A wartość, jak wiadomo coraz powszechniej, zależy od jakości. W przypadku węgla koksowego zakład przeróbczy jest wręcz niezbędnym ogniwem procesu produkcyjnego, co do niedawna wyrażało się traktowaniem Zakładów Mechanicznej Przeróbki Węgla jako integralnej części kopalni właściwej.
Jednak w miarę zaawansowania procesów restrukturyzacyjnych, w jastrzębskich kopalniach rodziła się koncepcja powołania w obrębie spółki węglowej zintegrowanej struktury zakładów przeróbczych, pozwalającej zracjonalizować ich działalność i maksymalnie dostosować do strategii sprzedaży realizowanej przez spółkę węglową.
Jastrzębska Spółka Węglowej SA ma szczególnie sprzyjające warunki do stworzenia takiej struktury: zakłady przeróbcze jej kopalń zbudowane zostały w latach 1966 -1983, są więc jeszcze stosunkowo nowoczesne i najmniej zdekapitalizowane w porównaniu z resztą zakładów wzbogacania węgla w polskim górnictwie.
Jednak mimo wszystko spora część tych maszyn i urządzeń wymagać będzie w najbliższych latach znaczącej modernizacji, wynikającej nie tylko z ich fizycznego zużycia, ale i z konieczności wdrożenia nowocześniejszych technologii wzbogacania węgla. W dobie bezwzględnej walki o klienta atut dobrej jakości oznacza nie tylko wyższą cenę sprzedaży, ale przede wszystkim umocnienie pozycji przedsiębiorstwa górniczego na rynku.

NOWY PODMIOT

Oczywistą konsekwencją takiego nacisku na jakość węgla był wzrost znaczenia pracy zakładów przeróbczych. Dotychczasowy status końcowego ogniwa linii technologicznej produkującej węgiel nie był już adekwatny do obecnych zadań Zakładów Mechanicznej Przeróbki Węgla, a wzrost rangi ich działalności zwiększył też zrozumienie dla potrzeby dokapitalizowania i zmodernizowania ich urządzeń. W ubiegłym roku ZMPW w kopalniach jastrzębskich przerobiły ponad 23 mln ton wydobycia brutto. Wielkość ta najlepiej uświadamia skalę i konieczność ponoszenia stałych nakładów na sukcesywną modernizację ich urządzeń.
Przekraczały one możliwości pojedynczych zakładów przeróbczych, stanowiących dodatek do zakładów wydobywczych. I dlatego zrodziła się koncepcja utworzenia Zintegrowanego Zakładu Mechanicznej Przeróbki Węgla JSW SA, świadczącego kopalniom usługę wzbogacania węgla, a powstałego z wyodrębnionych ze struktur kopalnianych zakładów przeróbczych. Nowy podmiot będzie kolejnym, siódmym zakładem JSW SA, obok pięciu kopalń i Zakładu Logistyki Materiałowej; jego głównym celem jest stworzenie lepszych warunków do wypełniania statutowych zadań, od których zależy finalny efekt działalności całego przedsiębiorstwa górniczego. W dotychczasowej, tradycyjnej strukturze organizacyjnej, kopalniane zakłady przeróbcze z reguły przegrywały wyścig do środków finansowych na remonty i modernizację urządzeń, gdyż ważniejsze i pilniejsze były z reguły potrzeby oddziałów górniczych. Przeróbka mogła liczyć na remonty modernizacyjne jedynie w podbramkowych sytuacjach. Układ ten nie sprzyjał racjonalnemu gospodarowaniu środkami na tak ważny cel, jakim jest utrzymanie ich mocy produkcyjnych i standardów technologicznych, a także dostosowanie się do wymogów ekologicznych.

