Zarząd GIPH chce rozeznać możliwości utworzenia funduszu poręczeń kredytowych ukierunkowanego na branżę górniczą, ze szczególnym uwzględnieniem podmiotów gospodarczych powstałych na bazie majątku kopalnianego oraz firm utworzonych przez górników odchodzących z kopalń. Fundusz tai mógłby również pomagać producentom maszyn i urządzeń górniczych, zwłaszcza w zakresie kredytów niezbędnych dla wzrostu eksportu.

Porównanie poręczeń w wybranych krajach Unii Europejskiej oraz w Polsce wskazuje na potrzebę rozwoju tego typu instrumentu finansowego dla wspierania przedsiębiorczości w naszym kraju. Ilustruje to poniższa tabela .

Dane dla UE uśredniono z lat 1994 - 1997, dane dla Polski pochodzą z 1997r.

Mimo dużego zróżnicowania rozwiązań w poszczególnych krajach, można zaobserwować pewne cechy wspólne FPK,
charakterystyczne również dla działających w Polsce.
Fundusze poręczają przeważnie od 50 do 80% kwoty kredytu. Zabezpieczenie reszty kredytu należy do kredytobiorcy (zgodnie z założeniami, fundusz nie powinien poręczać całości zobowiązań kredytowych). Za najbardziej korzystne uznaje się zabezpieczanie od 60 - 70% kredytu. Jak wynika z doświadczenia, zabezpieczenie na kwotę mniejszą niż 50% sumy kredytu jest mało atrakcyjne dla poręczeniobiorcy (na większość kredytu w dalszym ciągu musi on znaleźć własne zabezpieczenia), zaś powyżej 80% jest zbyt ryzykowne (zabezpieczenie własne poręczeniobiorcy jest na tyle małe, że może on nie być skłonny do spłaty kredytu).
Fundusze specjalizują się we wspieraniu rozmaitych grup przedsiębiorstw. Najczęściej są to małe i średnie przedsiębiorstwa (MSP), a w ramach tej grupy można jeszcze odnaleźć rozmaite priorytety branżowe. Istnieje więc wiele funduszy przeznaczonych wyłącznie dla rzemieślników, rolników, przedsiębiorstw handlowych, przedsiębiorstw proinnowacyjnych itd. W Polsce większość istniejących funduszy ma charakter ogólny, to znaczy ich oferta jest przeznaczona dla bardzo szerokiej grupy przedsiębiorców.
Bardzo istotna dla funkcjonowania funduszy jest współpraca z bankami. Generalnie zalecana jest współpraca z co najmniej dwoma bankami, z drugiej jednak strony liczba banków współpracujących nie powinna być zbyt duża. Podstawowe znaczenie ma współpraca z tymi bankami, które koncentrują swoją działalność na obsłudze sektora, do którego kierujemy naszą ofertę poręczycielską Większość funduszy w Polsce nie jest nastawiona na zysk. Osiągnięcie stanu samofinansowania przez fundusz jest bardzo trudne i możliwe tylko w niewielu wypadkach oraz w długim okresie działania. Zazwyczaj przychody funduszu pochodzą z dwóch podstawowych źródeł: prowizji pobieranej za udzielenie poręczenia (wynosi ona zwykle 1-3% wartości poręczenia) i odsetek od lokat bankowych funduszu (kapitał funduszu na rachunku bankowym). Koszty zaś podzielić można na administracyjne (płace personelu, czynsze, szkolenia, podróże, monitoring, promocja itp.) oraz koszty będące odzwierciedleniem strat z tytułu utraconych poręczeń (wyegzekwowanych przez bank w związku z poręczonymi i nie spłaconymi kredytami).
