|
Z oczywistych względów wyniki finansowe producentów maszyn i urządzeń górniczych uzależnione są od sytuacji branży górniczej, w której niedawno wdrożono kolejny program reformy.
W celu wartościowego oszacowania wpływu trudnej sytuacji finansowej sektora górnictwa węgla kamiennego na kondycję finansową firm sprzedających na jego rzecz swoje towary i usługi, przeanalizowano ważniejsze ubiegłoroczne wskaźniki ekonomiczne 12 przedsiębiorstw, w których znaczący udział ma produkcja dla potrzeb górnictwa. Były to:
- Fabryka Maszyn Górniczych „Pioma" S.A. w Piotrkowie Trybunalskim,
- Fabryka Zmechanizowanych Obudów Ścianowych „Fazos" S.A. w Tarnowskich Górach,
- Zabrzańskie Zakłady Naprawcze Przemysłu Węglowego w Zabrzu,
- Zakład Maszyn Górniczych „Glinik" sp. z o.o. w Gorlicach,
- Zakłady Naprawcze Przemysłu Węglowego „Remag" w Katowicach,
- Fabryka Taśm Transporterowych „Stomil" S.A. w Wolbromiu,
- Rybnicka Fabryka Maszyn „Ryfama" S.A. w Rybniku,
- Przedsiębiorstwo Kompletacji Systemów Automatyki „Carboautomatyka" S.A. w Tychach,
- Nowosądecka Fabryka Urządzeń Górniczych „Nowomag" S.A. w Nowym Sączu,
- Fabryka Automatyki i Hydrauliki „Georyt" S.A. w Krakowie,
- Zakłady Telemechaniki Górniczej „Elektrometal" S.A. w Cieszynie,
- SAG Sp. z o.o. Wytwórnia Lin Stalowo – Gumowych w Katowicach.
Wskazane przedsiębiorstwa zatrudniają łącznie 10.400 pracowników.
Z całkowitej wartości sprzedaży tych firm w 1998r. wynoszącej ok.1 mld zł, sprzedaż dla górnictwa krajowego stanowiła od 50,6% do 96,9%, ( średnio 72%).
Stan należności z tytułu dostaw i usług dla górnictwa na początku 1998r. stanowił ponad 3-miesięczną wartość sprzedaży. W ciągu tego roku należności wzrosły o ok.15% i na koniec grudnia stanowiły równowartość blisko 4-miesięcznej sprzedaży, tj. ok.240 mln zł.
Z płatności zrealizowanych przez górnictwo w 1998r. tylko 10% regulowanych było gotówką terminowo.
Płatności kompensacyjne stanowiły blisko 60% należności, a ściągnięcie pozostałych płatności poprzedzone było w tym roku działaniami windykacyjnymi.
Przeciętnie omawiane firmy otrzymywały swoje należności w cyklu 105 dni, a w przypadku skrajnym 238 dni. Znaczące pogorszenie płynności finansowej w omawianej grupie przedsiębiorstw spowodował mechanizm działania podatku od towarów i usług – VAT. Jak powszechnie wiadomo, daninę tą sprzedający, pod rygorem wysokich odsetek karnych, zobowiązany jest uiścić do 25 dnia następnego miesiąca od daty wystawienia faktury. We wskazanych firmach łączny należny podatek VAT wyniósł w 1998r. ok.189 mln zł, a łączny podatek naliczony ok.133 mln zł. Zestawienie niekorzystnego dla przedsiębiorców salda tego podatku z podanymi wcześniej cyklami spłat należności obrazuje destrukcyjny wpływ tej daniny na finanse przedsiębiorstw.
Jak widać sytuacja producentów maszyn i urządzeń górniczych jest odzwierciedleniem kondycji górnictwa węgla kamiennego, w tym w szczególności słabej płynności finansowej w tym sektorze. Poza tym do głównych przyczyn trudnej sytuacji firm działających w otoczeniu producentów zaliczyć można:
- utratę znacznych należności w wyniku przeprowadzonych kilka lat temu przez spółki węglowe postępowań układowych,
- zmniejszanie się zapotrzebowania na maszyny i urządzenia górnicze oraz usługi, w wyniku ograniczania wydobycia i zwiększania jego koncentracji oraz wyposażania nowych frontów eksploatacyjnych i przygotowawczych w zregenerowane maszyny odzyskane z likwidowanych kopalń,
- wysokie koszty wytwarzania będące pochodną stanu zatrudnienia przekraczającego aktualne potrzeby wynikające z możliwości rynkowych (sprzedaży).
