- Koncentracja górnictwa, hutnictwa, energetyki oraz innych uciążliwych gałęzi przemysłu w woj. śląskim przyczyniła się do jego poważnej degradacji. Jaką rolę w walce z tą degradacją odgrywa kierowana przez pana instytucja?
- Na początku muszę wyeksponować fakt, który dla wszystkich ma być jasny i czytelny, tak by uniknąć nieporozumień. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej nie jest organizatorem żadnych przedsięwzięć, inicjatyw z zakresu ochrony środowiska. My nie kreujemy polityki ekologicznej państwa czy regionu, lecz jesteśmy instytucją finansową. Oczywiście w jakiś sposób na tę politykę wpływamy, ale to dzięki swoim zdolnościom pomocy finansowej. Środki Funduszu przeznaczone są na finansowanie ochrony środowiska i gospodarki wodnej w celu realizacji zasady zrównoważonego rozwoju. Dotyczą szerokiego spektrum działań o wymiarze długofalowym. Należą do nich m.in. minimalizacja ilości powstających odpadów, a co za tym idzie wzrost wtórnego ich wykorzystania i bezpieczne składowanie, przekształcanie i rewitalizacja terenów poprzemysłowych, polepszenie jakości powietrza, zmniejszenie uciążliwości hałasu dla mieszkańców i środowiska, polepszenie jakości powietrza atmosferycznego, a także wzrost różnorodności biologicznej genetycznej gatunkowej czy krajobrazowej oraz lesistości. Niezmiernie ważnym, wręcz pierwszoplanowym zadaniem, jest przywrócenie wysokiej jakości wód powierzchniowych oraz ochrona wód podziemnych i ich racjonalne wykorzystanie. Trzeba także pamiętać o racjonalnym wykorzystaniu naszych skromnych zasobów glebowych oraz eliminowaniu i zmniejszaniu skutków dla środowiska z tytułu zabiegania poważnym awariom.

- Które z tych przedsięwzięć należy uznać za najważniejsze, skoro wszystkie służą jednemu celowi - poprawie ekosystemu w aglomeracji śląskiej?
- Priorytetowe zadania w poszczególnych dziedzinach ochrony środowiska określiła Rada Nadzorcza Funduszu w dokumencie pt. „Lista przedsięwzięć priorytetowych planowanych do dofinaswania ze środków WFOŚi GW w Katowicach na lata 2002 -2003”. Wcześniej przeprowadziliśmy w tej sprawie konsultacje z przedstawicielami Sejmiku Śląskiego i władzami województwa. Lista ta zosta opracowana z uwzględnieniem artykułów 405 - 410 ustawy prawo ochrony środowiska, długoterminowych celów określonych w Strategii Rozwoju Województwa Śląskiego na lata 2001 - 2015 oraz Programu ochrony środowiska na lata 2001 - 2015. W stosunku do lat ubiegłych została rozszerzona o przedsięwzięcia związane z zasilaniem gruntów porolnych, rolnictwem ekologicznym, rekultywacją terenów poprzemysłowych i zdegradowanych oraz wspomaganiem systemu naliczania opłat. Właśnie „Lista przedsięwzięć priorytetowych...” stanowi podstawę przygotowanego na rok bieżący „Planu wykonawczego WFOŚi GW w Katowicach w zakresie finansowej pomocy bezpośredniej w realizacji zadań ekologicznych”.
- Jak kształtuje się wysokość planu finansowego na rok bieżący, i w jaki sposób nim dysponujecie?
- Środki Wojewódzkiego Funduszu przeznaczone na pomoc proekologiczną ujęte są w planie finansowym funduszu statutowego. Budżet na rok 2002. wynosi 358 mln. zł. i składa się w 1/3 z dochodów z opłat i kar, zaś 2/3 stanowią własne środki wypracowane Wydatki obejmują dotacje i pożyczki w wysokości 300 mln. zł. Dodatkowo przewiduje się, że w roku bieżącym zostaną umorzone pożyczki na kwotę 35 mln. zł. Należy podkreślić, że fundusz będzie kontynuował administrowanie środkami grantu szwajcarskiego przeznaczonego na ochronę atmosfery. W naszej dyspozycji przeznaczono dodatkowo 3,5 mln. zł. w formie dotacji. Przy rozdziale środków w formie dotacji i pożyczek przyjęto zasadę, ze dotacje plus umorzenia pożyczek nie przekroczą naszych przychodów z tytułu opłat za korzystanie ze środowiska plus odpisu zysku netto.

