|
Przyjęta koncepcja restrukturyzacji Jastrzębskiej Spółki Węglowej S.A. obejmowała optymalizację wydobycia i struktury produkcji, wzrost wydajności i koncentracji produkcji, poprawę efektywności sprzedaży oraz racjonalizację działalności inwestycyjnej i polityki zatrudnieniowej. Prowadziła ona i dalej prowadzi do obniżenia kosztów wydobycia i zapewnienia rentowności produkcji sprzedanej.
EFEKTY RESTRUKTURYZACJI W LATACH 1993-98
RESTRUKTURYZACJA TECHNICZNA
W wyniku wdrożonych przedsięwzięć techniczno-organizacyjnych w okresie 1993-1998 nastąpił znaczący wzrost podstawowych wskaźników technicznych:
- przy porównywalnym poziomie produkcji dobowej ilość ścian czynnych zmalała z 61,7 do 27,6 tj. o 55%, zaś ilość ścian z produkcją z 51,5 do 25,0 tj. o 51%,
- zmianowość ścian z produkcją wzrosła z 2,59 do 3,32 tj. o 28%,
- średnia długość ściany wzrosła z 174 m do 213 m tj. o 22%, zaś średnia wysokość ściany wzrosła z 2,26 do 2,40 m, tj. o 6%,
- średni postęp dobowy ściany wzrósł z 2,68 m/d do 3,52 m/d tj. o 31%, co spowodowało wzrost średniego wydobycia z jednej ściany z 1 090 t/d do 2 316 t/d tj. o 112%,
- zanieczyszczenie urobku obniżyło się z 40,7% do 37,2% tj. o 3,5%,
- wskaźnik natężenia robót przygotowawczych uległ obniżeniu z 6,8 do 5,0 m/1000 t,
- średnioroczne zatrudnienie spadło z 40 492 prac. do 30 127 prac. tj. o 25%, co spowodowało wzrost wydajności na jednego zatrudnionego z 389,6 do 530,4 t/prac.,
- wydajność ogólna pracy wzrosła z 1945 kg/pdn do 2729 kg/pdn tj. o 40%.
Działania restrukturyzacji technicznej objęły również uproszczenie schematów technologicznych kopalń poprzez likwidację zbędnych rejonów eksploatacyjnych, poziomów wydobywczych, szybów, sieci wentylacyjnej i likwidację zbędnych obiektów powierzchniowych.
RESTRUKTURYZACJA ZATRUDNIENIA
W okresie od powstania spółki do końca 1998 r. poziom zatrudnienia obniżył się o 13 920 pracowników, co stanowi około 33,5% stanu w momencie jej powstania. Działania w zakresie restrukturyzacji zatrudnienia przebiegały przy złożeniu, że nie będą stosowane zwolnienia grupowe, a zmniejszenie zatrudnienia następować będzie głównie w drodze ubytków naturalnych i wyłączenia ze struktur JSW S.A. podmiotów gospodarczych powstałych na bazie majątku kopalń. Działaniom tym towarzyszył równocześnie zakaz przyjmowania do pracy w spółce nowych pracowników z wyjątkiem uczniów własnych szkół górniczych oraz pracowników powracających do pracy, w związku z wymogami Kodeksu pracy.
Zatrudnienie do 31.12.1997r. zmniejszyło się i wyniosło 31 908 pracowników.
RESTRUKTURYZACJA ORGANIZACYJNA I MAJĄTKOWA
Działania organizacyjne i przekształceniowe prowadzone są w kopalniach w zakresie tworzenia spółek na bazie majątku i załogi kopalni oraz ze szczebla Biura Zarządu, w zakresie problemów wykraczających poza możliwości kopalń i zakładów. Ich celem było pozostawienie w strukturze kopalni tylko oddziałów pełniących funkcje produkcyjne. Działalność nie związana z wydobyciem i przeróbką węgla zostanie poddana przekształceniom.
Restrukturyzacja organizacyjna spółki ukierunkowana jest na upraszczanie struktury kopalń pod kątem doprowadzenia do stanu, w którym na powierzchni prowadzony będzie tylko jeden oddział mechaniczny i jeden oddział elektryczny.
