Nr 3-4 (117-118) Marzec - Kwiecień 2005 r.

Ekoret® z KHW S.A.

Czyste spalanie - czysty zysk.

Wytwarzanie energii cieplnej w gospodarce komunalnej i indywidualnym ogrzewnictwie w urządzeniach opalanych węglem, było do niedawna źródłem zanieczyszczenia środowiska naturalnego określanego mianem "niskiej emisji". Dyskredytowało to nasze rodzime paliwo, zwane ongiś "czarnym złotem" w porównaniu z innymi surowcami i nośnikami energii.

Jednak praktyka dnia dzisiejszego potwierdziła fakt, iż węgiel kamienny może być paliwem tanim i ekologicznym. Wymaga to jednak powiązania ze sobą dwóch elementów: stosowania wysokogatunkowych, wzbogaconych sortymentów węgla energetycznego EKORETŽ pochodzących z wybranych kopalń Katowickiego Holdingu Węglowego S.A oraz zastosowania kotłów węglowych nowej generacji.

Jak podkreśla dr inż. Leon Kurczabiński, główny specjalista ds. promocji i analizy rynku KHW S.A.- to właśnie jego firma jest prekursorem w promocji i we wdrażaniu nowoczesnych technologii opartych na węglu. -Wychodząc z założenia, że tego typu technologie mogą być szansą dla jakości środowiska a tym samym dla utrzymania, względnie rozbudowy, określonego rynku odbiorców węgla Katowicki Holding Węglowy S.A. podjął od 1998 roku szeroko zakrojone działania w tym zakresie. Podjęto rozmowy i współpracę z producentami nowoczesnych kotłów węglowych. W Zakładzie Energetyki Cieplnej S.A. w Katowicach uruchomiono Centrum Nowoczesnych Technik Grzewczych opartych na węglu. Współpracuje ono z producentami oraz świadczy kompleksowe usługi w zakresie projektowania, inżynierii finansowej oraz montażu i serwisu tych urządzeń. W zakładzie przeróbczym należącym do "KATOWICKIEGO WĘGLA" Sp. z o.o. wybudowano linię technologiczną do produkcji, konfekcjonowania i załadunku sortymentu węgla o nazwie handlowej EKORET®, spełniającego wymagania nowoczesnych technologii wytwarzania ciepła. Węgiel ten rozprowadzany jest luzem bądź w formie konfekcjonowanej bezpośrednio przez producenta, jak również przez sieć ponad dwustu autoryzowanych sprzedawców posiadających składy opałowe na terenie całego kraju oraz przez producentów i serwisantów kotów retortowych. We wszystkich rejonach kraju podjęto wspólne działania informacyjne i współpracę z samorządami miast i gmin w zakresie modernizacji lokalnych źródeł ciepła (szkoły, szpitale, cegielnie, piekarnie, małe i średnie ciepłownie). Nawiązano współpracę z firmami architektonicznymi z rejonu Polski Północnej i Północno � Wschodniej, prowadzącymi działalność deweloperską obejmującą m.in. budownictwo jedno- i wielorodzinne, obiekty przemysłowe.

Zakłady Energetyki Cieplnej w Katowicach, należące do Holdingu, jako jedne z pierwszych zaczęły stosować tego typu kotły i mają najlepsze doświadczenie z zakresu ich montażu oraz eksploatacji. ZEC bazuje na dziesięciu lokalnych zakładach zlokalizowanych na terenie Katowic, Czeladzi, Mysłowic, Rudy Śląskiej, Sosnowca, posiadających własną sieć dystrybucyjną. Łączna moc zainstalowanych urządzeń wynosi 756 MWt i 8 MWe. W związku z faktem, iż tzw. zdalaczynne ogrzewanie wielu ważnych obiektów okazało się nieopłacalne, zdecydowano o budowie lokalnych kotłowni opartych właśnie na kotłach retortowych, bez rusztowych z ciągłym dozowaniem paliwa. Posiadają one atesty odpowiednich jednostek badawczych z zakresu sprawności cieplnej (Atest Energetyczny) i emisji (Znak Bezpieczeństwa Ekologicznego). Proces spalania przebiega w górnej warstwie węgla doprowadzanego automatycznie do paleniska i jest regulowany dmuchawą powietrza oraz prędkością podajnika węgla. Całością pracy kotła steruje mikroprocesorowy regulator, pozwalający na utrzymanie żądanej temperatury w pomieszczeniu, w tym również w układzie zależnym od temperatury zewnętrznej, oraz regulacji temperatury w kilku strefach czasowych w ciągu doby.

