|
Wiele przedsiębiorstw powstałych w wyniku restrukturyzacji kopalń osiągnęło sukces. Wykonują bowiem swoje usługi poza górnictwem i są konkurencyjne wobec innych firm.
Gdy w lipcu 1993 roku powstał Katowicki Holding Węglowy S.A. podjęto działania w zakresie restrukturyzacji własnościowo - organizacyjnej zgrupowanych w nim kopalń. Głównym celem tych poczynań było dojście do modelu „ kopalni zasadniczej" czyli takiej, która zajmuje się jedynie wydobyciem węgla, jego przeróbką i sprzedażą. Natomiast wszelka działalność pomocnicza (w tym także socjalno - bytowa), niezbędna dla ruchu kopalni miała być „ zamawiana" na rynku według potrzeb i cen kształtowanych przez konkurencyjną działalność firm, wyspecjalizowanych w tym zakresie usług. Ten strategiczny cel realizowano przez różnorakie działania. Prym wiodą tutaj takie jak: -uporządkowanie stanu prawnego gruntów i nieruchomości będących w użytkowaniu kopalń KHW S.A.; zagospodarowanie majątku nieprodukcyjnego poprzez sprzedaż, aport do spółek prawa handlowego lub nieodpłatne przekazanie na rzecz gmin; zmiany organizacyjne działów i oddziałów powierzchniowych kopalń. - Dzięki tym przekształceniom - mówi mgr inż. Janusz Olesiński, dyrektor Zespołu Przekształceń Strukturalnych, Nadzoru Właścicielskiego i Zarządzania Kadrami w KHW S.A. - kopalnie w znacznej części zostały uwolnione od utrzymywania w swoich strukturach większości obiektów sportowych, stołówek, parkingów, pralni, obsługi - łaźni górniczych, domów wczasowych, ośrodków rekreacyjnych i oraz innych obiektów socjalno - bytowych. Zlikwidowano także oddziały powierzchniowe nie związane bezpośrednio z pracami na dole kopalni, takie jak: oddziały gospodarcze, stolarnie, służby dozorowania, oddziały budowlane i administracji mieszkaniowej, transportu samochodowego, niektóre warsztaty mechaniczne i remontowe oraz inne komórki usługowe dla odziałów dołowych. Powstało prawie 90 nowych podmiotów gospodarczych, które zatrudniają około 3000 byłych pracowników kopalń. Znaczna część tych podmiotów rozwija się, rozszerza asortyment świadczonych usług i wychodzi z nimi poza kopalnię .W ten sposób stworzono około 1500 miejsc pracy. Drugi pozytywny skutek tego rodzaju przekształceń to fakt, iż dyrekcje kopalń otrzymują rzeczywiste koszty danego rodzaju działalności w postaci ceny kupowanych usług, co do tej pory, w istniejącym systemie rozliczania kosztów oddziałowych było niemożliwe lub niezwykle uciążliwe do określenia. Można powiedzieć, że koncepcja przekształceń - dodaje dyrektor J.Olesiński. - składa się z 3 części: inicjatywy pracowników ; propozycji kopalnianych działów przekształceń strukturalnych skierowanych do pracowników oraz wspólnych kopalnianych przedsięwzięć zainicjowanych przez Zarząd KHW S.A. Proces przekształceń oddziałów powierzchniowych jest stały, ba, ma tendencję wzrastającą. Jak działają nowe firmy ? Przeważnie są to spółki prawa handlowego z o.o. lub spółki akcyjne. Niektóre z nich są spółkami pracowniczymi. Innym rodzajem firm są spółki z przeważnie 100 procentowym udziałem KHW S.A. Kondycja tych firm jest na ogół dobra, wypracowują zyski, kupują majątek potrzebny do ich działalności a dzierżawiony od kopalni. Ważkim problemem jest jednak w ostatnim czasie brak płynności finansowej kopalń. Wiadomo, kopalnie przechodzą spory kryzys finansowy i nie są w stanie zapewnić bieżących płatności za wykonywane na ich rzecz usługi. Tak więc jedynym rozwiązaniem pozwalającym na przetrwanie i rozwój firm jest wyjście z usługami na zewnątrz kopalni, co ma rację bytu jako, że są konkurencyjne w stosunku do innych, a jakość ich usług jest bardzo wysoka. Według opinii fachowców spółki, które będą 50 procent usług świadczyły na rynku zewnętrznym ( poza kopalnią) mają gwarantowaną stabilność finansową. Świadczą o tym przykłady takich firm , jak: „Dampemo", spółka pracownicza powstała na bazie warsztatu mechanicznego KWK „Katowice"; „ Labor" - z laboratorium KWK „ Wieczorek"; „SAG" - spółka joint - venture z kapitałem austriackim utworzona na bazie oddziału produkcji lin stalowo - gumowych KWK „Wieczorek"; „Purus" spółka pracownicza, powstała z oddziału gospodarczego KWK"Wesoła"; „Monitor" - spółka z udziałem holdingu zajmująca się wywiadem gospodarczym; „Pagor"- spółka