GÓRNICZA IZBA PRZEMYSŁOWO-HANDLOWA
 Nr 6(48) Czerwiec 1999 Biuletyn Górniczy 

JAK REALIZOWANA JEST REFORMA GÓRNICTWA

PRÓBA OCENY


14 stycznia br. weszła w życie ustawa z dnia 26 listopada 1998 o dostosowaniu górnictwa węgla kamiennego do funkcjonowania w warunkach gospodarki rynkowej oraz szczególnych uprawnieniach i zadaniach gmin górniczych. Od tego momentu minęło już pół roku, warto więc pokusić się o próbę oceny stanu realizacji rządowego programu reformy górnictwa.

RESTRUKTURYZACJA FINANSOWA

W roku ubiegłym w ramach restrukturyzacji finansowej górnictwa węgla kamiennego umorzonych zostało 341,3 mln zł zobowiązań wraz z odsetkami oraz dodatkowo, na podstawie ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska umorzeniu uległo 0,4 mln zł.
31 grudnia 1998 r. łączny stan zobowiązań górnictwa wyniósł 15,3 mld zł, zaś po pierwszym kwartale 1999r. kwota ta wzrosła do 17,3 mld zł. Tak znaczny przyrost nie wynika jednak wyłącznie z bieżących zobowiązań, lecz nastąpił w wyniku pewnych zmian, jakie audytorzy wprowadzili do bilansów spółek węglowych za rok ubiegły. Zobowiązania bieżące w okresie pierwszych trzech miesięcy 1999 roku wzrosły o 335 mln złotych. Obecnie 31 przedsiębiorstw górniczych oraz 4 przedsiębiorstwa robót górniczych przygotowały programy naprawcze, które stanowić będą integralną część wniosków o wszczęcie postępowań oddłużeniowych na podstawie przepisów ustawy z 26 listopada 1998 r.

LIKWIDACJA KOPALŃ

Głównym czynnikiem ważącym na wyniku finansowym kopalń jest nadmierna zdolność wydobywcza górnictwa węgla kamiennego. Jej redukcja realizowana jest przez całkowitą lub częściową likwidację kopalń.
W roku ubiegłym redukcja zdolności wydobywczych kopalń wyniosła 3,7 mln ton, podczas gdy w programie reformy zakładano zmniejszenie zdolności wydobywczych jedynie o 1,0 mln ton. W roku 1998 zakończono wydobycie w kopalniach "Grodziec", "Morcinek", "Porąbka-Klimontów" i "Bielszowice" - ruch Poręba.
W roku 1999, według biznesplanów spółek węglowych ubytek zdolności produkcyjnych wyniesie 8,3 mln ton poprzez zakończenie wydobycia w kopalniach: "Gliwice", "Niwka-Modrzejów", "Rozalia", "Siersza", "Centrum-Szombierki" - ruch Szombierki, "Bobrek-Miechowice" - ruch Miechowice, "Katowice-Kleofas" - ruch Katowice, "Chwałowice" - ruch Rymer. Wszystkie te kopalnie posiadają zaakceptowane przez ministra gospodarki programy likwidacyjne, z wyjątkiem kopalni "Siersza", co do likwidacji której decyzja zostanie podjęta w połowie roku.
W okresie pierwszych czterech miesięcy bieżącego roku spadek zdolności wydobywczych wyniósł 0,4 mln ton (po zakończeniu wydobycia w ruchu Szombierki kopalni "Centrum-Szombierki"), wydobycie węgla w kopalniach likwidowanych obniżyło się o 1,1 mln ton, zaś zatrudnienie spadło o 5522 pracowników.

RESTRUKTURYZACJA ZATRUDNIENIA

W roku 1998 stan zatrudnienia w kopalniach węgla kamiennego zmniejszył się z 243,3 tys. osób do 207,9 tys. osób, czyli o 35,4 tys. pracowników. Jest to liczba o 11,1 tys. większa od założonej w programie rządowym reformy górnictwa.
Efekt ten można było uzyskać poprzez:

  • odejście pracowników korzystających z instrumentów Górniczego Pakietu Socjalnego - 24,9 tys. osób, to jest o 12,5 tys. więcej niż to wynika z założeń programu,
  • odejście na emerytury i renty, urlopy bezpłatne, urlopy wychowawcze itp. - 13,5 tys. osób, to jest o 1,4 tys. mniej niż założono w programie,
  • przyjęcie pracowników zgodnie z założeniami programu - 3,0 tys., osób.
    Podczas czterech pierwszych miesięcy bieżącego roku stan zatrudnienia w górnictwie węgla kamiennego zmniejszył się z 207,9 tys. do 199,3 tys. osób, to jest o 8,6 tys. pracowników. W okresie 16 miesięcy - tj. od początku roku 1998 do 30 kwietnia br.- stan zatrudnienia w górnictwie zmniejszył się o 44 tys. osób. Stanowi to 82 proc. redukcji zatrudnienia założonej w programie rządowym.
    Według prognoz zarządów spółek węglowych zawartych w biznesplanach, łącznie odejścia z wykorzystaniem GPS w tym roku miały wynieść ok. 16,4 tys. osób. Łatwo więc obliczyć, że braknie środków na odejście dla ok. 8 tys. osób. Jeżeli założyć, że wszyscy zechcą odejść na jednorazowe odprawy, wtedy potrzeba będzie ok. 400 mln złotych na sfinansowanie tego dodatkowego zmniejszenia zatrudnienia.

