|
Jest oczywiste, iż optymalne wykorzystanie mocy produkcyjnych nowoczesnych systemów wybierkowych jest warunkiem koniecznym poprawy efektywności produkcji węgla w poszczególnych kopalniach, a także w skali ich grup. Przy założeniu trafności doboru wyposażenia i technologii oraz stosownego poziomu kwalifikacji osób zajmujących się kierowaniem i obsługą procesu wydobywczego, przyjąć można tezę, iż czynnikiem decydującym o wymiarze efektywności jest stopień wykorzystania zdolności produkcyjnej maszyny urabiająco-ładującej w czasie kalendarzowym. W konsekwencji, nieodzowne jest odpowiednie przyporządkowanie czasu pracy ludzi. Praktyka przemysłowa zna wiele rozwiązań zamykających bilans czasu pracy w ciągu doby, tygodnia, miesiąca, roku i dłużej, które charakteryzują się określoną adekwatnością do występujących uwarunkowań. Celem usystematyzowania problematyki czasu pracy ludzi, podaje się charakterystyczne formy systemu pracy - rozkładu czasu pracy w ciągu doby - spotykane w głębinowych kopalniach węgla kamiennego, mianowicie: trzy zmiany wydobywcze, dwie zmiany wydobywcze + jedna zmiana przygotowawczo - remontowa, trzy zmiany wydobywcze + jedna zmiana przygotowawczo - remontowa, cztery zmiany wydobywcze, cztery zmiany wydobywcze + jedna zmiana przygotowawczo - remontowa. W systemie z czterema zmianami wydobywczymi czas pracy maszyny urabiająco-ładującej (kombajnu) jest najdłuższy w skali doby; przy „czasie przebywania w przodku” równym około 360 minutom, uzyskuje się korzyści z tytułu przekazywania kompleksu wybierkowego w ruchu. Przy tym układzie spełnionych musi być szereg specyficznych warunków, szczególnie w zakresie zabezpieczenia niezawodności funkcjonowania urządzeń, techniki przemieszczania środków odstawy i dyscypliny organizacyjnej. Polskie kopalnie dysponują bogatym arsenałem doświadczeń z tytułu stosowania tego systemu pracy. Czas jaki się przeznacza na przeprowadzenie przeglądów, konserwacji i napraw zależy od stanu urządzeń oraz warunków ich pracy, w zakresie lokalizacji tych czynności w konkretnym przedziale czasowym występuje znaczne zróżnicowanie. W wariancie „trzy zmiany wydobywcze + jedna zmiana przygotowawczo - remontowa” czas pracy obsługi kombajnu równy jest trzykrotności „czasu przebywania w przodku”, w praktyce jest to czas krótszy od 3 x 390 min = 1170 minut/dobę. Pozostałe 270 minut/dobe określają czas quasi-niewykorzystany; nieuzyskane w tym czasie wydobycie zależy od wydajności układu; wielkość tego potencjału mieści się w granicach od 500 do 1500 ton. W wariantach z trzema zmianami wydobywczymi wprowadzić można wiele rozwiązań pośrednich ukierunkowanych na skrócenie przerw w wybieraniu, np. poprzez podjęcie urabiania w czasie zmiany przygotowawczo-remontowej. W odniesieniu systemów pracy obejmujących cały tydzień wypracowano szereg rozwiązań do krańcowego przypadku pracy w ciągu siedmiu dni tygodnia z podziałem załogi na dwie grupy, z których jedna pracuje np. od poniedziałku do czwartku, a druga od piątku do niedzieli. Relatywnie proste rozwiązanie zadania „5 dni pracy załogi, 6 dni pracy maszyn” prezentuje przykład podany w tabeli 1. Zaangażowanie poszczególnych zespołów zmianowych wynosi: zespół A - 21; B - 20; C - 20; D - 20 dni/miesiąc, w kolejnym miesiącu następuje wyrównanie obciążenia. Zaletą tego systemu jest przejrzystość sprzyjająca planowaniu obłożeń ze znacznym wyprzedzeniem. Przy