Katowicki ZEC niezależnie od własnych lokalnych, zaczął realizować inwestycje modernizacyjne w innych miejscowościach w rejonie Katowic, Podbeskidzia, Podhala i Małopolski. Dotyczyły one ponad 50 urządzeń o mocy ok. 6,8 MW. Kotły retortowe trafiły do Polski w drugiej połowie lat 90. z krajów Europy Zachodniej (w ramach jednego z funduszów pomocowych), gdzie są dopuszczone do powszechnego stasowania ze względu na spełnienie norm cieplnych i emisyjnych. Urządzenia te generalnie nie stwarzają problemów eksploatacyjnych, ale wymagają węgla o odpowiedniej granulacji i własnościach fizyko � chemicznych. Wartość opałowa węgla EKORET® wynosi 26 MJ/kg, zawartość popiołu zawiera się w przedziale 4 - 10%, zaś zawartość siarki wynosi 0,6%, a wilgoci do 12 %.

Dla jednostek o mocy powyżej 50 kW można stosować węgiel typu �groszek� o uziarnieniu 8 - 31,5 mm. Węgiel przeznaczony do automatycznych kotłów retortowych nie może być mieszany z innymi gatunkami węgla oraz z węglem o innej granulacji. Nieprzestrzeganie tej zasady grozi bowiem awarią kotła. Niektóre rozwiązania konstrukcyjne kotłów niskoemisyjnych (głównie małej mocy), dopuszczają możliwość spalania miału węglowego o uziarnieniu od 0 do 20 mm, względnie sortymentów grubych.

Ze znaczących inwestycji katowickiego ZEC-u należy wymienić kotłownie w szkołach, szpitalach, domach wczasowych oraz innych obiektach komunalnych w Częstochowie, Bochni, Chrzanowie, Pabianicach, Brodnicy, Brzegu, Busku Zdroju, Szczecinku, Gdyni, Pucku, Władysławowie, w rejonie Olsztyna, Wodzisławia, Raciborza. Coraz większe zainteresowanie tymi kotłami wykazują małe i średnie ciepłownie, gdyż zestaw największych, aktualnie produkowanych kotłów retortowych pozwala na zaprojektowanie obiektu o mocy do 7,2 MW. Należy podkreślić, że stasowanie kotłów retortowych w województwach: śląskim, małopolskim, pomorskim wspomagane jest dotacjami i tanimi kredytami, ponieważ znalazło się na liście priorytetowych przedsięwzięć opracowanej przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Wspiera go również Bank Ochrony Środowiska S.A. poprzez specjalne linie kredytowe.

Inicjatywa podjęta w ostatnich latach przez Katowicki Holding Węglowy S.A. zaczęła przynosić konkretne efekty, z których należy wymienić przede wszystkim:

• łącznie ulokowanie do tej pory na rynku ponad 25 tys, kotłów węglowych o mocy ponad 800 MW oraz utworzenie nowego, dynamicznie rozwijającego się rynku węgla, który osiągnął obecnie poziom ok.160 tys. ton/rok. Jest to węgiel o wysokich parametrach jakościowych, który dotychczas był najczęściej produktem eksportowym, ze względu na mały popyt na rynku krajowym.
• możliwość produkcji najtańszego ciepła - w przypadku gospodarstw domowych od 14 do 18 zł /GJ zależnie od rejonu kraju - czyli ok. dwukrotnie taniej niż ogrzewanie gazowe.
• znaczne zredukowanie emisji
• szczególnie tlenku węgla, dwutlenku siarki, pyłów lotnych i węglowodorów ze źródeł, w których przeprowadzono modernizację.
• stworzenie nowych miejsc pracy.

Dotychczasowe działania Holdingu zostały dostrzeżone i wyróżnione ogólnopolskimi nagrodami: w 2002 r. było to wyróżnienie Polskiej Izby Ekologii w ramach konkursu EKOLAURY oraz w 2004 r. - jury VI Edycji Narodowego Konkursu Ekologicznego "Przyjaźni Środowisku", odbywającego się pod patronatem Prezydenta RP, Aleksandra Kwaśniewskiego, uhonorowało KHW S.A. w kategorii "PRODUKT GOPDNY POLECENIA" - a produktem tym, który zajął pierwsze miejsce był EKORET.

