"Kompromis węglowy" z marca 1997 roku określił warunki funkcjonowania górnictwa niemieckiego w najbliższej przyszłość; wielkość subwencji zmaleć ma z 9,3 mld DM w 1998 roku do 5,5 mld DM w roku 2005. Zamiarem rządu federalnego jest kontynuowanie tego procesu. Model ten nie jest jednak powszechnie akceptowany. Krytycy uważają, iż dopiero radykalne i całkowite skreślenie subwencji generować będzie impulsy do kształtowania struktur odpowiadających wyzwaniom przyszłości.
Subwencjobiorcy prezentują - co oczywiste - stanowisko przeciwne; wskazują, iż kwoty przeznaczone na wsparcie górnictwa stanowią jedynie około 3% pozycji "subwencji" zapisanej w planach rządowych; inne gałęzie, na przykład rolnictwo, gospodarka mieszkaniowa i transport pochłaniają większe sumy ze wspólnej kasy.
Uwzględniając wyżej zarysowane tło, związek gmin (miast i powiatów) górniczych o nazwie ZAK - ZUKUNFTSAKTION KOHLEGEIETE zlecił znanej instytucji - Prognos AG Bazylea/Berlin, opracowanie studium dotyczące tej problematyki.
Dla potrzeb analizy przyjęto dwa scenariusze, mianowicie:

- scenariusz "status quo" bazujący na ustaleniach zapisanych w porozumieniu z marca 1997 roku,
- scenariusz "załamanie strukturalne" (Strukturbruch-Szenario) zakładający fikcyjne zaprzestanie wydobywanie węgla z końcem 1997 roku.

W ramach pracy studialnej rozpatrywano ekonomiczne znaczenie górnictwa węgla kamiennego oraz skutki finansowe realizacji określonych scenariuszy. W szczególności analizowano:

- zmiany w sferze zatrudnienia do 2015 roku,
- wpływ działalności górniczej na strukturę gospodarki w Zagłębiu Ruhry,
- znaczenie subwencji dla produkcji węgla,
- fiskalne skutki natychmiastowego unieruchomienia kopalń,
- dalsze powiązania społeczno - ekonomiczne.

Analiza zaszłości wykazała znaczne spadki liczby zatrudnionych w hutnictwie i przemyśle maszynowym, przy relatywnie stabilnej sytuacji w sferze działalności usługowej, co nie oznacza, iż gałąź ta nie jest zagrożona konsekwencjami obniżającego się popytu. Górnictwo, zatrudniając aktualnie 51000 osób, odgrywa znaczącą jeszcze rolę na rynku pracy Zagłębia Ruhry, nieporównywalną jednak z dominacją sprzed lat. Stwierdzenie powyższe, adekwatne dla całości zagłębia, nie odzwierciedla sytuacji miejscowości silniej uzależnionych od konkretnych centrów wydobywczych. Dotyczy to szczególnie takich miast, jak: Herten, Bergkamen, Kamp-Lintfort, Marl, Bottrop, Dorsten, Herne i Dinslaken, w których ponad 10% zatrudnionych pracuje w górnictwie. W omawianym opracowaniu zwraca się uwagę na konieczność rozróżnienia specyficznych sytuacji poszczególnych miast (gmin) na tle tendencji rozwojowych występujących w skali całości.
Wcześniejsze badania - prowadzone przez wiele instytucji, między innymi przez Prognos AG - wykazały, że na każde miejsce pracy w górnictwie, przypada 1,3 zatrudnionych w innych branżach w skali ogólnoniemieckiej, w tym 1,0 zatrudnionych na terenie Zagłębia Ruhry.
W oparciu o te badania sporządzono prognozę zatrudnienia - przy zachowaniu trendu aktualnego - do 2015 roku; stan obniża się, z 61000 osób w 1997 roku do 29000 w roku 2005, i dalej, do 18000 osób w roku 2015. Liczba miejsc pracy pośrednio związanych z górnictwem maleje odpowiednio. Jako novum przyjęto współczynnik korekcyjny, zmniejszający się w czasie na skutek wzrostu efektywności otoczenia. Prognozę przedstawiono w Tabeli 1.
Miejsca pracy zależne od górnictwa występują przede wszystkim w branżach budowy maszyn, elektrotechniki i łączności oraz w handlu i transporcie.
Prognoza zatrudnienia według scenariusza "załamanie strukturalne" skreśla - począwszy od 1998 roku - stanowiska pracy w górnictwie i jego otoczeniu. Nadmienić w tym miejscu wypada, że opracowania tego typu operują określonymi uproszczeniami względnie oszacowaniami. W kolejnym etapie analizy sporządzono alternatywne, całościowe struktury zatrudnienia dla Zagłębia Ruhry, z uwzględnieniem horyzontu czasowego sięgającego 2015 roku. Przebieg krzywych zmian zatrudnienia wykazał interesujące zależności, mianowicie: ubytek miejsc pracy jest największy - w tym przypadku wyraża się liczbą 109 000 - w momencie natychmiastowego wstrzymania produkcji węgla, i maleje z biegiem czasu do wielkości 32 000 na końcu rozpatrywanego okresu. Bez górnictwa - notowano by wzrost bezrobocia o 4,8% w całym zagłębiu, przy czym, w miejscowościach silnie uzależnionych od funkcjonujących zakładów górniczych stopa bezrobocia sięgałaby 25,9%.
Badania w zakresie szans i ryzyka realizacji poszczególnych scenariuszy nie potwierdziły tezy o stymulacji procesu restrukturyzacji gospodarczej w regionie górniczym poprzez radykalne unieruchomienie kopalń węgla kamiennego.
Postępowanie według scenariusza "status quo" jest, zdaniem ekspertów Prognos AG, warunkiem permanentnego tworzenia ram dla przekształceń generowanych - na bazie istniejących potencjałów - przez przedsiębiorstwa górnicze i ich otoczenie; większe są w tym układzie szanse ograniczenia deficytu miejsc pracy.
W analizie skutków finansowych przyjęto, iż hipotetyczne zamknięcie wszystkich kopalń - scenariusz "załamanie strukturalne" - spowoduje utratę miejsc pracy - bezpośredniej i pośredniej - w rozmiarach wyżej opisanych. Zatem, obciążenie budżetów i funduszy instytucji ubezpieczających z tytułu niewpłaconych składek i podatków od wynagrodzeń, jak również zasiłki dla bezrobotnych sumują się do kwoty 56,6 mld DM w okresie do 2005 roku. Nakłady na realizację scenariusza "status quo" obejmują wielkości 50,1 mld DM subwencji rządowych w tym samym okresie. Różnica - 6,5 mld DM - przemawia na rzecz kontynuacji rozwiązań dotychczasowych.
W sferze efektów i skutków niewymiernych postrzega się wiele elementów, których siła powiązania z określonym scenariuszem jest wielce zróżnicowana. Za utrzymaniem strategii "łagodnego lądowania"- jak nazywany jest scenariusz "status quo"- przemawiają interesy producentów maszyn i urządzeń górniczych oraz względy społeczne.
Dla przemysłu maszyn i urządzeń górniczych istnienie kopalń rodzimych jest w dwójnasób korzystne, gdyż stanowią (poza tradycyjnym rynkiem zbytu) poligon doświadczalny, wspomagający ekspansję (szczególnie koncernu RAG) w skali światowej. Brak rynku krajowego byłby dla tej branży istotnym utrudnieniem; zmniejszone rozmiary produkcji - poza ograniczeniem zatrudnienia - indukują również wzrost kosztów, co z reguły powoduje zmniejszoną konkurencyjność danego producenta. Brak "załamań strukturalnych" i praktycznie realizowana zasada wielopłaszczyznowej transformacji, bez konieczności, stosowania zwolnień grupowych, warunkuje zachowanie pokoju społecznego w regionach górniczych.
Pokój społeczny to nie tylko cel polityczny; to zadanie i klasyczny obowiązek państwa wobec swych obywateli. W warunkach niemieckich państwo, realizując strategię wypracowaną w ramach porozumienia społecznego, nie wypełnia funkcji "dobroczyńcy"; wskazuje kierunek koniecznych zmian ( w tym przypadku będzie to ograniczenie produkcji węgla kamiennego) i bacznie obserwuje realizację. Kolejne rządy federalne względnie krajowe niezmiennie deklarują poparcie dla tego toku postępowania. Stanowiska oficjalne nie wykluczają jednak głosów przeciwnych i wątpliwości związanych z interesami regionalnymi bądź grupowo - branżowymi.
W rozważaniach teoretycznych wskazuje się ponadto na skutki "załamania", które prowadzić mogą do powstania nowych miejsc pracy w wyniku:

- wzrostu niemieckiego eksportu do zagranicznych producentów węgla kamiennego niwelujących utratę wydobycia własnego;
- obniżenia kosztów robocizny wskutek bezrobocia; wspomaga to konkurencyjności przemysłu, przy nieuniknionym zubożeniu społeczeństwa;
- promocji "technologii przyszłości".

Efekty z tego tytułu - trudne do kwantyfikacji - są jednak relatywnie nieznaczne, przy niezbyt wysokim stopniu prawdopodobieństwa realizacji.
Stwierdzić też należy, że problematyka bezpieczeństwa energetycznego gospodarki niemieckiej oraz niezawodność zasilania elektrowni węglowych nie były przedmiotem badań firmy Prognos AG, ujętych w raporcie z marca 1999 roku.
Rozciągnięty w czasie proces redukcji wydobycia węgla kamiennego kształtuje warunki oraz klimat społeczny sprzyjający tworzeniu odpowiedniej liczby miejsc pracy w ramach przedsiębiorstw górniczych i ich otoczenia. Społeczny koszt realizacji scenariusza "status quo" jest niższy od nakładów koniecznych na realizację rozwiązań alternatywnych.
Wydaje się, iż poznanie toku rozumowania i argumentacji przedstawicieli górnictwa niemieckiego, a także wiedza o stanowisku uznanych instytucji naukowo - badawczych i doradczych oraz znajomość organizacji zaangażowanych w sprawy restrukturyzacji regionów górniczych, to zbiór informacji, które mogą okazać się przydatne podczas realizacji procesu transformacji polskiego przemysłu wydobywczego w aspekcie znowelizowanych kryteriów Unii Europejskiej.

Tabela 1. Prognoza zatrudnienia według scenariusza "status quo" (Zagłębia Ruhry)

Rok	Zatrudnienie			Współczynnik korekcyjny
	Górnictwo węgla kam.	Stanowiska pracy zależne od górnictwa	Razem
1	2	3	4	5
1997	61 000	59 000	120 000	0,97
1999	51 000	48 000	99 000	0,94
2000	48 000	44 000	92 000	0,92
2001	43 000	39 000	82 000	0,91
2005	29 000	26 000	55 000	0,90
2010	23 000	21 000	44 000	0,91
2015	18 000	16 000	34 000	0,89

Źródło: Opracowanie Prognos AG z marca '99.