wybierania w ciągu sześciu dni tygodnia, łączny czas 18 zmian produkcyjny osiąga maksymalnie 7020 minut (6480 minut przy t - 360 minut/zmianę). Mniej korzystne natomiast jest angażowanie układu transportowo-przeróbczego w okresie sześciu dni - od poniedziałku do soboty - w stopniu odpowiadającym różnicy między wielkością wydobycia dobowego a łączną pojemnością zbiorników węgla surowego. Omawiany układ jest w skali doby klasycznym systemem z trzema zmianami wydobywczymi. Problemem pozostaje wykorzystanie czasu kalendarzowego przodku w ciągu doby. Rozwiązaniem, poza wydłużenie pracy załogi przodkowej, jest np. podział zespołu na grupy, których łączny czas pracy równałby się czasowi kalendarzowemu danej zmiany. Rozmiary opracowania uniemożliwiają graficzną prezentację charakterystycznych harmonogramów pracy ścian zwałowych i podsadzkowych. W kopalniach niemieckich notuje się ostatnio kilka przypadków wdrożenia systemów pracy wymuszonych rygorami ochrony powierzchni. I tak np. zakład górniczy Ensdorf w Zagłębiu Saary prowadzi parę ścian przez siedem dni w tygodniu z wyłączenie godzin nocnych, od godziny 000 do 700 , w celu ograniczenia wstrząsów górotworu wywołujących niepokój miejscowego społeczeństwa. Porę nocną wykorzystuje się natomiast do robót konserwacyjno - remontowo - przygotowawczych. Postęp tych przodków ograniczony został do 5,8 metrów na dobę. Praca załogi oparta jest na indywidualnych planach okresowych zharmonizowanych z grafikiem pracy zespołu zmianowego. Za przepracowane soboty i niedziele przysługują stosowne dodatki oraz dni wolne nieodpłatne. Godzi się przypomnieć, iż w niemieckim górnictwie węgla kamiennego obowiązuje 40-godzinny ustawowy tydzień pracy, przy wymiarze dziennym 8 godzin, liczonych od momentu wejścia do klatki do czasu jej opuszczenia. Urlop o wymiarze podstawowym 42 dni, przedłużany jest w wyniku przyznawania dodatkowych dni wolnych z tytułu pracy na zmianie nocnej oraz w warunkach klimatycznych odbiegających od określonej normy. Ogólna liczba dni wolnych - łącznie z ekwiwalentnym czasem wolnym za przepracowane soboty i niedziele - przekracza niejednokrotnie 75 dniówek. Sytuacja taka pociąga za sobą konieczność dysponowania odpowiednio liczną załogą o kwalifikacjach i kompetencjach umożliwiających efektywne zastępstwa na poszczególnych stanowiskach pracy, konkretnie: kombajnista powinien m.in. mieć kwalifikacje operatora obudowy oraz mechanika i odwrotnie. Znacząca jest ponadto umiejętność wykonywania prac naprawczo - przygotowawczych. W kopalni Walsum wybieranie ściany na głębokości 725 m prowadzone musi być przez 6 dni w tygodniu z postojem nie przekraczającym 24 godziny; cel: maksymalne łagodzenie wpływu wybierania na powierzchnię. I w tym przypadku, przy umowie zbiorowej obowiązującej w całym państwie, praca sobotnia honorowana jest według wyżej opisanej zasady. Przypadki pracy przez 6 dni w tygodniu powiązane są z reguły z okolicznościami szczególnymi; mogą to być również przedsięwzięcia z zakresu rozpoznania granicznych zdolności produkcyjnych określonych systemów wybierkowych. W ostatnich miesiącach próby tego typu realizuje się w ramach procedury opracowanej w trakcie poszukiwań sposobów obniżenia kosztów produkcji w górnictwie niemieckim. „Lean processing” (szczupła/e produkcja (procesy) - taką nazwą określa się procedurę autorstwa znanej firmy consultingowej McKinsey. Celem jest