System energetyczny musi być zdolny do wytrzymania różnego rodzaju szoków cenowych i gwałtownych wahań dostaw. Polityka energetyczna musi brać pod uwagę cele długoterminowe jak np. bezpieczeństwo energetyczne, ale również krótkoterminowe - dostarczanie energii po możliwie niskich kosztach - co często determinuje tymczasowe polityczne priorytety. W ostatnich latach w Europie dominowały cele, które obejmowały między innymi uwolnienie rynku energii i zagadnienia związane z ochroną środowiska naturalnego. Nic dziwnego również, że w sytuacji nadpodaży energii i jej niskich cen, bezpieczeństwo energetyczne nie było głównym zagadnieniem w latach 90-tych.
Przesunięcie środka ciężkości w kierunku ropy i gazu spoza Europy może zagrozić stabilności energetycznej kontynentu. Bezpieczeństwo energetyczne musi być nieodłącznie związane z polityką energetyczną uwzględniającą inne zagrożenia, w tym również środowiskowe.
Jedną z dróg realizacji różnorakich celów polityki energetycznej jest włączenie czynników związanych z wyborem źródeł dostaw energii, zagadnień bezpieczeństwa energetycznego, problemów zróżnicowania i pewności dostaw, w system decyzyjny.
Europa w coraz większym stopniu uzależnia się od zewnętrznych dostaw energii i proces ten będzie się pogłębiał, szczególnie w sytuacji wyczerpywania się zasobów gazu na Morzu Północnym. Zwiększone uzależnienie od przyszłych dostaw ropy i gazu z importu wystawi Europę na niebezpieczeństwa wynikające z niespodziewanych wahań cen energii, ale również ryzyko przerw w dostawach. Światowe uzależnienie od dostaw ropy z krajów należących do OPEC oraz ewidentna współpraca pozostałych eksporterów ropy (w tym Rosji i Norwegii) powiększa tylko niepewną przyszłość w zakresie cen tego surowca. Istnieje realne niebezpieczeństwo, że styl jaki prezentują kraje OPEC w swojej polityce może również przenieść się na międzynarodowy rynek gazu, gdyż istnieje zaledwie kilku liczących się jego eksporterów (mniej nawet niż ropy), a import gazu stale się zwiększa. Zjawisko to daje głównym eksporterom (takim jak Rosja) dodatkowe przywileje na rynku.
Zwiększone uzależnienie od przyszłych dostaw ropy i gazu z importu wystawi Europę na niebezpieczeństwa wynikające z niespodziewanych wahań cen energii ale również ryzyko przerw w dostawach.
Dające się zauważyć w ostatnim okresie w Europie zjawisko powrotu do węgla, przynajmniej w ograniczonym zakresie, spowodowało ograniczenie wpływu wzrostu cen gazu na koszt wytwarzania energii elektrycznej w ostatnich trzech latach. Zmniejszone zapotrzebowanie na gaz spowodowało złagodzenie wzrostu cen tego surowca na rynku. Elektrownie opalane węglem, pracujące w ostatnim okresie przy mniejszym współczynniku wykorzystania, zanotowały zwiększone zapotrzebowanie na energię elektryczną, wypierając gazowe. W samej tylko Wielkiej Brytanii zużycie węgla do produkcji energii elektrycznej w pierwszej połowie roku 2001 było większe o 32% niż w odpowiednim okresie roku 1999. Pozostaje jednak pytanie co dalej na rynku energii z węgla w przypadku gdy dostępne moce produkcyjne w Europie będą się kurczyć razem ze starzeniem się elektrowni opalanych węglem.
Rola węgla jako amortyzatora szoków cenowych na rynku energii w Europie zagrożona jest przez proces wyłączania elektrowni węglowych. Obecnie około 63% wszystkich elektrowni opalanych węglem w Europie ma co najmniej 20 lat. W sytuacji gdy hydroelektrownie nie stanowią znaczącego uzupełnienia, a część elektrowni atomowych planowanych jest do zamknięcia, bez budowy nowych, bezpieczeństwo energetyczne staje się coraz bardziej uzależnione od energii produkowanej w elektrowniach gazowych, przy konieczności importu gazu z zewnątrz.
