|
Kontynuujemy cykl artykułów dr inż. Gerarda Fabiana o teraźniejszości i przyszłości górnictwa niemieckiego. Prezentowany artykuł poświęcony jest integracji przedsiębiorstw górniczych i wynikających z niej perspektyw dla tego przemysłu. Na podstawie zezwolenia Komisji Unii Europejskiej przystąpiono do realizacji, uzgodnionej w „ kompromisie węglowym" z dnia 13 maja 1997 r., integracji przedsiębiorstw górniczych w ramach struktury holdingu RAG Aktiengesellschaft. W tym celu 15 sierpnia 1998 r. podporządkowano spółce Ruhrkohle Bergbau AG zakłady górnicze Saarbergwerke AG. Spółka Preussag Anthrazit GmbH, prowadząca zakłady górnicze w Ibbenbüren, z uwagi na jej okres rozliczeniowy kończący się 30 września, przejęta zostanie najpóźniej w pierwszym kwartale roku przyszłego. We wrześniu ukształtowała się ogólnoniemiecka spółka o nazwie Deutsche Steinkohle AG – Niemiecki Węgiel Kamienny S.A.( DSK). Jej siedzibą będzie Herne – dotychczasowe centrum zarządzania Ruhrkohle Bergbau AG. W sensie rozliczeniowym obowiązywać będzie data wsteczna – 1 stycznia 1998 roku. Spółka grupować będzie wszystkie niemieckie kopalnie eksploatujące węgiel kamienny wraz z przynależnymi zakładami pomocniczo-usługowymi, w tym: 11 kopalń w Zagłębiu Ruhry, 3 kopalne w Zagłębiu Saary, kopalnie w Ibbenbüren oraz 3 koksownie w Zagłębiu Ruhry i jedną koksownię w Zagłębiu Saary. Jej zadaniem jest organizowanie procesu systematycznej redukcji zatrudnienia z obecnego poziomu 80.000 pracowników do wielkości docelowej – 36.000 w roku 2005. Wydobycie w tym okresie zmniejszać się będzie z 47 do 30 milionów ton w skali rocznej; liczba kopalń zmniejszy się do 10 – 11. Dynamikę procesu restrukturyzacji niemieckiego górnictwa węgla kamiennego ilustrują dane ujęte w tabeli 1. Kurczące się możliwości finansowe rządów wywołały konieczność weryfikacji programów wybierania węgla jeszcze przed datą zawartego „kompromisu". Eksperci, m. in. znana firma consultingowa Rolanda Bergera z Monachium, sugerowali całościową koncentrację górnictwa węgla kamiennego w jednym przedsiębiorstwie. Podjęto zatem stosowne przygotowania, szczególnie w koncernie RAG, któremu przypisano rolę wiodącą. Sytuację w zakładach górniczych przeanalizowano ponownie z uwzględnieniem kryteriów: - Wielkości i rozległości wystepowania zasobów, - jakości węgla w aspekcie potrzeb odbiorców, - kosztów eksploatacji i przychodów. W roku 1997 unieruchomiono zakład górniczy Sophia-Jacoba oraz połączono kopalnie Ewald i Hugo. 1 kwietnia 1998 r. połączono: Haus Aden/Monopol i Heinrich Robert , które utworzyły kopalnię zespołową Ost oraz Fürst Leopold/Wulfen i Westerholt, tworzących kopalnię zespołową (Verbundbergwerk) Lippe. Aktualne wyniki kopalń Zagłębia Ruhry są bardzo zróżnicowane. I tak: - wielkość wydobycia dziennego mieści się w przedziale od 9.089 (Niederberg) do 14.275 ton/dobę (Lippe); średnia w pierwszym półroczu 11.780 t/d - wydajność dołowa kształtuje się od wielkości 3.735 (Ost) do 7.634 kg/rdn (Niederberg); średnia – 5.300 kg/rdn; - średnie wydobycie ze ściany oscyluje od 2.027 (Lohberg/Osterfeld) do 5.752 ton/dobę (Friedrich Heinrich/Rheinland), przy średniej wynoszącej 2.875 ton/dobę. Koncern RAG podjął już wcześniej decyzję o unieruchomieniu kolejnych kopalń w Zagłębiu Ruhry, mianowicie: kopalni Westfalen w roku 2000 i kopalni Ewald/Hugo w roku 2002. Równocześnie postanowiono zmniejszyć – z pięciu do trzech – liczbę centralnych warsztatów naprawczych. Trendy w obszarze kosztów produkcji i możliwości zbytu węgla miejscowego stanowić będą - w 2001 roku – o rozmiarach likwidacji kolejnych zakładów górniczych w Zagłębiu Ruhry. W Zagłębiu Saary wydobycie węgla kamiennego ograniczone zostanie do dwóch zakładów górniczych. Trzeci