WYZWANIA SAMODZIELNOŚCI

Obecnie trwają konsultacje ze związkami zawodowym w sprawie gwarancji utrzymania wszystkich dotychczasowych uprawnień pracowników zakładów przeróbczych i jeśli zakończą się one pomyślnie - droga do powołania kolejnego zakładu wchodzącego w skład Jastrzębskiej Spółki Węglowej SA - będzie otwarta.
Zintegrowany Zakład Mechanicznej Przeróbki Węgla JSW S.A. składać się będzie z pięciu kopalnianych oddziałów (szósty - w RG "Moszczenica" kopalni "Jas-Mos" zostanie zlikwidowany w bieżącym roku) i Zarządu zakładu.
Funkcjonowanie zintegrowanej struktury daje kierownictwu nowego zakładu nowe możliwości, ale stawia też nielada wyzwania. Głównym i żywotnym interesem ZZMPW będzie utrzymanie takiej kondycji zakładów przeróbczych, aby jakość usługi świadczonej kopalniom była satysfakcjonująca.
Obecnie, gdy zakłady przeróbcze są cząstkami składowymi kopalń, wzajemne relacje oparte są na zależności i wspólnocie interesów. Po uzyskaniu statusu samodzielnego zakładu staną się one czysto handlowe, co automatycznie zapowiada większe wymaganmia obu stron i zapewne sporo konfliktów.
Majątek, którym gospodarować będzie przyszły Zintegrowany Zakład Mechanicznej Przeróbki Węgla JSW SA to posag dość znaczny, jednak niezbyt odpowiadający wymogom gospodarki rynkowej. Przede wszystkim jest to majątek rozproszony na obszarze 100 ha, składający się z dużej ilości obiektów i stanowisk produkcyjnych; drogi transportowe, zwłaszcza w najmłodszych kopalniach są bardzo wydłużone, gdyż budowano je w realiach gospodarki nie liczącej kosztów.

CZAS ZROBIŁ SWOJE

Wprawdzie jastrzębskie zakłady przeróbcze zaliczane są do bardzo rozwiniętych technologicznie i maszynowo, ale jak już wspomniałam - czas zrobił swoje i niezbędne są coraz poważniejsze remonty modernizacyjne.
Najbardziej zdekapitalizowane są obiekty budowlane, których remontowanie rozłożone musi być na wiele lat. Bardziej zróżnicowana jest sytuacja w przypadku maszyn i urządzeń przeróbczych. Część jest przestarzała i zawodna, wymaga więc kapitalnego remontu lub wymiany, a druga część to urządzenia najbardziej nowoczesne, o wysokich parametrach techniczno - eksploatacyjnych.
Racjonalne zarządzanie tak zróżnicowaną infrastrukturą będzie zdecydowanie łatwiejsze w ramach podmiotu gospodarującego całością tego majątku, dzięki możliwości koncentracji środków finansowych na najważniejsze zadania modernizacyjne i inwestycyjne.
Lepiej też będzie można wykorzystać potencjał pracowniczy, gdyż redukcja zatrudnienia w ramach GPS wykruszyła szeregi pracowników najbardziej doświadczonych, a zarazem zatrudnionych w starszych kopalniach. W styczniu ubiegłego roku ZMPW spółki jastrzębskiej zatrudniały 2.501 osób, a z końcem roku, pomimo przeniesienia pracowników przeróbki z "Morcinka" do innych kopalń spółki już tylko 2.235 pracowników. Z końcem roku 2000 stan zatrudnienia zmaleje do 2.031 osób.

BĘDZIE ŁATWIEJ

W zintegrowanym zakładzie przeróbki łatwiej będzie dostosować poziom zatrudnienia w poszczególnych zakładach do ich aktualnych potrzeb i bardziej efektywnie zorganizować pracę służb remontowych. Funkcjonowanie w nowych strukturach pozwoli na bardziej racjonalne wykorzystanie pracowników i majątku produkcyjnego, a poznanie kosztów własnych działalności zakładów przeróbczych ujawni te ogniwa, w których możliwe jest obniżenie kosztów. W dłuższej perspektywie ważnym argumentem przemawiającym za integracją jest również większa szansa zrealizowania "Koncepcji modernizacji ZP kopalń JSW SA", którą w ubiegłym roku opracował Główny Instytut Górnictwa. Jej zasadnicze zadania to: uproszczenie schematów technologicznych, unowocześnienie wyposażenia maszynowego, większy zakres automatyzacji i komputeryzacji, zmniejszenie kosztów eksploatacyjnych, poprawienie warunków bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ograniczenie negatywnego wpływu na środowisko naturalne.
Na koniec warto zatrzymać się nad zupełnie pomijanym aspektem tej rewolucji, istotnym jednak dla "przeróbkarzy", zawsze mniej "ważnych" od górników i na pewno odczuwających to jako dyskomfort w wielu sytuacjach zawodowych. W nowym układzie organizacyjnym ich udział w podziale pracy w spółce stanie się bardziej czytelny, a tym samym bardziej doceniony.