Uwolnienie rynku energii w Europie pomogło doprowadzić do zapewnienia niskich cen energii dla konsumentów i umożliwiło walkę konkurencyjną na rynku. Z drugiej jednak strony, uwolnienie rynku energii może powodować obniżenie poziomu bezpieczeństwa energetycznego i znaczniejsze wahania cen w średnim i dłuższym okresie czasu, dopóki Unia Europejska nie wprowadzi ramowej polityki w zakresie bezpieczeństwa energetycznego. Prawdopodobne jest, że brak tej polityki może doprowadzić do sytuacji w której nowe elektrownie opalane gazem będą zastępować wyłączane jednostki nuklearne i opalane węglem, co z kolei doprowadzi do wzrostu uzależnienia od importu gazu.
Na wolnym rynku energii zróżnicowanie źródeł powinno być w Europie jednym z priorytetów. Aktualnie nie istnieje żaden mechanizm zachęcający potencjalnych inwestorów na rynku energii do brania pod uwagę długoterminowych celów wynikających z problemów bezpieczeństwa energetycznego. Wybór elektrowni opalanych gazem związany jest z relatywnie niskimi kosztami budowy, krótszym czasem oddania do eksploatacji oraz szybszym zwrotem nakładów - czynnikami które czynią całą inwestycje atrakcyjniejsza z punktu widzenia inwestora. Bezpieczeństwo energetyczne ciągle pozostaje zagadnieniem które jest rozpatrywane na poziomie narodowym i/lub unijnym.
Rola węgla jako amortyzatora szoków cenowych na rynku energii w Europie zagrożona jest przez proces wyłączania elektrowni węglowych.
Energia elektryczna z elektrowni węglowych jest konkurencyjna na rynku. Utrzymywanie odpowiedniego zróżnicowania rynku energetycznego, poprzez zachęcanie do unowocześniania starzejących się elektrowni węglowych przez zastosowanie technologii czystego spalania węgla, byłoby tanią alternatywą dla zapewnienia przyszłego bezpieczeństwa energetycznego, przy zachowaniu korzyści dla środowiska naturalnego. Nowe technologie są bardziej wydajne i czystsze - szczególnie w stosunku do tradycyjnych procesów redukują zużycie węgla i szkodliwą emisję.
Węgiel z Europy, jakkolwiek zasoby jego są znaczne, nie jest w chwili obecnej i w najbliższej przyszłości nie będzie konkurencyjnym źródłem energii na rynku światowym. Istnieją jednak poważne argumenty przemawiające za utrzymywaniem jego wydobycia tam gdzie jest lub może być to opłacalne w chwili obecnej. Sytuacja na świecie stwarza możliwość skorzystania ze stabilnych dostaw tego surowca również z innych regionów, aby dopomóc rodzimej (europejskiej) produkcji w zapewnieniu pokrycia nawet zwiększonego zapotrzebowania.
Import węgla, szczególnie drogą morską, nie stwarza takich zagrożeń dla środowiska jak import tą drogą ropy czy gazu. Ponadto łatwiejsze jest jego składowanie i dystrybucja, co w przypadku Europy odgrywać może niebagatelną rolę w związku z zagrożeniami zewnętrznymi. Ma to szczególne znaczenie w tych krajach europejskich, które nie mają żadnych możliwości składowana gazu.
Podsumowując powyższe należy stwierdzić że węgiel jest:

- paliwem o konkurencyjnej cenie... „W przypadku węgla, można mówić o konkurencyjnej cenie na rynku, w przypadku ropy o rynku zdominowanym przez kartel, a w przypadku gazu sytuacja jest wyjątkowa, gdyż kilku producentów funkcjonuje w ramach lokalnych karteli, których polityka cenowa jest zdominowana przez rynek ropy.”
- paliwem łatwym w transporcie... „Węgiel jest jedynym produktem energetycznym który został usunięty z listy produktów niebezpiecznych do transportu morskiego, sporządzonej przez OMI (International Maritime Organisation.)”