- Na jakich zasadach dokonywany jest wybór przedsiębiorstw, których realizację inwestycji proekologicznych należy wesprzeć finansowo?
- Wyboru zadań do dofinansowania dokonujemy w oparciu o pięć głównych kryteriów. Są to: zgodność z polityką ekologiczną państwa i województwa; zintegrowana efektywność ekologiczna, ekonomiczna i społeczna; spełnienie wymogów formalnych, zasięg oddziaływania oraz inne kryteria m.in. stopień zawansowania zadania, zapewnienie najlepszych dostępnych technik i technologii, pobudzanie w kraju rozwoju produkcji i usług na rzecz ochrony środowiska. Należy podkreślić, że wszelkiego rodzaju przedsięwzięcia podejmowane przez Fundusz podlegają dogłębnej analizie i ocenie. Wszak my dysponujemy pieniędzmi publicznymi, z których należy się rzetelnie rozliczyć. Dlatego zawsze interesują nas efekty: ekologiczny, społeczny i ekonomiczny. Efekt społeczny rozumiemy jako akceptację podjętych działań, wzmocnienie konkurencyjności regionu, aktywizację terenów wiejskich, podnoszenie wiedzy ekologicznej zarówno wśród przedstawicieli administracji publicznej, jak i kadr specjalistycznych w poszczególnych przedsiębiorstwach. Efekt ekonomiczny określany jest jako koszt jednostkowy uzyskania efektu ekologicznego oraz okres zwrotu poniesionych nakładów. Istotnym warunkiem otrzymania finansowego wsparcia są wymogi formalne wynikające z obowiązującego prawa a także z dokumentu WFOŚiGW z 31 grudnia ubr. „Zasady udzielania i umarzania pożyczek, udzielania dotacji oraz dopłat do oprocentowania preferencyjnych kredytów i pożyczek na lata 2002 - 2003”. Pierwszeństwo w dofinansowaniu będą miały przedsiębiorstwa spełniające przynajmniej jedno z następujących kryteriów: przystosowanie do wymogów Unii Europejskiej z wykorzystaniem funduszy przedakcesyjnych i innych środków pomocowych, zasięg regionalny lub ponadregionalny, wykonywanie na terenach o przekroczonych standardach jakości środowiska.

- Górnictwo węgla kamiennego w naszym regionie ma zdecydowanie negatywny wpływ na środowisko. Oczywiście zobowiązane jest do płacenia kar ekologicznych oraz ograniczania skutków eksploatacji, poprzez proekologiczne inwestycje. Czy wypełnia swoje zobowiązania? Czy może liczyć na wasze wsparcie?
- Z górnictwem problemy mieliśmy zawsze, jako że kopalnie rzadko wywiązują się z nałożonych na nie opłat ekologicznych. Zadłużenie wobec Funduszu narasta od lat. My wiemy, że górnictwo znajduje się w bardzo trudnej sytuacji finansowej, że jest poważnie zadłużone. Z drugiej zaś strony istnieje jedno prawo dotyczące wszystkich przedsiębiorców, niezależnie do branży. Mamy świadomość, że zgodnie z ustawami restrukturyzacyjnymi niektóre organy administracyjne państwa mają możliwości umarzania zadłużenia, również z tytułu opłat ekologicznych. Ale trzeba pamiętać, że opłaty te mają charakter daniny publicznej i po prostu trzeba je płacić. W ciągu dwóch ostatnich lat WFOŚiGW nie dofinansowywał zadań związanych z górnictwem. Jedyny wyjątek stanowi zadanie z zakresu profilaktyki przeciwpowodziowej. Wnioskodawcą była KWK „Kazimierz Juliusz” sp. z o.o. z zadaniem pt. ”Regulacja rzeki Bobrek w km 6 + 580 wraz z budową murów oporowych i likwidacją przepustu tymczasowego. regulacja rzeki Bobrek w km 7 + 225 do 7 + 648”.

- Fundusz w swoim terminarzu w roku bieżącym bodaj za najważniejszy uznał problem związany z ochroną wód i gospodarką zasobami wodnymi. Co konkretnie robi się w tej sprawie?
- Istotnie, w stosunku do lat ubiegłych więcej środków przekażemy na współfinansowanie projektów związanych z ochroną wód - zwłaszcza tych, które uzyskały wsparcie finansowe z funduszu ISPA. Po raz pierwszy przeznacza się środki w formie dotacji (jako uzupełnienie pożyczki), na rozwój i modernizację systemów odprowadzania i oczyszczania ścieków komunalnych zgodnie z programami przyjętymi przez gminy. Ale gospodarka wodna to tylko część naszego programu. Toteż zdania z poszczególnych, wskazywanych przeze mnie kierunków działania finansowane będą na terenie całego województwa śląskiego, jednak ich wielkość będzie różna, w zależności od priorytetów przyjętych w polityce ekologicznej na obszarach rozwoju województwa.
Dziękuję za rozmowę
Rozmawiała: Mira Borkiewicz.