Nr 7-8 (133-134) Lipiec - Sierpień 2006 r.

NOWY SZEF EMAG-U
NAUKOWIEC I MENEDŻER

Rozmowa z Piotrem Wojtasem, 
dyrektorem Centrum Elektryfikacji
i Automatyzacji Górnictwa EMAG
w Katowicach.

- Na czele EMAG-u jako jego dyrektor stoi pan od niedawna, ale z firmą związany jest pan od wielu lat. Jak kształtowała się pańska kariera jako naukowca i menedżera?

Wygrałem konkurs na stanowisko dyrektora EMAG-u ogłoszony przez Ministerstwo Gospodarki i od 20 maja br. kieruję tą jednostką badawczo – rozwojową. Do ubiegania się o to stanowisko zmotywował mnie fakt, iż od ponad dwudziestu pięciu lat jestem związany z EMAG-iem. Przez ostatnie piętnaście lat kierowałem najpierw Zakładem Łączności i Telemetrii, następnie pełniłem funkcje głównego inżyniera – kierownika Zakładu Systemów Bezpieczeństwa, jak również współtworzyłem od podstaw Przedsiębiorstwo Usługowo – Produkcyjne TELVIS Sp. z o.o. Sięgając do początków mojej drogi zawodowej, muszę zacząć od studiów, które ukończyłem w 1980 roku na Politechnice Odesskiej, o specjalności konstruowanie i technologia aparatury radiowej. Uzyskałem tytuł magistra inżyniera elektronika w zakresie aparatury elektronicznej. I zaraz po studiach, kiedy podczas zrywu Solidarności było trudno o ciekawą pracę, szczęśliwie trafiłem do EMAG-u. Przez pierwsze dziesięć lat zajmowałem się zagadnieniami łączności specjalnej, konstruując i wdrażając w górnictwie pierwsze elektroniczne centrale telefoniczne. Zajmując się pracą naukowo-badawczą kierowałem projektem badawczym na temat „Badania niezawodności strukturalnej kopalnianej sieci telekomunikacyjnej” oraz byłem głównym wykonawcą „Zintegrowanego iskrobezpiecznego systemu koncentracji i transmisji danych oraz sygnałów mowy”. Byłem też kierownikiem lub wykonawcą dziesięciu projektów celowych m.in. dotyczących systemu kontroli i zawiadamiania o zaistniałych zagrożeniach, systemu kontroli i monitorowania bezpieczeństwa SKMB, dwóch systemów łączności dla ratowników górniczych, GABI i SWAR, systemu kontroli, monitorowania i wizualizacji zagrożeń naturalnych, głównie wodnych i gazowych dla poprawy bezpieczeństwa likwidowanych kopalń węgla kamiennego. Moja praca naukowo-badawcza zaowocowała kilkunastoma wdrożeniami, wieloma projektami wynalazczymi, ponad trzydziestoma publikacjami krajowymi i zagranicznymi. Zawsze podkreślam, że nauka sprzężona musi być z przemysłem. Pracując naukowo i pełniąc różne funkcje kierownicze nauczyłem się zarówno kierowania zespołami badawczymi, jak i organizowania prac badawczych, nadzorowania ich przebiegu, oraz procesów wdrożeniowych u producentów opracowanych urządzeń i finalnych użytkowników. Pozyskiwanie zleceń zewnętrznych z przemysłu, głównie górnictwa, w ramach konkursów ofert, przetargów niepublicznych i publicznych nauczyło mnie nie tylko umiejętności marketingowych, ale także prowadzenia negocjacji. 

- Choć powszechnie znane były kłopoty jednostek badawczo-rozwojowych, wam zawsze udawało się wyjść z ekonomicznego impasu. Co więcej – znajdujecie się od lat w ścisłej czołówce pośród tego typu placówek w Polsce. Czy pozycja EMAG-u nadal jest niepodważalna? 