pracownicza na bazie oddziału gospodarczego KWK „Wieczorek". Nie wszystkim jednak wiedzie się dobrze. Zlikwidowano - z powodu dużych strat - firmę „Carbometal" S.A. zajmującą się przerobem i handlem złomem z kopalń. Upadła działalność gospodarcza (środki transportu) pracowników KWK „Wieczorek". Zagrożony jest Ośrodek Badań Psychologicznych, ale być może uda się go uratować poprzez połączenie z Spółką Szkoleniową lub Górniczą Agencją Pracy. Pod znakiem zapytania jest przyszłość kilku dużych firm, które swoje usługi proponują tylko kopalniom, np.: „Hydro - Mag" , OPA, Zakład Górniczy „Barbórka" w Mysłowicach czy też „Phoeniks - Business". Do tej pory doskonale zdawała egzamin koncepcja spółek mieszkaniowych , którą wypracowano na przełomie 1994 i 1995 roku. Teraz wokół zasobów spółek zaczynają się niesnaski. Na ten stan rzeczy wpływa m.in. działalność związków zawodowych, bardzo prężnych ostatnio, które podjęły z właścicielem dyskusję o dogodniejszych warunkach zakupu mieszkań, zwłaszcza zaś domków jednorodzinnych. KHW S.A. stara się zmodyfikować swoją koncepcję, tak by wyjść na przeciw oczekiwaniom mieszkańców, (co absolutnie nie jest równoznaczne ze sprzedażą np. domków przy ulicy Kulika w Katowicach - Nikiszowcu za przysłowiową złotówkę , jak oczekiwali tego niektórzy lokatorzy), - ale jednocześnie nie zmieniać swoich kapitałów. Przypomnijmy, że substancja mieszkaniowa, to 40 procent majątku holdingowego! Nie zdał egzaminu pomysł wydzielenia oddziałów kolejowych z kopalń, być może kolejna wersja przyniesie lepszy rezultat Doskonale powiodło się natomiast wydzielenie organizacyjne i finansowe struktur energetycznych z kopalń KHW S.A. Powstanie Zakładu Energetyki Cieplnej to przysłowiowy strzał w dziesiątkę. Nie tylko ZEC lepiej zasobami gospodaruje, ale jeszcze udało mu się odzyskać od PEC-ów część dawnej infrastruktury technicznej kopalń, oraz świadczyć usługi ciepłownicze na zewnątrz. Trzeba też wspomnieć o tym, że dwie holdingowe kopalnie: "Niwka - Modrzejow" i „Kazimierz - Juliusz" przekształcono w jednoosobowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, a całość przedsiębiorstw - kopalń jest kapitałem zakładowym spółek. Czy można podać receptę na sukces? Eugeniusz Malik, wiceprezes SAG-u, małej firmy produkującej unikalne w skali światowej liny stalowo - gumowe ,zatrudniającej kilkunastu zaledwie pracowników ale nie mającej konkurencji w kraju i w Europie twierdzi, że osiągnięcie tego wszystkiego nie byłoby możliwe w lokalnej strukturze kopalni. O wyjściu w świat ( firma eksportuje m.in. wyroby do Australii, Afryki Południowej, Niemiec, Malezji, Chin - gdzie być może powstanie spółka typu joint-venture) - nie można byłoby nawet pomarzyć. W strukturze kopalni ich działalność byłaby bowiem marginesowa. Tymczasem znalezienie odbiorców na liny wymaga wielu działań marketingowych. I to pomimo tego, że liny mają zastosowanie nie tylko w kopalniach ale również przy budowie autostrad i na niebezpiecznych zakrętach na drogach, gdzie doskonale zdają egzamin przy odpowiedniej technice ich odkształcania. Wydaje się, że w dobie restrukturyzacji górnictwa doskonałym pomysłem było utworzenie Spółki Szkoleniowej z o.o. ( z 100 % udziałem KHW S.A.) prowadzącej nie tylko szkolenia i kursy o profilu daleko wychodzącym poza górnictwo, jak chociażby marketing i ekonomia zarządzania, ale także, a może przede wszystkim, ukierunkowanej na kursy zawodowe, które dają szansę pracownikom restrukturyzowanych kopalń na nową profesję. - Ze względu na przemiany w górnictwie - mówi prezes spółki Bożena Krotlińska-Choręza - musimy wychodzić poza resort. Stąd planujemy kursy: języków obcych, naprawy sprzętu przeciwpożarowego, pedagogiczne, wychowawców kolonijnych, pracy na wysokości, palaczy co. Tylko na przykładzie podmiotów gospodarczych, które powstały w efekcie restrukturyzacji powierzchni kopalń katowickiego holdingu widać, że wyodrębnienie ich zapewniło uproszczenie struktury organizacyjnej kopalń, zmniejszenie kosztów własnych, racjonalizację zatrudnienia, poprawę wskaźnika wydajności pracy. Trzy lata temu KWK „Wesoła" uplasowała się na I miejscu w czołówce kopalń KHW S.A. pod względem liczby przekształconych oddziałów. Teraz prym wiedzie KWK „Wieczorek" i KWK „Murcki". |
Julia Buhl  |