Jedną z bardzo ważnych zmiennych opisujących działalność funduszu jest tzw. mnożnik kapitałowy (zwany też multiplikatorem). Wielkość ta określa stosunek maksymalnej wartości poręczeń udzielanych przez fundusz do jego kapitału. Zauważmy, że w przypadku, gdy fundusz udziela stosunkowo dużej liczby niewielkich poręczeń szansa, że wszystkie one będą dotyczyć nie spłacanych kredytów jest minimalna. Dzięki temu fundusz jest w stanie przekonać bank, aby suma przyjmowanych od funduszu poręczeń przekraczała wartość jego kapitału. Mnożnik opisuje zatem stosunek wartości możliwych do udzielenia poręczeń (a właściwie aktualnych zobowiązań z tytułu udzielonych poręczeń) do wartości kapitału funduszu. Wielkość mnożnika w rozmaitych krajach i funduszach sięga od 1 do 25. Wysoką wartość mnożnika udaje się wynegocjować dopiero po wielu latach działania funduszu i oznacza ona występowanie najwyższego zaufania między funduszem i współpracującym z nim bankiem.
Najczęściej wyróżnia się dwa podstawowe modele funduszy poręczeń kredytowych: indywidualny i portfelowy. Pierwszy z nich jest dużo popularniejszy i polega na rozpatrywaniu przez organy funduszu wniosków o poręczenie pojedynczych kredytów. W drugiej sytuacji fundusz poręcza (w określonym stopniu) cały portfel kredytów udzielanych przez bank podmiotom spełniającym określone kryteria. Wówczas do funduszu nie trafią w ogóle wnioski o udzielenie poręczeń pojedynczym klientom, a jego rola sprowadza się do kontrolowania, czy bank przestrzega ustalonych procedur. Takie rozwiązanie zakłada bardzo duży stopień zaufania funduszu w stosunku do banku. Ze względu na zachodzące procesy koncentracji oraz specjalizacji FPK coraz częściej funkcjonują jako samodzielne podmioty prawne, z których działalność inna niż poręczycielska została wyodrębniona do oddzielnych instytucji. Niewątpliwą zaletą FPK jako wyłącznej formy działalności jest przejrzystość prawno - finansowa, co doceniają zwłaszcza banki.
W wielu krajach forma organizacyjno - prawna wszystkich funduszy poręczeń kredytowych określona jest przez akty prawne wyższego rzędu. Tak jest, między innymi we Francji, Włoszech oraz w Niemczech. W tym ostatnim kraju poręczenia w celach zarobkowych mogą być udzielane wyłącznie przez wyspecjalizowane banki poręczycielskie.
Ingerencja państwa w funkcjonowanie oraz ewentualny nadzór nad instytucjami poręczeniowymi nie powinna nikogo dziwić. FPK, jako instytucje rynku finansowego, winny ten rynek stabilizować, a obowiązkiem państwa jest zapewnienie wiarygodności oraz jakości funkcjonowania poszczególnych rynków.
W Polsce poręczenia emitowane przez osoby prawne, w których większościowy udział posiada Skarb Państwa lub podmioty od niego zależne, mogą być udzielane wyłącznie zgodnie z Ustawą o poręczeniach i gwarancjach udzielanych przez Skarb Państwa oraz niektóre osoby prawne. Poręczenia wystawiane przez inne instytucje mogą natomiast być udzielane na zasadach ogólnych na podstawie kodeksu cywilnego.
W wielu krajach UE równolegle istnieją programy poręczeń kredytowych finansowane ze środków publicznych oraz fundusze poręczeń kredytowych (najczęściej fundusze poręczeń wzajemnych), w których dominującą rolę odgrywa sektor prywatny oraz samorząd gospodarczy. We Francji uzupełniająco funkcjonuje utworzony w pełni ze środków budżetowych centralny FPK, który swym zasięgiem obejmuje obszar całego kraju. We Włoszech oraz Hiszpanii właścicielami FPK są beneficjenci poręczeń oraz samorząd gospodarczy, zaś w Holandii i Grecji funkcjonują jedynie FPK finansowane w pełni ze środków publicznych.