- Jak pokazała praktyka naszych działań, potrafiliśmy dostosować się do twardych reguł restrukturyzacji gospodarki. Na początek przeprowadziliśmy szczegółową analizę rynku, by wytypować te dziedziny przemysłu, w których mamy szansę na sprzedaż wyników naszych prac oraz wyrobów i usług. Dostosowaliśmy się do potrzeb restrukturyzowanych kopalń i oczywiście pozostałych gałęzi przemysłu, tak by prace naukowo-badawcze nie trafiły na półki bibliotek, lecz znajdowały praktyczne zastosowanie. Toteż oferujemy wyniki naszych prac badawczych nie w postaci opracowań teoretycznych, lecz zmaterializowanych systemów i urządzeń. Jednakże w chwili obecnej nad naszymi głowami zaczęły zbierać się „czarne chmury”. Obecnie jesteśmy jedną z ponad stu jednostek naukowo – badawczych i badawczo – rozwojowych, które podlegają Departamentowi Jednostek Nadzorowanych i Podległych w Ministerstwie Gospodarki. Niestety, z punktu widzenia Ministra Gospodarki tych jednostek jest zbyt wiele. Pierwszy problem jaki się pojawił od chwili rozpoczęcia zarządzania przeze mnie EMAG-iem, to zapowiedź komercjalizacji placówki. Co to oznacza w praktyce? Komercjalizacja niestety znaczy tyle, co utrata statusu jednostki badawczo – rozwojowej na rzecz stworzenia jednoosobowej spółki Skarbu Państwa. Tu działa prosty mechanizm – otóż ministerstwo zmierza do zmniejszenia liczby placówek w celu łatwiejszego i skuteczniejszego ich nadzoru. W przypadku komercjalizacji pozbawieni zostalibyśmy na przykład dofinansowania na działalność statutową z Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Zabrano by nam możliwość uczestniczenia w konkursach na pozyskanie środków finansowych na realizację projektów celowych, rozwojowych i badawczych. A także mielibyśmy zdecydowanie mniejsze szanse uczestniczenia w programach finansowanych lub współfinansowanych z wielu funduszy europejskich. Jest to niezgodne z moją koncepcją kierowania Centrum EMAG. Toteż, aby temu zapobiec, jednocześnie realizując politykę rządu w zakresie zmniejszenia ilości jednostek badawczych i jednoczesnego zwiększenia ich potencjału naukowego, zmierzamy w kierunku konsolidacji z innymi, słabszymi od nas jednostkami badawczo – rozwojowymi, których zakres działalności jest bardzo zbliżony do naszego. Taka decyzja zaakceptowana przez wspomniany departament pozwoliła nam uniknąć komercjalizacji, co nie oznacza, że w dalszej perspektywie nie należy podjąć działań prowadzących do sprywatyzowania całego zaplecza naukowo-badawczego.

-Jak obecnie wygląda struktura Centrum EMAG? Jaka jest jego strategia działania?

- EMAG specjalizuje się w rozwiązywaniu problemów przemysłu wydobywczego i energetyki, związanych z automatyzacją maszyn, kontrolą zagrożeń metanowo- pożarowych i zagrożeń tąpaniami, sterowaniem i monitorowaniem procesów technologicznych, w tym wydobycia i przeróbki węgla, opracowywaniem i wdrażaniem urządzeń i systemów łączności iskrobezpiecznej, aparatury łączeniowej i manewrowej, elektroenergetycznymi kablami i przewodami oponowymi oraz zabezpieczeniami sieci elektroenergetycznych w kopalniach. Systemy i urządzenia opracowane przez EMAG są wdrażane i stosowane w różnych gałęziach przemysłu, gdzie umożliwiają osiągniecie wzrostu bezpieczeństwa pracy, obniżenie zużycia energii elektrycznej oraz właściwego sterowania procesami technologicznymi. Struktura organizacyjna jednostki w ciągu ostatnich lat nie zmieniła się zdecydowanie, została jednak uproszczona poprzez połączenie czterech zakładów badawczych w dwa. Przewiduję dalsze działania zmierzające do zmiany aktualnej struktury hierarchicznej w procesową, co jednak nastąpi po zakończeniu procesu konsolidacji. Aktualnie koordynuję prace badawcze EMAG-u i organizuję zlecenia naukowe dla pięciu zakładów badawczych oraz Zakładu Atestacji i Laboratorium Pomiarowego. W Zakładzie Energoelektroniki naukowcy zajmują się sterowaniem napędów górniczych, również automatyzacją transportu kołowego, taśmowego, kolejkowego. Zakład Automatyzacji Urządzeń Dołowych zajmuje się przede wszystkim monitorowaniem i automatyzacją pracy kombajnów ścianowych, chodnikowych i obudowy zmechanizowanej. W Zakładzie Automatyzacji Urządzeń Powierzchniowych i Przeróbczych prowadzone są prace dotyczące m.in. pomiarów ciągłych popiołów, siarki, wartości opałowej w urobku. W Zakładzie Systemów Bezpieczeństwa tworzy się systemy monitorowania pracy urządzeń wentylacyjnych oraz systemy nadzoru metanowo- pożarowego i systemy łączności i transmisji danych. Zakład Systemów Geofizycznych opracowuje i wdraża systemy predykcji tąpań. Akredytacja Zakładu Atestacji i Laboratorium pozwala wykonywać badania zgodności z dyrektywami UE - niskonapięciową i kompatybilności elekromagnetycznej. Posiadamy najnowocześniejszą w Polsce południowej komorę do badania EMC. Ważną rolę odgrywa Zespół koordynacji prac N-B i programów europejskich oraz realizacji programów strukturalnych. Zespół ten przede wszystkim nadzoruje generowanie wniosków na projekty celowe, badawcze i rozwojowe, które są przekazywane do Ministerstwa Szkolnictwa Wyższego i Nauki, jak i stosownych komitetów europejskich w Brukseli. Aktualnie realizujemy trzy projekty EUREKA, dwa projekty w ramach programu Research Fund Coal & Steel. W zakresie automatyzacji urządzeń dołowych opracowaliśmy w ubiegłym roku nowy system monitorowania i sterowania kombajnów MAKS DBC, który został zainstalowany w czeskiej kopalni Darkov. Mamy na swoim koncie nowy system telemetryczny SMP-NT. Zastosowano w nim transmisję modemową odporną na zakłócenia, powstające w górniczych kablach telekomunikacyjnych. Jednocześnie zwiększyliśmy pojemność systemu z 64 do 80 linii pomiarowych oraz opracowaliśmy całą gamę nowych przyrządów (czujników) do pomiaru metanu, tlenku i dwutlenku węgla oraz do pomiaru parametrów wentylacyjnych kopalni. Wszystkie nasze nowe rozwiązania spełniają wymogi unijnej dyrektywy ATEX oraz dyrektywę kompatybilności elektromagnetycznej EMC. Zgodnie z wymaganiami rynku UE każdy produkt dostarczony naszym kontrahentom jest wyposażony w deklarację Zgodności Wspólnoty Europejskiej.

