Nr 9-10 (123-124) Wrzesień - Październik 2005 r.

PROBLEM SZCZEGÓLNEGO ZNACZENIA
PROTOKÓŁ  Z KIOTO A METAN KOPALNIANY

16 lutego 2005 r. wszedł w życie protokół z Kioto, stając się źródłem prawa międzynarodowego dla 128 krajów. Z krajów rozwiniętych przemysłowo protokołu nie ratyfikowały jedynie Stany Zjednoczone, Australia, Lichtenstein i Monako. Otwiera się rynek handlu emisjami, co ma ogromne znaczenie dla przedsiębiorstw i w pewien sposób na nowo ustala ich pozycje na rynku.

-  Proekologiczne wykorzystanie metanu kopalnianego, który jest dodatkowym surowcem wydzielającym się podczas eksploatacji w kopalniach węgla kamiennego, jest problemem który w świetle protokołu z Kioto nabiera szczególnego znaczenia. CH4  to gaz bardzo niebezpieczny, zaś statystyki podają niepokojące dane o katastrofach w kopalniach będących następstwami wybuchu metanu o ponadnormatywnym stężeniu. Ponadto metan przenikający do atmosfery przyczynia się do powstawania efektu cieplarnianego – podkreśla doc. dr hab. inż. Krzysztof Stańczyk, kierownik Zakładu Oszczędności Energii i Ochrony Powietrza Głównego Instytutu Górnictwa. - Dlatego też metan usuwany jest z podziemi kopalń lub rozcieńczany powietrzem wentylacyjnym do bezpiecznego stężenia w granicach 0,7 procent. Sposobem zapobiegania sytuacjom zagrożenia jest ujmowanie tego gazu poprzez system ujęć metanowych zainstalowanych na dole kopalń i wyprowadzenie go do stacji odmetanowania. Jednym ze sposobów wykorzystania metanu kopalnianego jest spalanie go w silnikach spalinowych. Należy podkreślić, że metan zaliczamy do gazów cieplarnianych o znacznie silniejszym oddziaływaniu od dwutlenku węgla. Jego wskaźnik efektu cieplarnianego jest 21 razy większy niż w przypadku dwutlenku węgla. Mówiąc obrazowo – jedna tona metanu powoduje taki efekt cieplarniany jak 21 ton dwutlenku węgla. 

Metan kopalniany jest ujmowany i spalany w silnikach w kopalniach Jastrzębskiej Spółki Węglowej i Kompanii Węglowej. Silniki małej mocy działają np. w kopalniach „Halemba” i „Bielszowice” natomiast duże w „Krupińskim” i „Pniówku. Spalanie gazu kopalnianego w silniku pozwala na jego efektywne wykorzystanie poprzez jednoczesną produkcję energii elektrycznej i ciepła. Trzecim produktem uzyskiwanym ze spalania metanu są jednostki ograniczonej emisji. Zaś ta może stać się przedmiotem handlu. Od 1 stycznia 2005 roku w Europie funkcjonuje system handlu emisjami zbywalnymi. W chwili obecnej na rynku europejskim cena tony emisji CO2 kształtuje się na poziomie ok. 22 euro. Prosty rachunek pokazuje, że jeśli ograniczymy emisję o tonę CH4 to kwota ta wyniesie 21 razy 22 euro. Obecnie handel europejski dotyczy tylko jednostek emisji CO2. Można się spodziewać, że od roku 2008 również ograniczone jednostki ze spalania metanu będą wchodziły w system handlu emisjami. Naszymi najpoważniejszymi kontrahentami w tej dziedzinie są Japończycy, którzy obecnie prowadzą negocjacje z GIG-iem oraz kopalniami. Jedna z firm, już dzisiaj deklaruje chęć zakupienia awansem określoną pulę jednostek emisyjnych dwutlenku węgla.