W wyniku prowadzonej restrukturyzacji na bazie majątku JSW S.A. powstało 61 podmiotów gospodarczych. Od czasu powołania JSW S.A. do nowo utworzonych podmiotów przeszło łącznie 2 718 osób. Na bazie majątku kopalń powstały 2 spółki akcyjne, 36 spółek z o.o., 8 spółek cywilnych oraz 15 podmiotów zgłosiło działalność gospodarczą.
JSW S.A. jest zaangażowana w 20 podmiotach prawa handlowego, z czego 10 powstało na bazie majątku kopalń JSW S.A. Spośród nich w siedmiu JSW S.A. ma 100% kapitału, występując jako właściciel, w dwóch ma pakiety większościowe i w 11 pakiety mniejszościowe.
Uwłaszczenia gruntów i nieruchomości w kopalniach JSW S.A. prowadzone są przez Zespoły ds. uwłaszczeń majątku, których działanie koordynowane jest przez pracowników Biura Zarządu. Aktualnie spółka posiada decyzje uwłaszczeniowe dotyczące gruntów o powierzchni 1396,2 ha, co stanowi 92,1% gruntów, które posiadaliśmy do uwłaszczenia.
W urzędzie wojewódzkim są dalsze wnioski o uwłaszczenie powierzchni 33,5 ha, zaś w opracowaniu są wnioski dotyczące 101,4 ha powierzchni.
Restrukturyzacja majątku w JSW S.A. odbywa się najczęściej poprzez nieodpłatne przekazywanie nieruchomości na rzecz samorządów lokalnych lub spółdzielni mieszkaniowych. Poza tym majątek jest sprzedawany w oparciu o procedury przetargowe, wnoszony aportem do tworzonych podmiotów gospodarczych, wydzierżawiany spółkom pracowniczym na zasadach preferencyjnych bądź podmiotom obcym w drodze przetargu.
Istotnym elementem restrukturyzacji własnościowej była restrukturyzacja zasobów mieszkaniowych. JSW S.A. była właścicielem 19 751 mieszkań w 284 budynkach zlokalizowanych wraz z infrastrukturą na gruntach o powierzchni 169,7 ha. Do lipca 1998r. JSW S.A. przekazała 100% swoich zasobów mieszkaniowych.
RESTRUKTURYZACJA EKONOMICZNO - FINANSOWA
Cena zbytu węgla spółki do roku 1997 wykazywała systematyczny wzrost (największy w 1994r. - 46,9%), a jej poziom w 1997r. zwiększył się w stosunku do 1993r. o 121,8%. Dynamika cen zbytu węgla w poszczególnych latach kształtowała się poniżej inflacji cen towarów i usług konsumpcyjnych oraz cen przemysłowych.
W 1998r. cena zbytu węgla była niższa od uzyskanej w 1997r. o 6,21 zł/tonę (4,2%), przy spadku sprzedaży węgla o 8,2% tj. 1 356,8 tys. ton.
Wzrost kosztu 1 tony sprzedanego węgla w latach 1993-1997 kształtował się poniżej dynamiki cen zbytu węgla, z wyjątkiem niewielkiego przekroczenia w 1996r. (0,6 pkt) i 1997r. (0,2 pkt). Wzrost kosztu do 1997r. oraz w 1998r. o 6,2% był niższy od inflacji cen towarów i usług konsumpcyjnych oraz inflacji cen przemysłowych za wyjątkiem 1997r. (powyżej inflacji cen przemysłowych - 2,6 pkt). Wzrost kosztu 1 tony sprzedanego węgla w 1998r. był spowodowany głównie drastycznym ograniczeniem produkcji węgla o 10% (1 722,8 tys. ton).
Poziom cen zbytu węgla oraz działania ograniczające wzrost kosztu jednej tony sprzedanego węgla umożliwiły osiągnięcie:
- zmniejszenia ujemnej akumulacji w 1994r. do 0,32 zł/tonę przy 2,98 zł/tonę w 1993r. (prawie 10-krotnie),
- dodatniej akumulacji na sprzedaży węgla w latach 1995-1997r.
W 1998r. spadek cen zbytu węgla spowodował, mimo intensyfikacji działań w kierunku obniżki kosztów, zamknięcie sprzedaży węgla ujemną akumulacją w wysokości 15,26 zł/t.
