Na co dzień nie zaprzątamy sobie głowy przyczynami zjawiska zwanego efektem cieplarnianym. Dopiero zszokowani anomaliami pogodowymi zaczynamy wierzyć naukowcom, wskazującym nam jego winowajców. Na ławie oskarżonych jest również METAN, ulatujący z szybów wentylacyjnych jastrzębskich kopalń. Warto więc odnotować inwestycję, dzięki której jego emisja zmniejszy się o 12 mln metrów sześc. w ciągu roku. Można oczywiście roztrząsać, czy jest to dużo, czy mało... Okazało się, że za mało, aby inwestycja realizowana właśnie w kopalni "Pniówek" uzyskała finansowe wsparcie Banku Światowego. Po koniec ubiegłego roku była ona obiektem zainteresowania specjalnej misji tego banku, która przybyła do Jastrzębskiej Spółki Węglowej SA, aby zapoznać się z ideą przedsięwzięcia i jego wielkością. Efekt był raczej typowy: mimo bardzo pozytywnych opinii Bank Światowy nie zdecydował się na udział w sfinansowaniu tej kosztownej, w warunkach polskiego górnictwa, inwestycji. Z jakiego powodu? Oficjalnie - ze względu na duże zaawansowanie robót, nieoficjalnie - zbyt niskich jej kosztów... Wstępne wyliczenia szacują je na 40 - 45 mln zł.

DRUGA KOPALINA

W ciągu roku do wyrobisk kopalń JSW SA wydziela się 360 mln metrów sześć. metanu, z czego systemem odmetanowania ujmuje się 100 mln metrów sześć. gazu. Ponad połowa tej ilości pochodzi z jednej kopalni - z "Pniówka", gdzie w ciągu minuty wydziela się 240 metrów sześciennych metanu, a w ciągu roku ujmowane jest ponad 52 mln metrów sześc. "Pniówek" ma największe zasoby doskonałego węgla koksowego typu 35.1 i 2, a zarazem najdłuższą, bo 40 letnią perspektywę życia.
Jednak w miarę schodzenia eksploatacji na głębsze poziomy, coraz poważniejszym wyzwaniem stawała się wysoka temperatura skał. Wraz z budową poziomu wydobywczego na głębokości 1000 metrów, oczywista stała się konieczność wyposażenia kopalni w centralną klimatyzację. Już obecnie temperatura skał sprawia, że 550 osób, czyli 11,4 procent załogi pracującej pod ziemią, a 100 procent zatrudnionych w ścianach pracuje w warunkach temperaturowych wymagających skróconego czasu pracy. Fakt ten w prosty sposób przekłada się na zwiększony poziom zatrudnienia, a tym samym na koszty wydobycia. Zejście eksploatacji na niższy poziom oznacza temperatury jeszcze wyższe, wobec których lokalne urządzenia schładzające powietrze w wyrobiskach są bezsilne.

METAN W ROLI PRACUSIA

Klimatyzacja wymaga jednak sporo energii elektrycznej, a do jej produkcji potrzebne jest paliwo. W przypadku "Pniówka" czekało ono na zatrudnienie, gdyż zasoby niezagospodarowanego metanu ciągle jeszcze wynoszą około 18 mln m sześc. Ich wielkość była istotnym argumentem ułatwiającym podjęcie decyzji o rozpoczęciu tej niekonwencjonalnej inwestycji. Projekt jest rozwiązaniem kojarzącym układ energetyczny z chłodniczym.
Główny problem, jeszcze do niedawna utrudniający zwiększenie wykorzystania gazu ujmowanego w procesie odmetanowania, wynikał z faktu, że jest on mieszaniną powietrzno - metanową, zawierającą od 50 do 60 procent metanu.
Dzięki technologii niemieckiej firmy Saarberg Fernwarme GmbH, która wygrała przetarg na realizację głównej części inwestycji, mieszanka metanowa stała się pełnowartościowym paliwem spalanym w silnikach gazowych, napędzających agregaty prądotwórcze. Łączna moc obu agregatów wyniesie 5,4 MW energii elektrycznej i 6,6 MW energii cieplnej. W procesie spalania gazu metanowego wytwarzane jest bowiem również ciepło, którego energia zostanie wykorzystana w chłodziarkach absorbcyjnych do produkcji zimnej wody - do temperatury 7 stopni C, a w drugim etapie - w chłodziarkach sprężarkowych - do temperatury 1,5 stopnia. Tak oziębiona woda skierowana zostanie rurociągami zainstalowanymi w szybie Ludwik do podziemia kopalni, gdzie za pośrednictwem trójkomorowej śluzy ciśnieniowej Siemag, rozprowadzana będzie cyklicznie: woda zimna schodząca rurociągami z powierzchni i woda ciepła wracająca z instalacji ochładzających powietrze w poszczególnych wyrobiskach kopalni.
Bez przesady można więc powiedzieć, że jest to rozwiązanie modelowe, dające kilka pożytecznych efektów równocześnie: oprócz zasadniczego, jakim jest zagwarantowanie kopalni klimatyzacji, poprawia ochronę środowiska naturalnego, a na dodatek całe przedsięwzięcie bilansuje się jako efektywne ekonomicznie. Centralna klimatyzacja zapewni utrzymanie temperatury powietrza w wyrobiskach kopalni w granicach do 33 stopni C, a jednocześnie pozwoli zmniejszyć emisję metanu do atmosfery o około 12 mln metrów sześć. w ciągu roku.
Termin uruchomienia pierwszego etapu instalacji wyznaczony został na maj bieżącego roku, więc już niebawem odbędzie się próba generalna funkcjonowania skojarzonych układów.
W wyrobiskach górniczych metan nadal jest najgroźniejszym wrogiem górnika, ujarzmionym - dzięki intensywnej wentylacji i systemowi odmetanowania kopalń oraz metanometrii. Jednak kopalnie Jastrzębskiej Spółki Węglowej SA są na dobrą sprawę kopalniami wydobywającymi dwa rodzaje paliwa: stałego, czyli węgla i gazowego, czyli metanu. Dzięki nowoczesnym technologiom stopień zagospodarowania ujmowanego metanu może zwiększyć się niemal skokowo, a ceny energii elektrycznej ponoszone przez kopalnie stają się coraz silniejszym bodźcem do szukania rozwiązań niekonwencjonalnych.

DOBRY INTERES

Głównym inwestorem i realizatorem tej inwestycji jest dotychczasowy odbiorca gazu metanowego z "Pniówka" - Spółka Energetyczna "Jastrzębie", producent energii elektrycznej i ciepła dla kopalń i miasta. Jest to spółka akcyjna powstała na bazie majątku JSW SA. Przedsięwzięcie powiększające jej moce produkcyjne, a oparte na spalaniu taniej mieszanki gazowej, która do niedawna nie znajdowała zastosowania - to dobry interes.
Dla kopalni "Pniówek" centralna klimatyzacja oznacza otwarcie dostępu do 94 mln ton węgla zalegających na poziomach 830 i 1000 metrów. Poprawienie warunków klimatycznych w wyrobiskach kopalni podwyższa standard warunków pracy załogi, ale ważne jest również dla kondycji maszyn i urządzeń.
Natomiast w skali globalnej zyskiem jest zmniejszenie emisji metanu do atmosfery, a tym samym zmniejszenie zagrożeń wynikających z efektu cieplarnianego.