W opracowaniu pt. „Analiza możliwości sprzedaży jednostek uprawnień misyjnych gazów cieplarnianych” doc. Stańczyk wyjaśnia zasady funkcjonowania systemu handlu przydziałami gazów cieplarnianych. Parlament Europejski i Rada Unii Europejskiej Dyrektywą 2003/87/WE ustanowiły go we Wspólnocie Europejskiej w celu wspierania redukcji emisji gazów cieplarnianych w sposób ekonomicznie efektywny.

Dyrektywa wprowadza przepisy pozwalające na realizację projektów  ograniczenia emisji poprzez zastosowanie mechanizmu czystego rozwoju (Clean Development Mechanism, CDM) oraz wspólnych wdrożeń (Joint Implementation, JI). Pozwoli to na zwiększenie różnorodności niskonakładowych rozwiązań prowadząc do zmniejszenia całkowitych kosztów realizacji protokołu Kioto. Można się spodziewać, że poprzez zwiększenie popytu na kredyty związane z mechanizmem JI przedsiębiorstwa wspólnotowe będą inwestować w rozwój i transfer przyjaznych dla środowiska zaawansowanych technologii.

Państwa Członkowskie mogą zezwolić operatorom na wykorzystanie poświadczonych redukcji emisji (certyfied emission reduction, CER) począwszy od 2005 roku i jednostek redukcji emisji (emission reduction units, ERU) od roku 2008. Warunki i procedury dotyczące systemu rejestrów mającego na celu  wykorzystanie CER ora ERU zostaną zawarte w rozporządzeniu Komisji.

Biorąc pod uwagę fakt, że udział w projektach dotyczących JI i CDM jest dobrowolny  przedsiębiorstwa powinny być zachęcane do usprawnień środowiskowych efektów działań.1 stycznia 2005 roku Wspólnota Europejska wprowadziła europejski system handlu emisjami. Celem tego systemu jest zmniejszenie emisji dwutlenku węgla o 1 % rocznie. Spowodowało to zwiększenie aktywności międzynarodowego rynku handlu emisjami i znaczny wzrost obrotów.

W celu nabycia uprawnień do emisji, a następnie możliwości sprzedaży tych uprawnień określony podmiot musi zgodnie z procedurą zarejestrować przedsięwzięcie powodujące obniżenie emisji gazów cieplarnianych. Może to zrealizować samodzielnie bądź skorzystać z któregoś z mechanizmów przewidzianych protokołem z Kioto np. z mechanizmu wspólnych wdrożeń, JI. W każdym z wymienionych przypadków przedsiębiorstwo musi przygotować zestaw dokumentów, z których będzie wynikało, w jakim stopniu dany projekt przyczyni się do redukcji gazów cieplarnianych. Podstawowymi dokumentami pozwalającymi zakwalifikować projekt do handlu zredukowanymi jednostkami emisji są: Dokumentacja projektowa przedsięwzięcia - Project Design Document (PDD); Biznes Plan; Walidacja PDD; Oficjalne stanowisko Ministerstwa Środowiska w formie listu popierającego przedsięwzięcie. W przypadku realizacji projektu z partnerem zagranicznym i skorzystania z mechanizmu wspólnych wdrożeń, JI, procedura postępowania jest następująca.

Należy przygotować dokument wstępny oceniający przedsięwzięcie – Project Idea Note (PIN) uzyskać poparcie dla projektu od samorządu terytorialnego (list popierający), przekazać powyższe dokumenty Departamentowi Instrumentów Ochrony Środowiska w Ministerstwie Środowiska oraz Polskiemu Sekretariatowi Joint Implementation przy Narodowym Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz uzyskać od Ministerstwa Środowiska list popierający.

I tak na przykład przygotowywane przedsięwzięcie inwestycyjne polegające na spalaniu ujmowanego metanu w kopalni „Staszic” w układzie kogeneracji ciepła i energii elektrycznej może być zaliczone do działań ograniczających emisję gazów cieplarnianych. Projekt planowany do realizacji w KWK „Staszic” spełnia formalne warunki stawiane projektom wspólnych wdrożeń (JI) twierdzi doc. dr hab. inż. Krzysztof Stańczyk.