Akumulacja na sprzedaży węgla do 1997r. miała ograniczony wpływ na poziom wyniku finansowego brutto i netto spółki w latach 1993-1997. Wyniki te w podstawowej mierze były kształtowane procesami restrukturyzacji:
finansowej, majątkowej (przekazanie mieszkań 1995-1996) i organizacyjnej. W warunkach porównywalnych (bez przychodów i kosztów związanych z restrukturyzacją) wyniki spółki do 1997r. ulegały systematycznej poprawie. W 1998r. strata finansowa brutto i netto spółki była spowodowana ujemną akumulacją na sprzedaży węgla oraz kosztami likwidacji kopalni "Morcinek".
RESTRUKTURYZACJA W LATACH 1999-2005
Podstawowe kierunki restrukturyzacji JSW S.A. zostały ustalone w biznesplanie na lata 1999-2005, który uwzględnia zadania określone w Ustawie z dnia 26 listopada 1998r. o dostosowaniu górnictwa węgla kamiennego do funkcjonowania w warunkach gospodarki rynkowej oraz szczególnych uprawnieniach i zadaniach gmin górniczych.
Biznesplan umożliwi osiągnięcie dodatniego wyniku finansowego na działalności operacyjnej, najpóźniej do końca 2000r., a po roku 2000 uzyskanie nadwyżek finansowych pozwalających na spłatę zaległych zobowiązań.
PROGNOZA ZBYTU I CEN WĘGLA
Podstawowe kierunki działalności JSW S.A. dostosowane zostały do prognozy zbytu i cen węgla. Prognozę sprzedaży węgla koksowego na rynku krajowym określono w wysokości 6,2 mln ton, przy maksymalnych możliwościach popytowych ok. 7,2 mln ton. Tak znaczne odchylenie podyktowane jest niepewnością co do aktualnej sytuacji na międzynarodowym rynku węgla i stali oraz ostatecznym wyborem formy restrukturyzacji polskiego koksownictwa. Poziom eksportu węgla koksowego przyjęto w wysokości 6,6 - 4,3 mln ton z wyraźną tendencją malejącą.
Udział węgla energetycznego w sprzedaży ogółem kształtuje się na poziomie zbliżonym do ok. 16%. Niewielki eksport węgla energetycznego w ilości ok. 0,2 mln ton będzie dotyczyć kierunków lądowych, na których JSW S.A. posiada naturalną rentę geograficzną.
Zakładana wielkość produkcji od 2,4-2,0 mln ton przeznaczona jest głównie na rynek krajowy, z czego dla podmiotów energetyki zawodowej przewidywany stały poziom dostaw wyniesie ok. 1,5 mln ton. W strategii sprzedaży tego gatunku węgla zakłada się, że w miarę restrukturyzacji górnictwa oraz modernizacji energetyki zawodowej wzrośnie w przyszłości zapotrzebowanie krajowe na wysokoenergetyczne mieszanki węglowe.
Sprzedaż ogółem zmaleje z 15,2 mln ton w roku 1999 do 12,4 mln ton w roku 2005. Udział eksportu w sprzedaży całkowitej obniży się z 45% w roku 1999 do 34,6% w roku 2005.
Zakładając, że cena zbytu węgla w kraju utrzyma się w granicach ok. 159 zł/t, przy wzroście ceny w eksporcie z ok. 119 zł/t w roku 1999 do ok. 127 zł/t w roku 2005, można oczekiwać wzrostu średniej ceny zbytu węgla z ok. 140 zł/t w roku 1999 do ok. 148 zł/t w roku 2005.
PRODUKCJA WĘGLA W LATACH 1999-2005
W oparciu o prognozy sprzedaży węgla zakłada się zmniejszenie wielkości produkcji z 15,4 mln ton w roku 1998 do 14,7 mln ton w roku 2000 i 12,5 mln ton w roku 2005, co wymaga dostosowania mocy produkcyjnych do wysokości 58 500 t/d netto w roku 2000 i 50 000 t/d w roku 2005.
Zdolność produkcyjna kompleksów szybowo-przeróbczych, przy zanieczyszczeniu urobku węglowego ok. 37%, w skali spółki wyniosła w roku 1998 powyżej 80 000 ton netto/dobę.