zakład – Göttelborn/Reden unieruchomiony zostanie w 2000 roku. Decyzje podjęte w zakresie planowania eksploatacji górniczej w zagłębiach Ruhry i Saary - umożliwiają optymalne spożytkowanie kurczących się zasobów finansowych, - zapewniają dostęp do najbardziej wartościowych zasobów węgla, - spełniają wymogi odbiorców w zakresie jakości węgla, - podwyższają efektywność niezbędnych inwestycji, - optymalizują strukturę kosztów czynnych zakładów górniczych, - umożliwiają redukcję zatrudnienia w górnictwie bez konieczności zwolnień grupowych, - minimalizują ekonomiczne i społeczne skutki przekształceń strukturalnych w regionach górniczych. Przejęcie kolejnej spółki - Preussag Anthrazit GmbH, będącej „córką" koncernu wielobranżowego Preussag Aktiengesellschaft – wymaga przeprowadzenia dodatkowych pertraktacji na najwyższych szczeblach holdingu. Problemem pozostaje sprawa zwrotu części dotacji w wysokości 9,8 mln DM, otrzymanej w 1996 roku, oraz brak akceptacji dla wsparcia finansowego – w kwocie 6,8 mln DM – przypadającego na rok 1997. Sankcje takie zastosowała Komisja Unii Europejskiej w reakcji na skargę przedsiębiorstwa Celtic Energy, które twierdzi, iż niemieccy producenci antracytu - Preussag Anthrazit GmbH i Sophia-Jacoba GmbH – sprzedali na rynku brytyjskim około 100.000 ton subwencjonowanego opału domowego. Są to sankcje już obniżone w stosunku do pierwotnego zamiaru obciążenia spółki regresem sięgającym wielkości 177 mln DM. Byłby to wyrok na kopalnię. Rząd Federalny i rząd Nadrenii Północnej-Westfalii stoją po stronie Preussag Anthrazit GmbH, decyzję Komisji uważają za bezpodstawną i zamierzają doprowadzić do jej uchylenia. Kopalnia tej spółki wydobywa aktualnie w Ibbenbüren około 6.500 ton/dobę antracytu. Wydajność dołowa przekracza 7.000 kg/rdn, wynik za lipiec 1998 – 7.280 kg/rdn; stan załogi obejmuje 2.744 osoby, w tym – 1.269 pracowników dołowych. Problemem egzystencjonalnym jest zbyt antracytu. Na zwałach zmagazynowano ponad 780.000 ton paliwa, co odpowiada rozmiarom półrocznej produkcji. Kopalnia Ibbenbüren eksploatuje pokłady niezaburzone, zalegające poziomo na głębokości dochodzącej do 1500 m. Grubość pokładów wynosi od 1,0 do 2,5 m; średnia 1,28/1,14 m (z przerostami/warstwy węgla). W ścianach stosowane są wyłącznie strugi; szczytowe wyniki sięgają 2.500 ton/dobę, przy postępie rzędu 6,50 m/dobę. Zgrupowanie zakładów górniczych w Deutsche Steinkohle AG – DSK – zapewnić ma osiągnięcie celów społecznych procesu restrukturyzacji w powiązaniu z przekształceniami regionalnymi. Nowa organizacja działając w skali całego państwa doprowadzić ma do wywołania efektu synegri w wyniku eliminacji procesów przebiegających równolegle; przemieszczać będzie doświadczenia. Jest to warunek konieczny dla uzyskania wskaźników określonych jako cele cząstkowe. Nie liczy się na istotne wzrosty światowej ceny węgla, ani na znaczące zmiany wartości dolara USA; możliwości obniżki kosztów własnych szacuje się na 15 %. Warunkiem utrzymania górnictwa węgla kamiennego są subwencje. Subwencje będące efektem „kompromisu węglowego" przeznaczone są wspomaganie zbytu węgla koksowego i energetycznego oraz na unieruchamianie kopalń do roku 2005. W praktyce oznacza to pokrywanie straty powstającej w wyniku sprzedaży węgla po tzw. cenie światowej. Rozkład i strukturę subwencji w latach 1998 – 2005 przedstawiono w tabeli 2. „Kompromis" wydłużył również – z 1999 do 2005 roku – okres obowiązywania regulacji dotyczącej świadczeń adaptacyjnych dla pracowników odchodzących z górnictwa. Warunkiem uzyskania świadczenia jest ukończony 50 rok życia w grupie pracowników dołowych względnie 55 rok życia w odniesieniu do pracowników powierzchniowych. Świadczenia te finansowane są ze