- paliwem którego zapasy są ogromne... „W liczbach bezwzględnych światowe rezerwy paliw stałych są 4 - 5 razy większe niż ropy, zapewniając pokrycie zapotrzebowania na około 200 lat”
- paliwem pewnym i dostępnym... „Charakterystyka światowego rynku węgla (geograficzne i geopolityczne położenie dostępnych zasobów przy braku napięć międzynarodowych) jest szczególnie interesująca w świetle wzrastającego uzależnienia od dostaw zewnętrznych. W tej materii można mówić o stabilnych ekonomicznie i fizycznie dostawach.”

Zielona Księga Unii Europejskiej z której pochodzą powyższe cytaty porusza szereg zagadnień wymagających bliższego omówienia. Rozpatrując zagadnienia związane z rynkiem węgla w Europie należy wyraźnie rozgraniczyć wydobycie węgla i jego konsumpcję. Jest to szczególnie istotne przy stwierdzeniach typu „wybór opcji węglowej w Europie wynika głównie z racji istotnych z punktu widzenia danego regionu i społeczności”, które odnoszą się głównie do produkcji węgla a nie jego wykorzystywania.. Z powodów przedstawionych powyżej należy sądzić, że węgiel jest ważnym elementem koszyka paliw w krajach europejskich.
Wspomniana Księga zwraca uwagę między innymi na konieczność prowadzenia polityki mającej na celu utrzymanie wydobycia węgla w ilości wystarczającej do zapewnienia utrzymania przez kraje europejskie wiodącej roli w zakresie stosowanych technologii górniczych i jego spalania.
Polityka ta powinna być prowadzona niezależnie od zagadnień bezpieczeństwa energetycznego, a w jej kosztach powinny między innymi być uwzględnione koszty ponoszone przez producentów maszyn i urządzeń górniczych.
Każda ramowa polityka mająca na celu zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego regionu powinna być zintegrowana ze wszystkimi elementami zrównoważonego rozwoju, takimi jak bezpieczeństwo ekonomiczne i socjalne obywateli, rozwój społeczeństw czy ochrona środowiska. Jedynie dostawy taniej, czystej i pewnej energii są w stanie zapewnić realizację nakreślonych wyżej celów. Węgiel jest tym paliwem, które przy niewielkiej cenie jest w stanie w nowoczesnym, współczesnym świecie zapewnić możliwość zrównoważonego rozwoju.
Należy bezwzględnie zgodzić się z twierdzeniem z „Zielonej Księgi”, że „przyszłość węgla w znacznej mierze uzależniona jest od odpowiednich technologii umożliwiających zmniejszenie negatywnego wpływu jego spalania na zanieczyszczenie środowiska.”
Istniejące obecnie technologie są w stanie radykalnie zmniejszyć emisję szkodliwych cząstek i gazów do atmosfery.
Technologie te mogą również zapewnić w przyszłości możliwość produkcji wodoru, gdyby taka konieczność zaistniała dla zaspokojenia wzrastających potrzeb energetycznych. Możliwości ograniczenia emisji dwutlenku węgla przy równoczesnym ograniczeniu kosztu takich technologii powinny iść w parze z ułatwieniami w rozprzestrzenianiu nowoczesnych technologii. Należy zwrócić uwagę na fakt, że rozwój odnawialnych źródeł energii w izolacji od ogólnej sytuacji energetycznej może zagrozić pewności dostaw energii do końcowego odbiorcy. Większość ze źródeł odnawialnych jak np. słońce, wiatr czy woda z samego swojego charakteru są niepewne i nie są na razie w stanie zapewnić nieprzerwanych dostaw energii. Podczas gdy ich rola w realizacji celów środowiskowych jest bezcenna, nie można zapominać o konieczności zapewnienia pewnych, tanich i konkurencyjnych dostaw z innych źródeł.
Wyzwaniem w chwili obecnej jest wprowadzenie takiej polityki ramowej, która włączy zagadnienia bezpieczeństwa energetycznego (i środowiskowego) w proces decyzyjny, szczególnie w zakresie przyszłych inwestycji na rynku energii.
Jeżeli to zostanie dokonane, węgiel - dostępne, tanie i pewne źródło energii (w porównaniu z innymi paliwami stałymi) - będzie nadal pełnił istotną rolę w zapewnieniu dostaw energii dla Europy, uwzględniając równocześnie, poprzez rozwój nowoczesnych technologii, problemy ochrony środowiska.