W wyniku przyjętych do realizacji przedsięwzięć restrukturyzacyjnych zdolność produkcyjna kompleksów szybowo-przeróbczych w JSW S.A. obniży się do ok. 60 000 t/d netto, przy planowanej produkcji ok. 50 000 t/d.
W kopalniach spółki istnieją obecnie 33 szyby oraz 22 czynne poziomy (razem z kopalnią "Morcinek"), w tym 12 poziomów wydobywczych. W wyniku restrukturyzacji do roku 2000 ilość szybów zmaleje do 27, zaś ilość poziomów do 16, a w okresie do roku 2005 nastąpi dalsze ograniczenie ilości szybów do 20 oraz ilość poziomów do 13.
Modernizacja procesu technologicznego w głównej mierze będzie ukierunkowana na obniżenie kosztów produkcji poprzez zwiększenie koncentracji wydobycia. Spodziewane efekty restrukturyzacji techniczno-technologicznej to:
- ustabilizowanie wydobycia na poziomie 50 000 t/d od roku 2005,
- spadek zanieczyszczenia urobku z 37,2% obecnie do 33,6% w roku 2005,
- ograniczenie ilości czynnych ścian z 27,6 w roku 1998 do 16,0 w roku 2005 oraz wzrost koncentracji wydobycia z jednej ściany z 2 316 t/d w roku ubiegłym do 3 000 t/d w roku 2005,
- ograniczenie robót udostępniająco - przygotowawczych ograniczenie ilości przodków chodnikowych oraz wzrost średniego postępu w robotach korytarzowych,
- uproszczenie struktur kopalń poprzez ograniczenie sieci wyrobisk dołowych z 983 727m w roku 1998 do 495 000 m w roku 2005 oraz likwidacje zbędnych poziomów i szybów.
W celu dostosowania zdolności produkcyjnych kopalń JSW S.A. do rzeczywistej wielkości wydobycia oraz dla ograniczenia kosztów produkcji w latach 1998-2005 są i będą prowadzone następujące główne przedsięwzięcia likwidacyjne w zakładach JSW S.A.:
- KWK "Krupiński" - likwidacja rejonu południowego wraz z szybem IV,
- KWK "Jas-Mos" - likwidacja Ruchu Górniczego Moszczenica poprzez:
-zatrzymanie produkcji z dniem 31.12.2000r.,
-zatrzymanie ruchu kompleksu wydobywczo-przeróbczego z dniem 31.12.2000r.,
-zlikwidowanie Zakładu Ruchu Górniczego "Moszczenica" do 31.12.2001r.
- całkowita likwidacja KWK "Morcinek".
ZATRUDNIENIE I RESTRUKTURYZACJA ORGANIZACYJNA
W okresie 1999-2002 (okres funkcjonowania Górniczego Pakietu Socjalnego), przewiduje się, że z osłon socjalnych skorzysta 5 175 osób z czego:
- z urlopów górniczych 2 777 osób,
- z zasiłków socjalnych 91 osób,
- z jednorazowych odpraw bezwarunkowych 2 307 osób,
Zrealizowanie planowanego obniżenia stanu zatrudnienia (szczególnie w zakresie odejść na osłony socjalne), przewiduje się w latach 1998-2005 kosztem ogółem 673 343,9 tys. zł.
Dla poprawy operatywnego zarządzania zakłada się następujące działania:
- tworzenie podmiotów gospodarczych prawa handlowego na bazie funkcjonujących w strukturze komórek organizacyjnych oraz majątku kopalń spółki,
- tworzenie powiązań kapitałowych JSW S.A. z Zakładami Koksowniczymi,
- utworzenie w roku 2000 w ramach struktury spółki Zakładu Przeróbki Mechanicznej Węgla skupiającego istniejące aktualnie w strukturach kopalń zakłady przeróbcze.
W efekcie wdrażanych zmian organizacyjnych nastąpi:
- ograniczenie oddziałów wydobywczych i poprawa koncentracji wydobycia,
- łączenie dołowych oddziałów pomocniczych dla poprawy dyspozycyjności pracowników oraz ograniczenia ilości stanowisk dozoru,
- ograniczenie ilości oddziałów powierzchniowych,
- ograniczenie ilości stanowisk kierowniczych w kopalniach.
