|
W roku 2002 podjęto na szczeblu Unii Europejskiej szereg decyzji mających wpływ na formalno-prawne ukształtowanie warunków funkcjonowania niemieckiego górnictwa węgla kamiennego. I tak: - Komisja Unii Europejskiej potwierdziła – w odpowiedzi na wniesione skargi – iż dokonana w 1998 roku integracja niemieckich przedsiębiorstw górniczych w ramach Deutsche Steinkohle AG, łącznie z przejęciem przez RAG za symboliczną D-marke koncernu państwowego Saarbergwerke AG, nie naruszyła obowiązującego prawa. - Komisja Unii Europejskiej wyraziła również zgodę na przekazanie subwencji węglowych za rok 2002. - Rada Unii Europejskiej wydała obowiązujące od 24 lipca 2002 roku – wytyczne regulujące procedury finansowego wspomagania górnictwa węgla kamiennego w poszczególnych krajach członkowskich. W akcie tym widzi się „początek nowego rozdziału w historii górnictwa węgla kamiennego w Unii Europejskiej”. Warto przypomnieć, iż aktualnie obowiązujące regulacje mają na celu zapewnienie środków na restrukturyzację regionalną oraz utrzymywanie określonego poziomu wydobycia; pochodnym celem jest zachowanie dostępu do złóż poprzez prowadzenie wybierania o rozmiarach minimalnych. Regulacja ta rozróżnia następujące rodzaje wsparcia finansowego: - subwencje na udostępnienie zasobów węgla kamiennego, - ograniczone w czasie – do 2007 roku – wspomaganie procesy unieruchamiania kopalń, - subwencje na pokrycie wydatków nadzwyczajnych, na przykład na likwidację skutków eksploatacji prowadzonej w przeszłości, - wyrównanie różnic w układzie „koszty produkcji – cena rynkowa węgla importowanego”. Równocześnie sformułowano wiele warunków, których celem jest zapewnienie racjonalności wydatków. Przewidziano ponadto monitorowanie realizacji do końca 2006 roku; wyniki monitoringu służyć będą za podstawę ewentualnych korekt. Nowe regulacje dotyczące warunków subwencjonowania górnictwa węgla kamiennego w krajach członkowskich odpowiadają oczekiwaniom Federalnego Ministerstwa Gospodarki i Pracy, gdyż stanowią formalną platformę dla realizacji strategii utrzymania określonego poziomu produkcji do roku 2010 i później. Aktualną sytuację niemieckiego górnictwa węgla kamiennego charakteryzuje utrzymujący się regres podstawowych wskaźników techniczno – ekonomicznych (tabela 1). Przyczyną tego stanu są trudności natury geologiczno-górniczej, awaria urządzenia wyciągowego na jednej z kopalń oraz rygory ochrony powierzchni, wymuszające okresowe ograniczenie wydobycia z określonych ścian, na przykład w zakładach górniczych Ensdorf i Walsum. Redukcja wydobycia węgla odpowiada wielkościom zaplanowanym. Inaczej w przypadku zatrudnienia; wynik na koniec roku 2002 przewyższył plan o 2000 pracowników. Stan ten znajduje swe odbicie w kosztach produkcji, które przestały wykazywać tendencję spadkową. Redukcja zatrudnienia z zastosowaniem instrumentów skutecznych w przeszłości napotyka na bariery w wyniku braku miejsc pracy w zakładach górniczych z określoną perspektywą; intensywne motywacje zachęcać mają młodszych pracowników do podjęcia pracy w innych przedsiębiorstwach. Struktura wieku pracowników (tabela 3) ogranicza rozmiary redukcji załóg w wyniku wcześniejszych emerytur. Kierownictwo koncernu RAG nie zamierza jednak stosować zwolnień grupowych, przynajmniej do roku 2005, a nawet dłużej. Nie wyklucza się natomiast przeniesień w obrębie przedsiębiorstw koncernu. Niewykonanie zadań w zakresie redukcji zatrudnienia spowodowało – mimo subwencji – stratę 133 mln euro w bilansie Deutsche Steinkohle AG (DSK) za rok 2001, przy koszcie jednostkowym rzędu 160 euro/tonę. W reakcji na te wyniki wdrożono program obejmujący przedsięwzięcia ukierunkowane na uzyskanie natychmiastowych oszczędności o sumarycznej wielkości 280 milionów euro w 2002 roku. W ramach tego programu, poza efektami uzyskanymi w obszarze techniki, ograniczono