środków federalnego ministerstwa gospodarki. Restrukturyzacja zatrudnienia napotykać będzie na trudności z uwagi na relatywnie niską średnią wieku załogi wynoszącą 37,3 lat. Kontynuowane będą wypraktykowane metody łagodzenia napięć na wewnętrznym rynku pracy. Dużą wagę przypisuje się nauce nowych zawodów przydatnych do pracy poza górnictwem. Wspierane są próby pracy w rzemiośle oraz inicjatywy usamodzielnienia się. Po przeprowadzonej reorganizacji przedsiębiorstw prowadzących działalność górniczą koncern RAG Aktiengesellschaft obejmuje sześć zgrupowań o zróżnicowanych profilach oraz jednostki usługowe funkcjonujące w skali całości i poza koncernem. Zgrupowania specjalistyczne według stanu na dzień 30 września 1998 roku: - Deutsche Steinkohle AG (Niemiecki Węgiel kamienny S.A.), skrót DSK; - RAG Vertrieb und Handel AG (RAG Zbyt i Handel S.A.); - RAG EBV AG; - STEAG AG (energetyka); - RÜTGERS AG (tworzywa sztuczne, chemia, budownictwo); - SAARBERG AG (energetyka, ochrona środowiska, handel, usługi, produkty z gumy) Spółki usługowe, to: RAG Immobilien GmbH (nieruchomości), RAG Informatik GmbH, RAG Bildung GmbH (szkolenia) i inne zajmujące się np. ubezpieczeniami i rewizją. Schemat ideowy holdingu przedstawiono na rysunku 1. „Nowy" RAG zamierza osiągnąć obroty w wysokości 29 miliardów DM w 1998 roku, przy zatrudnieniu 110,000 pracowników; obroty DSK: 13 mld DM/rok. Pozbawiony górnictwa, łącznie z koksownią, SAARBERG AG, przejmuje z Zagłębia Ruhry przedsiębiorstwa zajmujące się ochroną środowiska naturalnego oraz obrotem paliwami płynnymi. Dla zgrupowania powołano stosowną radę nadzorczą i zarząd. Realizacji przyjętej strategii koncernu sprzyjać będzie tradycyjna formuła obsad personalnych – radą nadzorczą kieruje przewodniczący zarządu prof. dr inż. Gerhard Neipp. Wyjątkowo interesująca jest struktura zgrupowania RAG EBV AG utworzonego 5 maja 1997 roku. Obok pozostałości po zrekonstruowanym koncernie Eschweiler Bergwerks-Verein AG (EBV) obejmuje zagraniczne spółki górnicze, producentów maszyn i urządzeń górniczych (Deutsche Bergbau-Technik GmbH – DBT), fabryki materiałów budowlanych oraz schedę po Sophii-Jacobie. Realizuje zadania na pozór ze sobą nie zharmonizowane: aktywizuje gospodarczo obszar po byłym Zagłębiu Akwizgrańskim, i równocześnie prowadzi działalność w skali światowej. W roku 1997 przy zatrudnieniu 7.380 pracowników osiągnięto obroty w wysokości 2,4 mld DM, 47% uzyskano w ramach działalności zagranicznej. Rok ubiegły zamknięto zyskiem wynoszącym 50,5 mln DM. Zgrupowanie RAG EBV AG realizuje cel strategiczny koncernu ukierunkowany na umiędzynarodowienie. Zaangażowanie poza granicami Niemiec wspomagać ma proces restrukturyzacji regionalnej - tworzenie nowych stanowisk pracy, a przynajmniej spowalniać proces ich zanikania. RAG EBV AG tworzy zręby działalności górniczej zorientowanej na prognozowane zapotrzebowanie na węgiel kamienny po roku 2005. Zagraniczna produkcja wzrosnąć ma do 25 milionów ton węgla rocznie. Parametry jakościowe odpowiadać mają potrzebom odbiorców europejskich. Dlatego przedmiotem szczególnego zainteresowania na półkuli zachodniej są kopalnie i pola eksploatacyjne mające powiązania transportowe z Atlantykiem. Do roku 2005 przewiduje się podwojenie obrotów. KONCERN RAG PO REORGANIZACJI - STAN NA DZIEŃ 31.09 1998 Górnictwo węgla kamiennego na terenie Niemiec w perspektywie czasowej wykraczającej poza rok 2005 spełniać ma dwoistą funkcję, mianowicie: gwarantować określone minimum bezpieczeństwa energetycznego oraz wspomagać ekspansję koncernu poprzez umiejętne prezentowanie efektywnych technologii, będących działem własnego zaplecza. Fuzja przedsiębiorstw górniczych sprzyja realizacji tych zamierzeń. |
Gerard Fabian  |