W Polsce, wkrótce po 1989oku,. pojawiły się liczne koncepcje dotyczące rozmaitych sposobów wspierania przedsiębiorstw, w tym powołania funduszy poręczeń kredytowych. Do ważniejszych należały projekty opracowane przez: Biuro Ministra ds. Promocji Przedsiębiorczości, Program GEMINI, Ministerstwo Przemysłu i Handlu. Żaden z nich nie doczekał się wprowadzenia w życie, choć niektóre ich elementy można odnaleźć w zasadach określających funkcjonowanie dotychczas powstałych funduszy.
W zasadzie aż do połowy 1994r. nie można mówić o istnieniu w Polsce funduszy poręczeń kredytowych w klasycznym tego słowa znaczeniu. Poręczenia były udzielane przez Skarb Państwa; dotyczyły one jednak przeważnie dużych przedsiębiorstw i dużych, często zagranicznych, kredytów. Działalność polegającą na przyznawaniu poręczeń prowadziły też lokalne i regionalne instytucje wspierania przedsiębiorczości, na przykład agencje rozwoju regionalnego. Aktywność ta nie miała jednak charakteru funduszu poręczeń kredytowych, gdyż zasady i procedury ubiegania się o udzielenie poręczenia nie były dostatecznie sformalizowane (np. w sferze kryteriów określających, jakie podmioty mogą ubiegać się o poręczenie) i poręczenie kredytu miało raczej na celu pomoc konkretnemu przedsiębiorstwu, a nie ogólne wspieranie rozwoju gospodarki w regionie.
Wzrost zainteresowania funduszami poręczeń kredytowych zaczął się w 1994r. W marcu tego roku odbyła się w Mądralinie konferencja na temat lokalnych funduszy gwarancyjnych, zorganizowana wspólnie przez Program Inicjatyw Lokalnych (PIL) Phare, Fundację Inicjatyw Społeczno - Ekonomicznych, Fundację Eberta i program ILE OECD. Wkrótce też rozpoczęły swą działalność fundusze poręczeń kredytowych uruchomione w ramach Programu Inicjatyw Lokalnych Phare.
Zasadniczym celem Programu Inicjatyw Lokalnych Phare było zaproponowanie i przetestowanie zestawu narzędzi rozwoju gospodarczego i wspomagania tworzenia nowych miejsc pracy w skali lokalnej. Wzięło w nim udział 15 gmin (były to gminy wiejskie oraz małe i średnie miasta liczące do ok. 60 tysięcy mieszkańców), z których 9 otrzymało znaczące wsparcie finansowe (w wysokości ok.700.000 EURO każde) na realizację opracowanego przez siebie programu rozwoju lokalnego. W 8 spośród 9 gmin jednym z projektów będących częścią programu stały się lokalne FPK. Fundusze takie zostały utworzone w Biłgoraju, Działdowie, Kutnie, Nidzicy, Starachowicach, Ustrzykach Dolnych, Wicku i Zelowie. Wsparcie fachowe zapewniało polsko - włoskie konsorcjum firm doradczych.
Fundusze dysponowały kapitałami w wysokości od 150.000 do 300.000 euro. Początkowo obejmowały swym zasięgiem terytorium jednej lub kilku gmin. W miarę zdobywania kolejnych doświadczeń, rozszerzały swój zasięg działania. Wszystkie funkcjonują do chwili obecnej (z wyjątkiem funduszu w Wicku, gdzie w stan likwidacji została postawiona prowadząca go jednostka, tj. Słowińska Agencja Rozwoju Regionalnego).
Kolejnym istotnym krokiem w tworzeniu funduszy poręczeń kredytowych w Polsce było utworzenie regionalnych FPK w Białymstoku i Lublinie. Fundusze te powstały w ramach Polsko - Brytyjskiego Programu Wspierania Przedsiębiorczości działającego na terenie ówczesnych województw lubelskiego i białostockiego, a zorientowanego na wspieranie małych i średnich przedsiębiorstw.
