|
Niniejszym tekstem zamierzamy rozpocząć cykl artykułów przybliżających problematykę kodeksu postępowania administracyjnego, a zatem relacji jakie zachodzą między organem administracji publicznej a podmiotami mającymi z nim styczność
W odczuciu społecznym pozycja administracji w trakcie prowadzonego postępowania administracyjnego, tj. gdy staramy się załatwić sprawę w urzędzie lub uzyskać niezbędne zezwolenie czy decyzję, jest na tyle dominująca, iż nie pozostaje nam nic, jak tylko oczekiwać na przychylne stanowisko organu.
W ramach rozpoczynanego cyklu nie zamierzam całkowicie obalać takiego odbioru, gdyż jest on wynikiem określonej praktyki, jak również efektem faktycznego układu wzajemnych relacji między organem administracji a obywatelem, czy podmiotem ubiegającym się o działanie ze strony tegoż organu. W ramach stosunku administracyjnoprawnego, którego uczestnikami są obywatel i organ administracji, czyli w sytuacji, gdy np. obywatel ubiega się o podjęcie działania przez organ administracji, ten ostatni ma o tyle przewagę, iż tylko on podejmuje rozstrzygnięcie. Rola obywatela sprowadza się ewentualnie do aktywnego udziału w takim postępowaniu i na podejmowaniu działań, które przyczynią się do uzyskania przez niego satysfakcjonującego rozstrzygnięcia.
Przedstawiona relacja między organem administracji a obywatelem powoduje, że organ administracji posiada pozycję dominującą i stawiającą obywatela w pozycji petenta, by nie powiedzieć intruza.
Celem rozpoczynanego cyklu jest przybliżenie problematyki procedury administracyjnej, jednakże nie w ujęciu akademickim, lecz w takim, by czytelnik, który nie jest obeznany ze specyfiką działania administracji i reguł rządzących jej działalnością mógł znaleźć jakieś praktyczne dla siebie rady i wskazówki, które będą mogły być wykorzystane czy to w pracy zawodowej czy też życiu codziennym.
Źródłem wielu nieporozumień w relacjach między organami administracji a obywatelami jest nieznajomość prawa, która dodatkowo wzmacnia pozycję organu administracji. A przecież kodeks postępowania administracyjnego, jako akt regulujący zasady postępowania organów administracji, jest w zasadzie nie dla tych organów, gdyż mogą one w swoim działaniu obyć się bez niego. W głównej mierze akt ten skierowany jest do osób i podmiotów, którym przychodzi kontaktować się z organem administracji, przydaje im niezbędnych praw oraz zawiera szereg gwarancji, które mają zminimalizować występującą nierównorzędność stron stosunku administracyjnoprawnego. Nieznajomość kodeksu oraz zawartych w nim rozwiązań skutkuje tym, że pozycja organu wobec obywatela ulega dodatkowemu wzmocnieniu, ponad to co wynika z istoty takiego stosunku. W tym stanie rzeczy rozpoczynany cykl ma dać praktyczną wiedzę o zasadach w ramach jakich przychodzi administracji działać i jakie wykorzystać mechanizmy by administracja była przyjazna obywatelowi, a co najmniej mu przychylna.
Pierwszym zagadnieniem, które wymaga omówienia to przedstawienie zakresu obowiązywania kodeksu postępowania administracyjnego. Otóż należy wiedzieć, iż administracja wykorzystuje wiele różnego rodzaju prawnych form działania takich jak: stanowienie przepisów prawnych, wydawanie decyzji administracyjnych, zawieranie umów cywilnoprawnych itp. Tylko niektóre z nich mają swoje unormowanie w kpa. Zgodnie z art. 1 i 2 tegoż kodeksu, reguluje on następujące rodzaje postępowań:
- przed organami administracji publicznej w należących do właściwości tych organów sprawach indywidualnych rozstrzyganych w drodze decyzji administracyjnych,
- sprawach rozstrzygania sporów o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego i organami administracji rządowej oraz między organami i podmiotami powołanymi z mocy prawa lub na podstawie porozumień do wydawania decyzji administracyjnych, a także między tymi organami a sądami,
- w sprawie wydawania zaświadczeń,
- w sprawie skarg i wniosków.
Z powyższego wyliczenia jedynie postępowanie wymienione w pkt. „b" ma mniejsze znaczenie dla podmiotów znajdujących się poza administracją. Postępowanie to ma natomiast szczególnie istotne znaczenie dla organów administracji, gdyż umożliwia przestrzeganie właściwości miejscowej i rzeczowej.
Kodeks postępowania administracyjnego w pierwszym rzędzie normuje postępowanie wymienione w pkt. „a" tj. w sprawach wydawania decyzji administracyjnych. Należy pamiętać, iż ustawodawca nie zawsze w aktach prawnych posługuje się pojęciem decyzji lecz także takimi pojęciami jak „zezwolenie", „pozwolenie", „koncesja". Każde z tych pojęć oznacza, iż organ administracji wydaje decyzję administracyjną i dla ich wydania obowiązany jest stosować te same wymogi jak w przypadku rozstrzygnięcia określanego „decyzją".
Kodeks w żadnym ze swoich przepisów nie określa w jakich przypadkach wydawana jest decyzja administracyjna. O tym w jakiej prawnej formie organ administracji będzie działał przesądza konkretny przepis prawa zamieszczony w ustawie zaliczanej do materialnego prawa administracyjnego. Takimi ustawami są np. ustawa prawo geologiczne i górnicze, ustawa prawo budowlane, ustawa prawo wodne itp. W przypadku, gdy przepis prawa nie będzie określał prawnej formy działania organu tj. przepis prawa nie wskaże w jaki sposób dana sprawa ma być załatwiona decydujące znaczenie będzie miało ustalenie czy jest to sprawa indywidualna tj. załatwiająca konkretny problem i skierowana do konkretnego adresata (oznaczonego z imienia i nazwiska). I tak np. ustawienie znaku drogowego nie jest decyzją administracyjną, ponieważ znak drogowy jest skierowany do bliżej nieokreślonego kręgu podmiotów korzystających z pasa drogi tj. do wszystkich, którzy będą z niego korzystać.
Kolejnym istotnym elementem jest to, iż podmiotem uprawnionym do wydania decyzji administracyjnej jest organ administracji publicznej. Kodeks w szeregu przepisach wyjaśnia pojęcie organu administracji publicznej, jednakże ta problematyka będzie przedmiotem kolejnego odcinka.
|