- Jakie w chwili obecnej wytyczyliście sobie cele dotyczące innowacyjnej działalności naukowo - badawczej?

- Podstawę innowacyjności gospodarki, a tym samym postępu technologicznego, stanowi zaplecze naukowo-badawcze. Do jego zadań należy nie tylko dostarczanie własnych wyników badań, patentów, licencji urządzeń instalacji i technologii itd., a także asymilowanie, upowszechnianie i rozwój osiągnięć wiodących ośrodków zagranicznych. EMAG ze swoim dużym potencjałem badawczym winien wnosić swój wkład w rozwój gospodarki narodowej, w tym przede wszystkim sektora paliwowo – energetycznego. Obecnie dotyczy on głównie sektora górnictwa węgla kamiennego, soli i rud miedzi oraz w mniejszym stopniu górnictwa węgla brunatnego. Strategia ta powinna być rozszerzona o pozostałe gałęzie gospodarki, w szczególności o oferowanie usług w zakresie: systemów informatycznych, w tym zarządzania bezpieczeństwem informacji: projektowania struktur teleinformatycznych; oceny niezawodności oprogramowania pracującego w systemach automatyki i bezpieczeństwa; badania i oceny wyrobów na zgodność z wymaganiami dyrektywy ATEX; badań metrologicznych i wzorcowania przyrządów do pomiaru parametrów atmosfery; badania wpływu środków chemicznych stosownych w górnictwie na wskazania przyrządów pomiarowych. Muszę podkreślić, że wysokie kwalifikacje oraz wieloletnie doświadczenie pracowników, a także poziom wyposażenia laboratoriów pozwalają na rozwiązywanie najtrudniejszych problemów nie tylko przemysłu górniczego. Wykonujemy m.in. ekspertyzy i oceny dla organów i urzędów państwowych, jesteśmy przygotowani do opiniowania wniosków składanych przez firmy ubiegające się o kredyty technologiczne lub uzyskanie statusu centrum badawczo – rozwojowego i dokonywania merytorycznej oceny działalności tych jednostek. Uważam, że powinniśmy także skutecznie starać się wejść na rynki energetyki, hutnictwa i ciepłownictwa. 

- A jeśli chodzi o cele dotyczące transferu technologii?

-Dorobek badawczy EMAG-u dotyczy zarówno jednostkowego wytwarzania opracowanych urządzeń i systemów, jaki i kompletacji, oprogramowania, testowania i uruchamiania unikatowych rozwiązań w zakładach górniczych, a także współpracy z małymi i średnimi firmami prywatnymi powstałymi w wyniku częściowej restrukturyzacji lub zbudowanych przez byłych pracowników. Tak powstały takie przedsiębiorstwa jak: EMAG-SERVIS, TELVIS, SEVITEL, SOMAR, DEGAZ, MDJ i in. Deklarujemy również realizację prac badawczo-usługowych dla większych firm zaplecza górniczego, z którymi dotychczas niejednokrotnie konkurujemy na rynku górniczym. Dorobek oraz osiągnięcia pracowników i zespołów badawczych zostały dostrzeżone i spotkały się z wysoką oceną zarówno w konkursach resortowych, jak i w czasie targów w kraju i zagranicą. W 2005 r. otrzymaliśmy: wyróżnienie na 18 Międzynarodowych Targach Bielskich za „Wyłącznik próżniowy zabezpieczeniowy niskiego napięcia WP 630”; dyplom „Lider Innowacji 2005” za rozwiązanie pod nazwą „Przenośny popiołomierz WALKER”; GAZELE BIZNESU 2005 dla przedsiębiorstwa, które osiąga bardzo dobre wyniki finansowe, dynamicznie się rozwija oraz jest rzetelnym partnerem biznesowym; CERTYFIKAT INNOWACYJNOŚCI 2005 dla laureata rankingu 500 Najbardziej Innowacyjnych Firm. 

Dziękuję za rozmowę.

Rozmawiała: Mira Borkiewicz