Na światowym rynku handlu emisjami działa obecnie kilka firm oferujących swe usługi w pośredniczeniu przy zakupie jednostek zredukowanej emisji. Na polskim rynku aktywnie uczestniczą trzy firmy zainteresowane zakupem jednostek zredukowanej emisji, są to: The Danish Environmental Protection Agency (DEPA) działająca w imieniu Ministerstwa Środowiska Danii, Senter International, SenterNovem, Agencja Rządu Holandii oraz Mizuho Financial Group, Japonia.

W listopadzie br. Ministerstwo Gospodarki, Handlu i Przemysłu Japonii (METI) w ramach „Programu przyśpieszenia wdrażania Mechanizmów Czystego Rozwoju (CDM)/Wspólnych Wdrożeń (JI)” zleciło Mizuho Information & Research Institute badania nad projektami kwalifikującymi się do programu w Polsce, Czechach i Rumunii. Celem działalności Mizuho w Polsce jest rozeznanie możliwości realizacji projektów poprzez przygotowanie Project Idea Note, dla dziesięciu tego typu projektów. PIN będący wstępną oceną przydatności projektu dla Mechanizmów CDM/JI powinien zawierać pomysł na inwestycje bądź modernizacje instalacji, w wyniku której nastąpi redukcja emisji gazów cieplarnianych. We wstępnych założeniach uwzględnia się jedynie te projekty, które dają redukcję przynajmniej 70-80 tyś. ton CO2 rocznie, mają wysokie prawdopodobieństwo realizacji oraz krótki termin realizacji.

Yoshiho Umeda (koordynator przebiegu wdrożenia mechanizmów protokołu z Kioto w Polsce z ramienia Mizuho Information & Research Institute Inc. wchodzącego w skład Mizuho Financial Group, największej w Japonii i na świecie instytucji finansowej pod względem aktywów) w artykule pt. „Jak skorzystać z protokołu z Kioto” wyjaśnia, że wdrożenie jego mechanizmów czyli obrót zredukowanymi jednostkami emisji (ERU) oraz jednostkami przyznanymi (AAU) rozpocznie się 1 stycznia 2008 r. i trwać będzie pięć lat. W przypadku (JI) istnieje możliwość przedsprzedaży uprawnień emisyjnych oraz przyznawania przez rząd kraju goszczącego tzw. wczesnego kredytu, umożliwiającego sprzedaż emisji za lata poprzedzające 2008 r. Zwiększy to atrakcyjność inwestycji. JI umożliwia transfer nowoczesnych technologii, a tym samym podnosi efektywność energetyczną instalacji. Jednostki ERU wygenerowane dzięki tej inwestycji stają się dobrem wspólnym partnerów i mogą być przedmiotem handlu na warunkach obustronnie uzgodnionych.

Yoshido Umeda zwraca uwagę że, mimo ogromnych możliwości, Polska wydaje się być ciągle krajem nieprzygotowanym do handlu emisjami w ramach  protokołu z Kioto. Naszym najpoważniejszym kontrahentem może stać się Japonia, będąca największym rynkiem zapotrzebowania na jednostki AAU. W roku 2003 przekroczyła emisję gazów cieplarnianych o 7 proc. w stosunku roku bazowego ( zamiast przewidzianej redukcji emisji o 6 proc. w stosunku do roku bazowego ). Aby wypełnić zobowiązania Japonia będzie musiała albo zredukować emisję bardzo dużym kosztem lub kupować kilkadziesiąt do stu kilkadziesiąt mln ton jednostek ERU, CER lub AAU rocznie. Rządy Polski i Japonii wyraziły dwukrotnie, w lipcu 2003 r. i styczniu 2005 r., wolę współpracy w postaci wspólnych deklaracji premierów w zakresie wspólnych wdrożeń (JI) oraz handlu emisjami AAU – ET.