ukształtowanie określonych standardów efektywnego wybierania ścian na podstawie doświadczeń uzyskanych w trakcie prób realizacji wyników szczytowych. W procedurze „Lean processing” wyróżnia się pięć faz, a mianowicie: określenie wyposażenia, obłożenia i organizacji (1), optymalizację czynności konserwacyjno - naprawczych (2), stopniowe podnoszenie produkcji do wielkości docelowej; występujące problemy są nie tylko rozwiązywane, ale i analizowane, w razie potrzeby wprowadza się korekty (3), ustalenie zakresu redukcji wyposażenia technicznego i obłożenia nie powodującego obniżenia poziomu produkcji (4) oraz stabilizację realizacji poprzez optymalizację przebiegu kolejnych procesów łącznie z przeróbką mechaniczną (5). Pilotażowe wdrożenie miało miejsce w ścianie 763 zakładu górniczego Lippe. Do prac przygotowawczych zaangażowano szerokie kręgi realizatorów, czego efektem było dopracowanie technologii w najdrobniejszych szczegółach oraz pozyskanie akceptacji załogi i rady zakładowej. W wyniku stosowania tej procedury oczekuje się stabilizacji czasu urabiania na poziomie 10 godzin/dobę, co jest warunkiem uzyskania wydobycia rzędu 5500 ton, przy postępie 8,0 m/dobę. Regułą jest udział załogi w permanentnych analizach przebiegu realizacji przedsięwzięcia. Ciekawostką technologiczną w tej ścianie jest stosowanie, poza strugiem, kombajnu dwubębnowego. Procedura „Lean processing” wdrażana jest w kolejnych zakładach górniczych, m.in. w kopalniach Auguste Victoria / Blumenthal i Walsum. Praca załogi w soboty - w ramach dążenia do wykorzystania zdolności wydobywczej - realizowana jest na podstawie porozumień wewnątrzzakładowych. Z doświadczeń amerykańskich (patrz m.in. Biuletyn Górniczy nr 12/97 i 5-6/00) godne podkreślenia jest nadanie znaczącej rangi kwalifikacjom i poczuciu odpowiedzialności załóg górniczych, jak również niezawodności maszyn. Zaprezentowany przegląd charakterystycznych systemów pracy wskazuje na zróżnicowanie przesłanek doboru określonych rozwiązań; interesujące jest np. przypisanie istotnej ważności - w aspekcie ochrony powierzchni - ciągłości wybierania prowadzonego nawet na głębokościach przekraczających 700m. Zatem, przy doborze systemu pracy zasadne jest korzystanie z bogatego zbioru doświadczeń polskich i zagranicznych. Na tym tle, w aspekcie określonego celu, należy przeprowadzać stosowne badania i analizy uwzględniające konkretne uwarunkowania górniczo-techniczne, jak i ekonomiczno-społeczne, będące podstawą dla decyzji w zakresie doboru optymalnego systemu pracy. Uzyskanie akceptacji rozwiązań ze strony zainteresowanych pracowników jest istotne dla harmonijnego wprowadzenia zmian. Zmianie systemu pracy przodkowej towarzyszyć winny odpowiednie adaptacje w sferze infrastruktury zakładu kopalń (np. powiększenie łącznej pojemności zbiorników węgla), a także w obszarze zarządzania zakładem względnie zgrupowaniem. Realizacja wniosków z dyskusji o zasadności wdrożenia zmian w organizacji pracy załóg górniczych przyczyni się niewątpliwie do podwyższenia stopnia efektywności wydobycia węgla. Tabela 1. Przykładowy plan pracy zespołów przodkowych
A, B, C, D - zespoły przodkowe; x - dzień wolny (bez produkcji) Źródło: J.Stachowicz, G.Fabian: Publikacje, IX-XI 1981, Bytom |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Opracował: Gerard Fabian, Neuwied, RFN  |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||