W wyniku realizacji przyjętej polityki zatrudnieniowej nastąpi wzrost wydajności ogólnej.
PRYWATYZACJA I WSPÓŁPRACA REGIONALNA
W zakresie przekształceń własnościowych planuje się wykonanie następujących działań:
- sprzedaż pompowni i rurociągów wód słonych związanych z kolektorem "Olza",
- przekazanie gminie Godów "Pola Gołkowice",
- przekazanie aportem do podmiotów z udziałem JSW S.A.:
- wydzielonego majątku związanego z warsztatami remontowymi, infrastuktury kolejowej kopalń, nieruchomości o charakterze socjalno-bytowym,
- utworzenie w kopalniach "Borynia", "Jas-Mos", "Krupiński" i "Pniówek" spółek na bazie powierzchniowych oddziałów maszynowych i elektrycznych.
Podejmowane będą działania w zakresie usamodzielniania jednostek organizacyjnych, które mógłby prowadzić działalność poza górniczą.
W celu zagospodarowania majątku nieprodukcyjnego kopalń przewiduje się współdziałanie z gminami.
PROGNOZA FINANSOWA
Prognozowana w 1999 roku cena zbytu węgla w wysokości 140,35 zł/tonę obniży się o 0,40 zł/tonę w stosunku do uzyskanej w 1998 roku 140,75 zł/tonę. W latach 2000-2005 cena zbytu węgla systematycznie wzrasta do poziomu 144,24 zł/tonę w 2002r. i 147,86 zł/tonę w 2005r. W okresie prognozy 1999-2003 cena zbytu węgla jest znacznie niższa od ceny węgla spółki w 1997r. (146,67 zł/tonę).
Kształtowana poziomem kosztu i ceny zbytu węgla akumulacja na sprzedaży węgla spółki od 2000r. jest dodatnia, a jej wysokość wzrasta z 2,50 zł/tonę w 2000r. do 9,07 zł/tonę w 2002r. i 11,94 zł/tonę w 2004r. W 2005r. akumulacja obniża się do poziomu 8,76 zł/tonę z uwagi na wzrost kosztu 1 tony węgla spowodowany spadkiem produkcji węgla.
* * *
Z dotychczasowego przebiegu oraz rezultatów procesu wdrażania reformy górnictwa węgla kamiennego w JSW S.A. wynika, że od czasu powołania spółki procesy te były i są nadal prowadzone w sposób skoordynowany i uległy znaczącemu przyśpieszeniu.
Duże są efekty restrukturyzacji technicznej oraz wyraźny postęp w porządkowaniu majątku nieprodukcyjnego a majątek kopalń jest coraz bardziej efektywnie wykorzystany.
Z doświadczeń spółki wynika, że największe trudności występują w strefie pracowniczej reprezentowanej przez związki zawodowe w związku z:
- perspektywą utraty stabilnej pracy w kopalni,
- brakiem możliwości finansowych i predyspozycji do podejmowania ryzyka związanego z rozpoczęciem działalności na własny rachunek,
- brakiem w otoczeniu kopalni dostatecznej liczby odpowiednich miejsc pracy.
Występują również problemy natury finansowej i prawnej, które hamują proces restrukturyzacji. Zasadniczo problemy, które wystąpiły w procesach restrukturyzacji w JSW S.A., są podobne do tych, jakie występowały i nadal występują w innych spółkach węglowych.
Znaczące efekty JSW S.A. zawdzięcza przede wszystkim dobrej polityce informacyjnej, skierowanej do załóg oraz dążeniu do tego, aby proces restrukturyzacji prowadzony był przy maksymalnie możliwej akceptacji społecznej.
Realizacja tak trudnego programu restrukturyzacyjnego w latach 1993-1999 była i jest możliwa dzięki dużemu zaangażowaniu kadry techniczno-ekonomicznej, załóg górniczych oraz współpracy ze związkami zawodowymi.
Dostosowanie działalności JSW S.A. poprzez konsekwentną realizację biznesplanu do trudnych warunków zewnętrznych występujących na światowych rynkach węglowych, pozwoli:
zapewnić rentowną produkcję,
utrzymać konkurencyjność w sprzedaży,
uzyskać dodatni wynik finansowy po roku 2000,
rozwiązywać problemy społeczne przy minimalizacji problemów społecznych.
|