Wysokie ceny jakie osiągnął w ostatnim czasie olej opalowy oraz przewidywane podwyżki gazu ziemnego zwiększają konkurencyjność węgla jako nośnika energii, a szczególnie w przypadku stosowania kotłów nowej generacji.

Przekonały się o tym władze samorządowe Tychów, które przez dwa lata ( 2002 - 2004) we współpracy z katowickim Holdingiem Węglowym S.A. wprowadzały w mieście pilotażowy program ograniczenia niskiej emisji. I odniosły spektakularny sukces. Celem programu była wymiana niskowydajnych i nieekologicznych kotłów węglowych na nowe, ekologiczne źródła ciepła: retortowe kotły węglowe, kotły gazowe, kotły olejowe, elektryczne źródła ciepła. Zakres działań obejmował: wymianę istniejących kotłów węglowych na ekologiczne źródła ciepła, których wybór należał do właściciela budynku; korzystny system finansowania; dostawę urządzeń; prace demontażowe i montażowe; niezbędne modernizacje wewnętrznych instalacji. Zagwarantowana była dostawa paliwa w przypadku kotła węglowego, serwis gwarancyjny i pogwarancyjny. Jako opcję dodatkową klient mógł zażyczyć sobie wykonanie prac termomodernizacyjnych w budynku, jak np. ocieplanie ścian lub wymiana okien. Dobrowolny był również wybór operatora. Zakres obowiązków operatora obejmował m.in. przygotowanie dokumentacji programu, uruchomienie punktu obsługi klienta, porad merytorycznych i technicznych, tworzenia list klientów dla podwykonawców, przygotowywanie harmonogramów rzeczowo - finansowych i rozliczeniowych.

Henryk Borczyk, wiceprezydent Tychów wyjaśniał, iż wokół programu udało się skupić wiele wpływowych osób w mieście. Uchwała Rady Miasta w sprawie ograniczania niskiej emisji w obrzeżnych dzielnicach miasta została przyjęta jednogłośnie. Ratusz uruchomił specjalną infolinię, wydał czytelne dla każdego foldery informacyjne a cała akcja poprzedzona była dziesiątkami spotkań z mieszkańcami. Nie bez znaczenia był fakt, iż wielu właścicieli domów związanych było właśnie z górnictwem i znało wartość rodzimego węgla. Programowi przyświecało, trafiające do świadomości i portfeli ludzi, hasło "Czyste Tychy - czysty zysk". Z sondaży przeprowadzonych wśród 4 tys. potencjalnych beneficjentów programu wynikało, że aprobują oni następujący rozkład kosztów: 30% wkład własny, natomiast 70% - dofinansowanie gminy. Ważnym elementem ekonomicznej kalkulacji były przyszłe koszty ogrzewania, jako że węgiel jest najtańszym źródłem wytwarzania energii.

W ciągu dwóch lat realizacji programu modernizacji poddanych zostało 1 500 kotłowni, głównie w domkach jednorodzinnych, ale również w małych firmach, warsztatach rzemieślniczych, na plebaniach. Zaledwie 24 (2%) właścicieli domów zdecydowało się na zamianę starych pieców na olejowe, zaś kotły gazowe wybrało 119 (8%) uczestników programu. Natomiast 1357 tyszan zdecydowanie opowiedziało się za węglem i kotłami retortowymi nowej generacji.

Nad wyraz korzystne dla środowiska okazały się rezultaty ekologiczne wdrożonego programu. Henryk Borczyk podkreślał, że w przypadku jednego gospodarstwa po zainstalowaniu nowoczesnego kotła retortowego na miejsce przestarzałego pieca węglowego, emisja zanieczyszczeń ograniczona została z prawie 1,5 tony rocznie do niespełna 100 kg. Niepodważalny jest efekt ekologiczny dla całych Tychów. Z zawiesistego powietrza ciążącego kiedyś nad miastem spadło prawie 1,9 tys. ton szkodliwych substancji - tlenku węgla, dwutlenku siarki, tlenku azotu, pyłów lotnych. Ponadto, co nie jest bez znaczenia w sytuacji rosnącego bezrobocia, nastąpił rozwój tyskich firm instalacyjnych zwiększających zatrudnienie. Poprawił się stan techniczny kotłowni z dostosowaniem ich norm do rygorów prawa budowlanego i zasad bezpieczeństwa.

Struktura kosztów programu ograniczenia niskiej emisji w Tychach.
(w latach 2002 - 2004, w tysiącach zł)

Na zdjęciu: Nowoczesne urządzenie do spalania węgla Ekoret®.