Należy podkreślić, że drastyczne obniżenie zapotrzebowania na maszyny i urządzenia górnicze już spowodowało i nadal będzie powodować dalsze zwiększenie niewykorzystanych rezerw mocy produkcyjnych w omawianej grupie przedsiębiorstw.
Redukcja zatrudnienia w zakładach tzw. zaplecza górniczego nie jest wspierana pakietem osłon socjalnych, jak w przypadku programu restrukturyzacji górnictwa. Powoduje to, że ich załogi, korzystające do tej pory z wielu przywilejów należnych branży górniczej, stawiają skuteczny opór wszelkim programom restrukturyzacji zatrudnienia. Stan taki wyczerpuje pozostałe zasoby finansowe przedsiębiorstw, przekreślając niejednokrotnie szansę dywersyfikacji produkcji i rozwoju firm w oparciu o inne rynki i produkty. Wybór pomiędzy utrzymaniem spokoju społecznego w celu pomyślnej realizacji przez rząd reform społecznych, a działaniami wynikającymi z logiki ekonomicznej przedsiębiorstw jest bardzo trudny.
W świetle przedstawionych okoliczności trzeba uznać za niezbędne wsparcie przez państwo omawianej grupy przedsiębiorstw, gdyż istnieje uzasadniona obawa, że nie zdołają one przetrwać trudnego okresu reformowania sektora górnictwa węgla kamiennego.
W obecnej sytuacji gospodarczej kraju mało prawdopodobnym jest uzyskanie na owe wsparcie środków finansowych bezpośrednio z budżetu państwa. Nie można też ich oczekiwać ze strony producentów węgla. Wyjątkowo bowiem niekorzystna koniunktura na rynku tego surowca, objawiająca się niskim popytem oraz niższymi od zakładanych cenami węgla sprawiła, że spółki węglowe – przy swych napiętych biznesplanach - same znalazły się w poważnych tarapatach. Z tego też względu trudno oczekiwać w najbliższym czasie poprawy stosunków płatniczych z ich kontrahentami.
Tak więc wydaje się, że realne pozostaje jedynie zastosowanie takich instrumentów pomocy jak promocja eksportu, jego finansowe wsparcie i pomoc w restrukturyzacji zatrudnienia.
PROMOCJA EKSPORTU
Działania takie mogą być prowadzone w oparciu o środki finansowe przeznaczone na ten cel w budżecie Ministerstwa Gospodarki. Powinny one polegać na:
- objęciu systemem refundacji wszystkich imprez targowo – wystawienniczych o profilu górniczym (dotychczas system ten nie obejmuje targów górniczych),
- włączeniu w plany promocji placówek ekonomiczno – handlowych podległych Ministerstwu Gospodarki, zadań związanych z odpowiednim analizowaniem i badaniem rynków oraz udzielaniem pomocy w nawiązywaniu kontaktów handlowych przez polskich producentów maszyn i urządzeń górniczych (obecnie MG podlegają 104 placówki tego typu w 76 krajach).
FINANSOWE WSPIERANIE EKSPORTU
Dla realizacji tego celu istnieją zarówno podstawy prawne, jak również zapewnione są pokaźne środki finansowe, które dotychczas wykorzystywane były w niewielkim zakresie.
Pozostające w dyspozycji najważniejsze instrumenty proeksportowe to:
- kredytowanie na warunkach niekomercyjnych kontraktów eksportowych,
- gwarantowanie przez Skarb Państwa ubezpieczenia kredytów eksportowych i stosowanie dopłat do ich oprocentowania,
- poręczenia i gwara1ncje Skarbu Państwa,
- ulgi w podatku dochodowym dla eksporterów,
- finansowanie eksportu towarów i usług kredytami oraz pożyczkami udzielanymi przez Polskę rządom krajów słabiej rozwiniętych , które prowadzą eksploatację kopalin.
WSPARCIE RESTRUKTURYZACJI ZATRUDNIENIA
W tym zakresie pomoc państwa nie musi wcale oznaczać wprowadzenia kolejnego pakietu socjalnego. Poprzez niewielką zmianę obowiązującej ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu można rozszerzyć stosowane już osłony pracownicze dla przedsiębiorstw omawianej grupy, co nie wywoła znaczących skutków dla budżetu państwa. W szczególnych zaś przypadkach istnieje możliwość zastosowania specjalnych instrumentów ekonomiczno – finansowych przez zaliczenie gmin, w których znajdują się firmy „zaplecza" do zagrożonych strukturalną recesją, co leży w kompetencjach Rady Ministrów.
|