    FINANSOWANIE REFORMY

    W roku 1999 budżet państwa na reformę górnictwa węgla kamiennego przeznaczył 1 527 000 tys. zł, podczas gdy w założeniach programu rządowego przyjęto wielkość dotacji na poziomie 1 792 mln złotych (w cenach 1998r.). W cenach roku 1999 kwota ta wynosi 1 944,3 mln zł i jest o 11,5 procent niższa od przewidywanej w programie. W okresie pierwszych czterech miesięcy roku 1999 na cele reformy górnictwa przekazano z budżetu 448 414,1 tys. zł, co stanowi 29,4 kwoty przewidzianej w ustawie budżetowej na ten rok.

    USPRAWNIENIE ZARZĄDZANIA

    7 spółek węglowych oraz 6 kopalń-spółek opracowało biznesplany na lata 1998-2002, w których zawarte zostały zamierzenia pozwalające na osiągnięcie celów reformy. W oparciu o te opracowania sporządzono plany techniczno-ekonomiczne na rok 1999. Biznesplany i plany techniczno-ekonomiczne (PTE) stanowiły podstawę do zawarcia umów menedżerskich z członkami zarządów spółek węglowych. W maju 1999r. przewodniczący Komitetu Sterującego ogłosił konkurs na kandydatów do rad nadzorczych spółek węglowych.
    Uwzględniając aktualną i przewidywaną sytuację na rynku węgla kamiennego, minister gospodarki zobowiązał spółki węglowe do zweryfikowania w terminie do 21 czerwca br. biznesplanów i PTE na II półrocze 1999r.

    PRYWATYZACJA

    W lutym 1998 minister skarbu państwa podjął decyzję o rozpoczęciu procedury prywatyzacji pośredniej kopalni "Bogdanka". Zostały już przeprowadzone procedury wyboru doradcy prywatyzacyjnego. W roku 1999 prowadzono dalsze działania prywatyzacyjne w tej kopalni. Wstępna strategia zaakceptowana przez ministra skarbu państwa zakłada wprowadzenie akcji kopalni "Bogdanka" do obrotu publicznego i sprzedaż na Giełdzie Papierów Wartościowych.
    Kolejną kopalnią, która zostanie sprywatyzowana jest KWK "Budryk". W roku 1988 przystąpiła ona do postępowania układowego z wierzycielami, mającego na celu jej oddłużenie. Rozpoczęto procedurę przetargową na wybór doradcy prywatyzacyjnego dla KWK "Budryk".

    WYNIKI EKONOMICZNO-FINANSOWE

    Łączna strata netto górnictwa w pierwszym kwartale 1999 roku wyniosła 448,8 mln złotych. Jest to liczba o 70,6 mln złotych mniejsza niż prognozowana w planach techniczno-ekonomicznych spółek węglowych. Zanotowano ujemny wynik sprzedaży węgla - 12,6 zł na tonę. Oznacza to wynik gorszy o 2,81 zł od założonego w planach techniczno-ekonomicznych. Przyczyniły się do tego znacznie niższe wielkości jednostkowej akumulacji od planowanych w dwóch spółkach węglowych. W pozostałych pięciu spółkach wyniki ze sprzedaży węgla były lepsze od planowanych. Średnia cena zbytu węgla wyniosła 116,11 zł za tonę i była niższa o 17,49 zł na tonę niż to wynika z prognoz zawartych w programie rządowym. Jednostkowy koszt sprzedanego węgla wyniósł 128,71 zł na tonie i był o 12,84 zł niższy od prognoz zawartych w programie rządowym.
    W 1998 r. przychody przedsiębiorstw sektora były mniejsze o 2,1 mld zł niż w roku 1997 i o 1,65 mld niższe od prognozy w programie rządowym. W roku bieżącym nastąpi dalszy spadek przychodów górnictwa węgla kamiennego o ok. 1,8 mld zł.
    Obecna trudna sytuacja sprawiła, iż plany techniczno-ekonomiczne spółek węglowych muszą zostać zweryfikowane biorąc pod uwagę sytuację rynkową oraz prognozy na rok obecny i przyszły.

    • prof. dr hab. inż. Andrzej KarbownikPióro

    NA POCZĄTEK   POWRÓT   STRONA GŁÓWNA