W drugiej połowie lat 90 znaczące środki finansowe na tworzenie FPK przeznaczała Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa (AWRSP). Fundusze przez nią tworzone powstawały przeważnie ze środków Agencji) i gmin. Były skierowane przede wszystkim do bezrobotnych pochodzących z byłych PGRów lub zatrudniających ich przedsiębiorców. W ten sposób powstały początkowo fundusze w Gołdapi, Karlinie i Kętrzynie, zaś istniejące fundusze w Nidzicy i Działdowie otrzymały dodatkowe środki finansowe. AWRSP nadal wspiera powstawanie FPK w rolniczych regionach kraju.
W grudniu 1994 roku utworzony został Fundusz Poręczeń Kredytowych dla Małych i Średnich Przedsiębiorstw w ramach struktury Banku Gospodarstwa Krajowego. Była to jedna z ówczesnych inicjatyw rządowych na rzecz wspierania sektora MSP w Polsce. W roku 1997 fundusz ten, na mocy Ustawy o poręczeniach i gwarancjach udzielanych przez Skarb Państwa i niektóre osoby prawne, przemianowany został na Krajowy Fundusz Poręczeń Kredytowych BGK. Oferuje on poręczenia na obszarze całego kraju za pośrednictwem sieci banków współpracujących. Pod względem wielkości kapitału oraz zasięgu działania jest to w tej chwili największy fundusz w Polsce.
W ostatnim czasie ma miejsce znaczny wzrost zainteresowania tworzeniem FPK przez lokalne społeczności przedsiębiorców i władze samorządowe wszystkich szczebli. Przyjęta niedawno przez Sejmik Woj. Śląskiego Strategia Rozwoju przewiduje również powołanie FPK. 19 marca br. odbyło się w Katowicach spotkanie przedstawicieli gmin poświęcone FPK.
Powołanie FPK jest - zdaniem Zarządu GIPH - konieczne, ponieważ zwiększają one wiarygodność swoich beneficjentów. Odrębna analiza zdolności kredytowej oraz dodatkowe źródła informacji o kredytobiorcy pozwalają znacznie ograniczyć ryzyko finansowania poręczanych przedsięwzięć. Co więcej, w porównaniu z innymi formami, poręczenie FPK jest niezwykle elastycznym instrumentem. Uwarunkowania te sprawiają, że ogólne ryzyko kredytodawcy jest znacznie niższe niż gdyby kredyt zabezpieczany był np. zwykłym zastawem hipotecznym. Z tej też przyczyny banki są skłonne obniżać oprocentowanie beneficjentom funduszy poręczeniowych.
To jak dalece instytucje kredytowe lub pożyczkowe obniżają własne oprocentowanie, jest uzależnione od metodologii oceny ryzyka kredytowego przez każdą z nich. Kredyt z poręczeniem wiarygodnego FPK we Francji czy Włoszech jest oprocentowany średnio o 1/10 - 1/8 niżej, niż analogiczny kredyt udzielony bez poręczenia FPK.
Zmniejszenie oprocentowania proporcjonalnie obniża koszty finansowe przedsiębiorstw korzystających z finansowania kredytowego, co ma bezpośrednie przełożenie na korzystniejszy wynik finansowy tych podmiotów gospodarczych. W krajach, gdzie programy poręczeń kredytowych funkcjonują od wielu lat, z tego właśnie powodu przedsiębiorstwa bardzo chętnie korzystają z poręczeń oferowanych przez fundusze poręczeniowe.
Doświadczenia polskie są podobne, ale oszczędności kredytobiorców wskutek obniżenia oprocentowania są najczęściej zbliżone do rozmiaru prowizji, jaką obciążani są beneficjenci funduszy poręczeniowych za uzyskanie poręczenia.