących głównie z zakładów mechanicznej przeróbki węgla i kruszarek. Przyczyniają się do tego regularne kontrole i okresowe remonty odpylaczy. Wszelkie inwestycje na rzecz ochrony środowiska pociągają za sobą wysokie koszty. Ryszard Fedorowski wyjaśnia, że działania proekologiczne ujęte w „Programie ekologii i ochrony środowiska” finansowane będą ze środków własnych kopalń. Kopalnie czynić będą starania o dofinansowanie z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Funduszy Strukturalnych oraz Funduszu Spójności Unii Europejskiej. 

Kopalnie Holdingu na realizację tych inwestycji w roku 2003 poniosły nakłady w wysokości 7738,6 tys. zł, w roku 2004 – 5625,1 tys. zł. natomiast w 2005 roku kwota ta wyniosła 9841,4 tys. zł. W latach 2005 – 2010 planowane nakłady wyniosą: w 2006 r. – 24946,7 tys. zł; w 2007 r. – 15886,8 tys. zł; w 2008 r. – 4500 tys. zł; w 2009 r. – 4800 tys. zł; w 2010 r. – 4947,9 tys. zł. 

Na zdjęciu: Do zdobycia w 2004 roku przez spółkę  „Ekolauru Polskiej Izby Ekologii” przyczyniła się min. kopalnia „Murcki”, która od kilku lat koncentruje się na zagospodarowaniu zwałowisk pogórniczych.

Foto arc.

Oprac. Mira Borkiewicz Kolumna dofinansowana ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach