Nr 5-6 (131-132) Maj - Czerwiec 2006 r.

REWOLUCJA NA RYNKU ENERGII I PALIW
CZYSTY WĘGIEL NA CZELE

Węgiel otwiera listę paliw, które będą miały największy udział w zaspokojeniu przyszłego wzrostu popytu na energię – wynika z raportu The Big Leap przygotowanego przez firmę doradczą PricewaterhouseCoopers.

Pracownicy PricewaterhouseCoopers przeprowadzili badania z udziałem 116 członków najwyższego kierownictwa przedsiębiorstw użyteczności publicznej z sektora energetycznego z 98 przedsiębiorstw z 43 krajów – w tym także z Polski. Uczestnicy badania oczekują, że rozwój technologiczny, w połączeniu z wysokimi cenami energii, spowodują znaczne zwiększenie udziału zarówno węgla, jak i energii jądrowej w strukturze paliw. Połowa respondentów z obu Ameryk i Europy oraz 44 proc. ogółu respondentów oczekuje zwiększenia produkcji energii z elektrowni jądrowych w swoim regionie. 

Zdaniem autorów z raportu wynika, że branżę energetyczną czekają wręcz rewolucyjne zmiany – aż 42 proc. respondentów stwierdziło, że sektor pozostaje w tyle, jeżeli chodzi o rozwój odnawialnych źródeł energii. Jeszcze większa grupa respondentów (50-60 proc.) uważa, że przez 10 następnych lat branża powinna skoncentrować się na ograniczaniu degradacji środowiska, na rozwoju nowych technologii, poprawie obsługi klientów i poszukiwaniu nowych źródeł paliw. 

Sektor energetyczny znajduje się w centrum oddziaływania potężnych sił powodujących zmiany a największy wpływ na branżę niezmiennie mają politycy i organy regulacyjne. Uczestnicy badań wskazywali również na klientów jako kluczowy czynnik napędzający zmiany, w miarę jak uzyskują oni możliwość wyboru dostawcy energii na coraz większej liczbie rynków krajowych i regionalnych. Oprócz wpływu rządów i klientów przedstawiciele branży dostrzegają też inne czynniki, które łącznie wywołują silną presję w kierunku zmian. 54 proc. respondentów uważa możliwość wstrząsów lub kryzysów ekologicznych za istotną siłę, która wymusza zmiany. Taki sam odsetek ankietowanych wymienia wzrost popytu na energię, przy czym prawie jedna czwarta z nich uważa ten czynnik za potencjalną przyczynę rewolucyjnych zmian. Większość liderów sektora uważa, że istnieje bardzo realna możliwość, że ogromną rolę w jego kształtowaniu odegrają przyszłe zakłócenia dostaw paliw i energii lub kryzysy ekologiczne. 

Perspektywę wstrząsów urealnia fakt, że 51 proc. uczestników badania twierdzi, iż w ciągu najbliższych 5 lat czeka ich istotne lub ogromne wyzwanie dotyczące zapewnienia dostaw i zaspokojenia popytu. Zaledwie jedna czwarta (26 proc.) nie odczuwa żadnego niepokoju w związku z podażą i popytem lub uważa tę kwestię za mało ważną. 

Niepewność co do uregulowań prawnych cały czas negatywnie wpływa na inwestycje w sektorze. Kwestia ta podawana była przez respondentów jako jedna z trzech najważniejszych obaw wśród ankietowanych przedstawicieli firm sektora użyteczności publicznej. Aby sprostać prognozowanemu zapotrzebowaniu na dostawy, konieczne będą inwestycje w wysokości 13 bilionów dolarów do 2030 r., w obszarach takich jak wytwarzanie, przesył i dystrybucja energii elektrycznej, a także infrastruktura dostaw gazu. Pomimo to, 42 proc. ankietowanych uważa, że rządy lub uregulowania prawne ograniczają ich możliwości tworzenia długoterminowych planów. 

Wśród przedstawicieli sektora przeważa opinia, że przerwy w dostawie energii elektrycznej lub gazu są obecnie bardziej prawdopodobne niż 5 lat temu. Obawy te są szczególnie silne w Europie, gdzie odsetek respondentów, którzy uważają, że niebezpieczeństwo przerw w dostawach energii wzrosło, jest dwukrotnie wyższe, niż odsetek tych, którzy twierdzą że się zmniejszyło. W odniesieniu do dostaw gazu obawy europejskich respondentów są jeszcze silniejsze. 48 proc. z nich uważa, że prawdopodobieństwo przerw w dostawach gazu wzrosło, a tylko 14 proc. twierdzi, że się zmniejszyło. Ostatnie wydarzenia związane z dostawami gazu z Rosji przez Ukrainę, spowodowały dalszy wzrost niepokoju. 

Sektor użyteczności publicznej oczekuje, że technologia odegra ważną rolę w zaspokojeniu przyszłego popytu na energię i zapewnieniu odpowiedniego stanu środowiska. Około dwóch trzecich respondentów uważa ją za ważny czynnik sprzyjający zmianom, a wielu z nich sądzi, że odegra ona rewolucyjną lub bardzo ważną rolę w określeniu przyszłego kierunku rozwoju sektora. Wiele nowości technologicznych wskazuje na to, że sektor wkracza w okres największych zmian od czasu przejścia dużych producentów energii na gaz, co miało miejsce około 20 lat temu. Znaczenie technologii podkreśla fakt, że przedstawiciele przedsiębiorstw użyteczności publicznej uważają węgiel, obok gazu, za najważniejsze paliwo, dzięki któremu będzie można zaspokoić przyszły wzrost popytu. Według Centrum Czystego Węgla (Clean Coal Centre) Międzynarodowej Agencji Energii, wszystkie obecne technologie wytwarzania energii elektrycznej z węgla można tak zaadaptować, aby zatrzymywały 80-90 proc. dwutlenku węgla, który uwalniają w tej chwili do środowiska. Sektor nadal stoi w obliczu dużych wyzwań i niepewności, a niektóre kluczowe technologie znajdują się obecnie na etapie umożliwiającym dopiero rozpoczęcie ich wdrożenia na skalę komercyjną. Np. australijsko-japońskie konsorcjum planuje modernizację elektrowni o mocy 30 MW znajdującej się w Queensland, w Australii tak aby móc zatrzymywać dwutlenek węgla uwalniany w procesie spalania pyłu węglowego. 

Uczestnicy badania podkreślają również konieczność nadania większego priorytetu dużym inwestycjom infrastrukturalnym w celu zwiększenia zdolności przesyłowych gazociągów. 

Węgiel, obok gazu, 

zajmuje czołowe miejsce wśród paliw, które zgodnie z oczekiwaniami mają zaspokoić zwiększone zapotrzebowanie na energię w najbliższych 5 latach. Znacząca mniejszość respondentów wymienia również energię jądrową. 

Wydaje się, że prawdopodobna przyszła rola energii jądrowej została w badaniu niedoceniona, ponieważ pytanie dotyczyło najbliższych 5 lat, podczas gdy budowa i rozruch elektrowni jądrowej zajmuje około 10 lat. Znaczenie energii jądrowej prawdopodobnie wzrosłoby, gdyby założono horyzont 10-15 lat. Na pytanie, czy obawy dotyczące zmian klimatu spowodują wzrost znaczenia energii jądrowej, połowa respondentów z obu Ameryk i Europy oraz 44 proc. ogółu respondentów odpowiedziało, że spodziewa się zwiększenia mocy produkcyjnych elektrowni jądrowych w swoim regionie. Nie można również nie docenić udziału energii wodnej i innych źródeł odnawialnych, które około jedna czwarta ankietowanych wymienia na pierwszym miejscu wśród rodzajów energii mających zaspokoić przyszły popyt. 

Rozwój techniczny w połączeniu z wysokimi cenami energii zwiększa prawdopodobieństwo zmian w strukturze paliw w kierunku większego udziału czystszego węgla i energii jądrowej. Z tych samych przyczyn istnieje bardzo realna perspektywa znacznie większego rozdrobnienia sektora wytwarzania energii z uwagi na to, że końcowi użytkownicy, zarówno więksi, jak i mniejsi, będą instalować własne źródła energii wykorzystujące różne technologie, od obecnie stosowanych lokalnych elektrociepłowni i mikroturbin, do technologii przyszłości, takich jak ogniwa paliwowe. Przykładem kształtowania przyszłości sektora energetycznego przez użytkowników końcowych na wielką skalę może być Finlandia, która (jako jeden z nielicznych krajów w Europie) postawiła na rozwój energii jądrowej, budując za 3 mld euro nową elektrownię, finansowaną przez potrzebujący ogromnych ilości energii przemysł celulozowo-papierniczy. W czasach wysokich cen energii i niepewnych dostaw możemy spodziewać się coraz większej liczby projektów realizowanych przez użytkowników końcowych, zarówno dużych, jak i małych. 

Nie jest niespodzianką, że większość respondentów (67 proc.) spodziewa się największych zmian technologicznych w sektorze wytwarzania. Na pytanie, na które ogniwo łańcucha wartości technologia będzie miała największy wpływ, prawie połowa respondentów wskazała elektrownie węglowe, jeszcze raz podkreślając znaczenie czystego węgla. Niewiele mniejsza liczba ankietowanych oczekuje wpływu technologii na oszczędność energii i paliw. 

Znaczenie efektywności wzrośnie jeszcze bardziej, zarówno po stronie dostawców, jak i odbiorców, umożliwiając obniżenie kosztu inwestycji w wytwarzanie oraz zamknięcie luki między popytem a podażą. Energię jądrową wymienia 33 proc. respondentów, a rozproszoną produkcję energii – 25 proc.. Jednakże znaczna większość przedstawicieli przedsiębiorstw użyteczności publicznej z sektora energetycznego oczekuje, że innowacje technologiczne w zakresie wytwarzania energii z paliw kopalnych dadzą odpowiedź na wyzwania dotyczące obaw o dostawy i stan środowiska. Na pytanie o technologie, które będą miały największy wpływ na ograniczenie emisji gazów cieplarnianych, niemal tyle samo ankietowanych wymieniło gazyfikację węgla i sekwestrację dwutlenku węgla, co wykorzystanie energii jądrowej i odnawialnej. 

Nasz raport po raz kolejny podkreśla potrzebę współdziałania branży, rządów i inwestorów, mającego na celu radykalne zmiany w zakresie infrastruktury, technologii, ochrony środowiska i inwestycji. Są one niezbędne do uzyskania długoterminowej stabilizacji w ramach różnych podmiotów i czynników na rynku - mówi Manfred Wiegand, światowy lider zespołu ds. przedsiębiorstw użyteczności publicznej w PricewaterhouseCoopers. 

Jego zdaniem możemy być świadkami powstania zupełnie innego sektora przedsiębiorstw użyteczności publicznej z branży energii elektrycznej i gazu niż ten, który znamy obecnie. Jeżeli chodzi o strukturę własnościową i ogólny kształt sektora, to będzie się on składał ze znacznie mniejszej liczby o wiele większych, ponadregionalnych spółek wytwórczych i dystrybucyjnych. Manfred Wiegand spodziewa się dalszej koncentracji przedsiębiorstw produkcyjnych oraz dystrybucyjnych i handlowych w tych samych rękach. Coraz więcej przedsiębiorstw infrastrukturalnych będzie własnością prywatnych funduszy inwestycyjnych. Można się spodziewać o wiele większego zaangażowania użytkowników końcowych zarówno w przedsięwzięcia energetyczne na skalę przemysłową, jak i w mniejsze i średniej wielkości zdecentralizowane projekty.

Źródło: PricewaterhouseCoopers

Źródło: PricewaterhouseCoopers