rozmiary szeregu świadczeń socjalnych, między innymi: - nagrodę roczną z okazji świąt Bożego Narodzenia (tzw. Weihnachtsgeld) zmniejszono z 2500 do 2000 euro; - zlikwidowano zakładowe linie autobusowe, dodatki z tytułu kosztów dojazdu do pracy zmniejszono o 50 proc.; - okrojono uprawnienia związane z deputatami węglowymi, - zmniejszono rozmiary tradycyjnych nagród jubileuszowych z tytułu 25 i 40 lat pracy; 10-letnie - jubileusze nie będą już honorowane nagrodami pieniężnymi. W tym miejscu należy dodać, iż załogi zakładów DSK, mając na względzie sytuację finansową pracodawcy, zrezygnowały z podwyżek płac i wynagrodzeń w 2002 roku. Całość przedsięwzięć proefektywnościowych koordynowana jest w ramach programu Quadro; do roku 2005 łączna kwota oszczędności sięgnąć ma 1,5 mld euro. Z uwagi na postrzegane źródła oszczędności przedmiotem szczególnego zainteresowania są następujące obszary tematyczne: - problematyka optymalizacji przebiegu procesów produkcyjnych (Lean Processing) – przyrost zdolności produkcyjnych, stabilizacja wydobycia; - optymalizacja systemu zarządzania – ujednolicenie struktur organizacyjnych zakładów górniczych, - zmniejszenie kosztów osobowych i rzeczowych komórek zarządu o 50 proc. do 2005 roku; - optymalizacja zaopatrzenia w materiały i usługi; - zarządzanie kosztami osobowymi oraz problematyka czasu pracy – wydłużenie rzeczywistego czasu pracy przodków, zmniejszenie kosztów osobowych; - restrukturyzacja zakładów i warsztatów usługowo-pomocniczych – reorganizacja ratownictwa górniczego; - reorganizacja w zakresie logistyki materiałowej – ograniczenie zapasów, usprawnienie systemu scentralizowanej dostawy materiałów, organizacja odzysku materiałów; - doskonalenie infrastruktury w systemie przeładunków i przewozu węgla. Wsparciem dla tych poszukiwań w zakresie rozpoznania możliwości obniżki kosztów jest działalność zespołów innowacyjnych zajmujących się doskonaleniem procesów roboczych w odniesieniu do konkretnych stanowisk pracy. Na przykład, w zakładzie górniczym spółki DSK Anthrazit Ibbenbüren GmbH stosuje się metodę VSZM (Vision, Strategie, Zziele, Massnahmen – wizja, strategia, cele, środki) polegającą na generowaniu szczegółowych rozwiązań zgodnych z wektorem określonych celów względnie strategii. Wizje, strategia i cele prezentowane są w formie ogólnych wytycznych rozpowszechnianych w zakładowych środkach przekazu informacji. Przykłady celów formułowanych w formie haseł: „Optymalny przypływ informacji obniża koszty”, „Nic nie jest tak dobre, by nie mogło być lepsze”; „Poprawki oznaczają dodatkowe koszty”; „Czy odpowiedzialność za koszty dotarła już do mojej świadomości”; są to wybrane tematy z grupy „nasza świadomość kosztów”. Stosowane cele sformułowano również w zakresie kierowania i bezpieczeństwa pracy. Rozwiązania charakteryzują się często zadziwiającą prostotą. W zakładzie górniczym Ensdorf, Zagłębie Saary, tworzy się na bazie tamtejszej tradycji zespoły innowacyjne – tzw. Quasi-Teams, których zadaniem jest znajdowanie rozwiązań optymalnych w procesach robót i pracy. Spektakularne są wyniki szczytowe uzyskiwane w przodkach wszelkiego rodzaju z wykorzystaniem pomysłów generowanych w systemie Quasi. Analogiczne grupy o większym, względnie mniejszym stopniu sformalizowania, istnieją w zakładach Zagłębia Ruhry. W zakładach DSK funkcjonują ponadto zorganizowane służby wynalazczości pracowniczej (Betriebliches Vorschlagswesen), które poza „załatwianiem” twórczości spontanicznej, dążą poprzez publikowanie odpowiednio aktualnej tematyki – do ukierunkowania działalności racjonalizatorów na rozwiązywanie zagadnień o istotnym znaczeniu dla przedsiębiorstwa. Autorzy pomysłów znajdujących zastosowanie w praktyce honorowani są nagrodami pieniężnymi i rzeczowymi. Obowiązujące obecnie regulacje Unii Europejskiej w sposób ostateczny zapewniają realizację programu objętego tzw. kompromisem węglowym z 13 marca 1997 roku. Godzi się przypomnieć, iż w momencie formułowania tego zapisu brakowało zarówno podstaw prawnych względnie deklaracji Komisji Unii Europejskiej w sprawie pomocy finansowej dla górnictwa węgla kamiennego w okresie po wygaśnięciu Układu o Europejskiej Wspólnocie Węgla i Stali. Zatem, zobowiązania rządu federalnego z 1997 roku odnośnie subwencji węglowych za okres od sierpnia 2002 do 2005 r. nie miały formalnego umocowania w prawodawstwie Unii Europejskiej. Aktualne przepisy są odzwierciedleniem zmiany nastawienia Komisji do problemu zależności gospodarki Unii od rosnącego importu surowców energetycznych. Odstąpiono m.in. od zamierzeń dotyczących zaprzestania finansowania nierentownych kopalń po roku 2010. Górnictwo niemieckie, w oparciu o aktualną regulację zamierza produkcję węgla ukształtować nastepująco: do 2005 roku –26 mln ton/rok; 2007-22 mln ton/rok; do roku 2015-20 do 22 mln ton/rok. Wielkość subwencji do roku 2005 jest ustalona i praktycznie zagwarantowana w obowiązującym układzie formalno-prawnym. Kwoty zapisane na poszczególne lata przedstawiają się następująco: rok 2001 – 4,3 mld euro (wykonanie); 2002 – 3,7 mld euro; 2003 – 3,3 mld euro; 2004 – 3,0 mld euro; 2005 – 2,7 mld euro. Rozmiary pomocy finansowej po roku 2005 będą przedmiotem kontrowersyjnych dyskusji politycznych. Partia spocjaldemokratów SPD optuje na rzecz produkcji na poziomie rzędu 20 – 22 mln ton/rok w okresie wykraczającym poza rok 2015; zbliżone stanowisko prezentuje CDU. Przeciwnikami subwencji są natomiast Wolni Demokraci (FDP) oraz Partia Zielonych. Innym obszarem kontrowersji jest zakres obciążenia poszczególnych dawców; rząd federalny dąży do przemieszenia większej części obciążenia do budżetu Nadrenii Północnej-Westfalii. Po roku 2005 wydobycie węgla skoncentrowane będzie w kopalniach o najwyższym potencjale efektywności; w toku są inwestycje związane z udostępnieniem głębiej zalegających złóż. Konieczność redukcji wydobycia pociąga za sobą nieuchronność unieruchomienia kolejnych kopalń; zakłada się, iż w roku 2007 liczba kopalń obniżona zostanie z 10 do 8, na podstawie decyzji, które podjęte zostaną najpóźniej w 2004 roku. W realiach niemieckich pozytywnym zjawiskiem jest utrzymująca się akceptacja subwencji przez społeczeństwo; za utrzymaniem subwencji wypowiada się 71 proc. uczestników badań ankietowych przeprowadzonych w lipcu br. przez znamy instytut Emnid. Uczestnicy ankiety w swej większości potwierdzają również wartości, które górnictwo niemieckie propaguje od lat. I tak: 86 proc. zgadza się z tezą, iż niemieckie górnictwo węgla kamiennego wdraża nowoczesne rozwiązania techniczne; 76 proc. - potwierdza niezawodność tej branży, 60 proc. - postrzega dążenie do utrzymania miejsc pracy; dla 58 proc. ankietowanych – wielkość zasobów zwiększa stopień narodowego bezpieczeństwa energetycznego. Węglochłonność gospodarki niemieckiej nie zmieni się w stopniu istotnym w perspektywie najbliższych 20 lat. W tabeli 3 zaprezentowano ostatnią wersję prognozy zapotrzebowania na nośniki energii pierwotnej w latach 2005 – 2020. Ciekawostką jest uwzględnienie skutków realizacji programu unieruchamiania elektrownii atomowych. W tym aspekcie węgiel pozostaje znaczącą składową niemieckiego bezpieczeństwa energetycznego; i nie tylko - identyczną rolę przypisuje się temu nośnikowi eneregii w skali szerszej, co znalazło swe odbicie w ubiegłorocznej konferencji „Steinkohlentag 2002” (Essen, 13.11.02), obradującej pod hasłem „(Węgiel) Niezawodna energia dla Europy” – w oryginale „Sichere Energie Für Europa”.
Uwagi: * - udział w ogólnym stanie zatrudnienia ** - udział w grupie robotników ogółem
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Opracował: Gerard Fabian  |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||